«Herlaibia (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 21:31, 8 urria 2023 data duena

Mapa Topographica de Plasencia (Florencio Joseph Lamot 1756)

Herlaibia XIV mendean

Soraluzeko hiribildua sortu baino lehen, baserriez gain bertako jendea inguruko bi tokitan biltzen zen: Soraluzen eta Herlaibian.

Azken hau Erlei errekaren (Erlaegi erreka) bukaeran zegoen, erreka Debarekin bat egiten duten tokian, alegia. Eta errekaren pasabideak izena eman zion: Herlaibia = Herlai + ibia.

Bi tokiak Marquina de Yusoren parte ziren, eta orduko kroniketan halaxe jasota dago. Mende batzuk geroago, Soraluze ofizialki sortu zenean, 1343. urtean hain zuzen, Alfonso XI.a orduko erregeak zera agindu zuen, Soraluzen eta Herlaibia-ko eremuan bizi ziren gizonek hiribildua sortzeko^[1]^[2]... Testuak erakusten duenez, garai hartan Herlaibiako biztanleak sakabanatuago zeuden (Herlaibiako eremua = Campo de Herlaibia) Soraluzekoak baino.

Agian horregatik, hiribildua Soraluze inguruan antolatu zen, harresiak jasotzen eta kaleak antolatzen. Herlaibia bere hartan geratu zen, biztanle gutxiagorekin akaso, batzuk Soraluze berrira joanda.

Aspalditik Deba ibaiaren ezkerreko alde osoari Urasondo nahiz Urasandi esan zitzaion: Guk "Urasaundixa" esaten genduan ta. Lehen, ni entzunda nao Plazentzia lehenago bi zer ei zan, como Zumarraga y Villarreal ei zan. Handikaldia Urasondo eta hemendikaldia Soraluze. Errekian handikaldia Urasondo eta Handikaldeko partiari Urasondo esaten zotsen. Urasaundi. Errekian handikaldian, ba, Urasaundi^[3].

1513.eko orube esleipena

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

1343.eko Soraluze hura txiki geratu zen, eta XV. mende hasieran handitu behar izan zuten, harresi berriak eginez.

Baina ez zen nahikoa izan, eta hurrengo mendean Udalak erabaki zuen herrikosemeei orubeak esleitzea, bertan geratu ahal izateko. Egoera aurreko mendean baino baketsuagoa zenez, bi esparrutan eskaini zituen orubeak: Gabolatsen eta, batez ere, Herlaibian.

Azken honetan 12 orube eman zituen Udalak, ia denak ibai ondoan (2 Atxuri eta 9 Errekaldean).

Herlaibia XVIII. mendean

Placencia de Soraluce hiribildua sortu eta laurehun urte geroago, Florencio Joseph de Lamot grabatu famatuan, gauzak lehengo moduan jarraitzen zuten: Soraluze trinkoagoa Herlaibia baino. Hala ere, Erlai erreka ez zen ibiaren bidez pasatzen, Errekaldeko zubitxoa eraikita zegoen eta.

Eta, Soraluzera joan ahal izateko bi bide zeuden. Bata, errepidea segi zubi nagusiraino (nagusia eta orduan bakarra) eta berau zeharkatu, edo harpasoak erabiliz Deba ibaiaren bestekaldera pasa, Santa Ana komentuaren parera.

Erreferentziak

↑ Diccionario de Guvantes. Angel Casimiro de Guvantes (1802)
↑ Diccionario de Gorosabel. Pablo Gorosabel (1862)
↑ Obeko Bernardo Maiztegi Unzueta (ahotsak.eus).

[1] Diccionario de Guvantes. Angel Casimiro de Guvantes (1802)

[2] Diccionario de Gorosabel. Pablo Gorosabel (1862)

[3] Obeko Bernardo Maiztegi Unzueta (ahotsak.eus).

[1]

[2]

[3]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-[[Fitxategi: Herlabia_(Florencio_Joseph_Lamot_1756).jpg | thumb | 800 px | center | [[Mapa Topographica de Plasencia (eu) | Mapa Topographica de Plasencia]] (Florencio HJosepoh Lamot 1756)]]
+[[Fitxategi: Herlabia_(Florencio_Joseph_Lamot_1756).jpg | thumb | 800 px | center | [[Mapa Topographica de Plasencia (eu) | Mapa Topographica de Plasencia]] (Florencio Joseph Lamot 1756)]]
 ==Herlaibia XIV mendean==
 Soraluzeko hiribildua sortu baino lehen, baserriez gain bertako jendea inguruko bi tokitan biltzen zen: Soraluzen eta Herlaibian.
-Azken hau Erlai errekaren (''Erlaegi erreka'') bukaeran zegoen, erreka Debarekin bat egiten duten tokian, alegia. Eta errekaren pasabideak izena eman zion: ''Erlaibia = Herlai + ibia''.
+Azken hau [[Erlei erreka (eu)|Erlei errekaren]] (''Erlaegi erreka'') bukaeran zegoen, erreka Debarekin bat egiten duten tokian, alegia. Eta errekaren pasabideak izena eman zion: ''Herlaibia = Herlai + ibia''.
-Bi tokiak ''Marquina de Yuso''ren parte ziren, eta orduko kronikotan halaxe jasota dago. Mende batzuk geroago, Soraluze ofizialki sortu zenean, 1343 urtean hain zuzen, Alfonso XIa orduko erregeak zera agindu zuen, Soraluzen eta Herlaibia-ko eremuan bizi ziren gizonek herria sorzeko<ref>[[Diccionario de Guvantes (eu) | Diccionario de Guvantes]]. Angel Casimiro de Guvantes (1802)</ref><ref>[[Diccionario de Gorosabel (eu) | Diccionario de Gorosabel]]. Pablo Gorosabel (1862)</ref>... Testuak erakusten duenez, garai hartan Herlaibiako biztanleak sakabanatuago zeuden (Herlaibiako eremua - ''Campo de Herlaibia'') Soraluzekoak baino.
+Bi tokiak ''Marquina de Yuso''ren parte ziren, eta orduko kroniketan halaxe jasota dago. Mende batzuk geroago, Soraluze ofizialki sortu zenean, 1343. urtean hain zuzen, Alfonso XI.a orduko erregeak zera agindu zuen, Soraluzen eta Herlaibia-ko eremuan bizi ziren gizonek hiribildua sortzeko<ref>[[Diccionario de Guvantes (eu) | Diccionario de Guvantes]]. Angel Casimiro de Guvantes (1802)</ref><ref>[[Diccionario de Gorosabel (eu) | Diccionario de Gorosabel]]. Pablo Gorosabel (1862)</ref>... Testuak erakusten duenez, garai hartan Herlaibiako biztanleak sakabanatuago zeuden (Herlaibiako eremua = ''Campo de Herlaibia'') Soraluzekoak baino.
-==Herlaibia XVIII mendean==
+Agian horregatik, hiribildua [[Bilakaera urbanistikoa. Hiri gutuna (eu)|Soraluze]] inguruan antolatu zen, harresiak jasotzen eta kaleak antolatzen. Herlaibia bere hartan geratu zen, biztanle gutxiagorekin akaso, batzuk Soraluze berrira joanda.
-Laurehun urte geroago, Florencio Joseph de Lamot grabatu famatuan, gauzak lehengo moduan jarraitzen zuten: Soraluze trinkoagoa Herlaibia baino. Hala ere, erreka ez zen ibiaren bidez pasatzen, zubia eraikita zegoen eta.
-Eta, Soraluzera joan ahal izateko bi bide zeuden. Bata, errepidea segi zubi nagusiraino (nagusia eta bakarra) eta berau zeharkatu, edo harpasoak erabiliz Deba ibaiaren bestekaldera pasa, Santa Ana komentua parera.
+Aspalditik Deba ibaiaren ezkerreko alde osoari ''Urasondo'' nahiz ''Urasandi'' esan zitzaion: ''Guk "Urasaundixa" esaten genduan ta. Lehen, ni entzunda nao Plazentzia lehenago bi zer ei zan, como Zumarraga y Villarreal ei zan. Handikaldia Urasondo eta hemendikaldia Soraluze. Errekian handikaldia Urasondo'' eta ''Handikaldeko partiari Urasondo esaten zotsen. Urasaundi. Errekian handikaldian, ba, Urasaundi''<ref>[https://ahotsak.eus/soraluze/pasarteak/sor-048-012/ Obeko Bernardo Maiztegi Unzueta] (ahotsak.eus).</ref>.
+==1513.eko orube esleipena==
+::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[1513.eko orube esleipena. Herlaibia (eu) | ''hemen'']].</small>
+.eko Soraluze hura txiki geratu zen, eta XV. mende hasieran [[Bilakaera urbanistikoa. XV mendeko hedapena (eu) | handitu behar izan zuten]], harresi berriak eginez.
+Baina ez zen nahikoa izan, eta hurrengo mendean Udalak erabaki zuen herrikosemeei orubeak esleitzea, bertan geratu ahal izateko. Egoera aurreko mendean baino baketsuagoa zenez, bi esparrutan eskaini zituen orubeak: [[1513.eko orube esleipena. Gabolats (eu)|Gabolatsen]] eta, batez ere, [[1513.eko orube esleipena. Herlaibia (eu)|Herlaibian]].
+Azken honetan 12 orube eman zituen Udalak, ia denak ibai ondoan (2 Atxuri eta 9 Errekaldean).
+[[Fitxategi: 1513.eko_orube_esleipena._Herlaibia_(gero).jpg | center | 600px]]
+==Herlaibia XVIII. mendean==
+Placencia de Soraluce hiribildua sortu eta laurehun urte geroago, Florencio Joseph de Lamot grabatu famatuan, gauzak lehengo moduan jarraitzen zuten: Soraluze trinkoagoa Herlaibia baino. Hala ere, Erlai erreka ez zen ibiaren bidez pasatzen, [[Errekaldeko zubi zaharra (eu)| Errekaldeko zubitxoa]] eraikita zegoen eta.
+Eta, Soraluzera joan ahal izateko bi bide zeuden. Bata, errepidea segi zubi nagusiraino (nagusia eta orduan bakarra) eta berau zeharkatu, edo harpasoak erabiliz Deba ibaiaren bestekaldera pasa, Santa Ana komentuaren parera.
 ==Erreferentziak==
-[[Kategoria: Historia]]
+[[Kategoria: Urbanismoa]]