«Herriko iturriak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

20:25, 22 urria 2019(e)ko berrikuspena

Soraluzeri buruz idatzi zutenek behin baino gehiagotan esan zuten baserrietako iturrien ura oso ona zela, baina kalekoena gutxi eta kalitate eskasekoa. 1826-1829 urteetan Madrilen argitaratutako Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal liburuak, Sebastian de Miñanok eginda, esaten du:

Ur edangarri gozo oparoak ditu, ez herri kaskoan, baina bai baserrietan, bakoitzak bere iturria duela.

Herriko iturri zaharrenak

Hasiera baten, eta herria oso handia ez zenez, bertako iturriak gutxi ziren:

Plaza Zaharreko iturria. Aurretik nun zegoen ez badakigu ere, 1804-1809 urteetan Erregetxea egin zutenean hormaren erdi erdian jarri zuten.
Errabaleko iturria. Erregetxe zaharraren aurrekaldean zegoen. Bertara zetozen mando eta zaldientzat egokia, aska ederra zuen baina iturririk ez, ura menditik zuzenean sartzen zen, eta harri handi bat zuen emari handiak frenatzeko.
Atxurikoa. Herlaibiako iturria zen, Erlei errekaren ertzean, Atxuri eta Errekalde artean.
Aranekoa. Iturburuari izena ematen diona.

Sebastian de Miñanok esan zuen moduan, iturri hauek oso emari eskasekoak ziren, eta dira.

Plaza Barriko iturri berria

1809 urtean Erregetxe berria erabiltzen hasi ziren, baina Erregetxe zaharrak ez bezala, honek ez zuen inguruan ez ganorazko iturririk, ez eta askarik, eta mandozainentzat arazoa izaten zen.

1820 hamarkada bukaeran iturri berria egiteko asmoa sortu zen. Bultzatzaile nagusienetako bat Ambrosio Maria de Aldasoro jauna izan zen. Aurretik alkatea izan zen, eta 1831 urtean, Udalak Plaza Barriko iturria eraikitzea erabaki zuenean, alkateordea. Eta halaxe esan zuen orduko Udal bileran:

...edateko ur faltak herritarren artean sortutako beharra hain handia izanik, eta kontuan hartuta Arane iturriak oso ur gutxi ematen duela eta Errekaldekoa kalitate oso txarrekoa dela eta, medikuaren esanetan, edanez gero gaixotzeko arriskua dagoela, ona litzateke herriarentzat Ipiñarrieta baserritik gertu dagoen iturburua aprobetxatzea.

Urte hartan hasi eta bukatu egin zituzten bai Ipiñarrietatik zetorren ubidea, baita Plaza Barriko iturria ere.

Bertako iturria hornitzeaz gain, ekarritako ura beste iturri eta labadero hornitzeko erabili zuten: Zubi Nagusiko alboan eraiki zuten labadero berrira, Gabolatseko iturri eta labadero berrietara, eta Andikokalera, Zubi Nagusiaren beste ertzean egin zuten iturrira.

XX mendeko iturriak

Herria handitzen ari dela, XX mendearen bueltan aldaketak:

1888 guardien iturria, Elizburun , bertakoak ordainduta (eta Ipiñarrietako urak erabiliz)
Kañoi fabrikan, biltegien eta transformadorearen artean, txoko txukuna bere banku eta guzti.
1967 Andikoklaekoa Zubi nagusira ekartzen da.
Berria Ezozibidean.
Sagar-errekan.
Errabalekoa itxi zuten.

Azken urteotako iturriak

Azken sasoian, hainbat iturri berri sortu dira, denak ur horniduratik:

Olean bat, Arkaitz tunelaren ondoan.
...

(Handiago ikusteko, sakatu gainean)

Kokapena

Mapa kargatzen...

Erreferentziak

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-Soraluze udalerrian ez da ur falta izan, eta iturriak nonahi topa daitezke: herri kaskokoez gain, mendian hainbat iturri daude eta, gainera, ia baserri bakoitzak berea dauka.
+Soraluzeri buruz idatzi zutenek behin baino gehiagotan esan zuten baserrietako iturrien ura oso ona zela, baina kalekoena gutxi eta kalitate eskasekoa. 1826-1829 urteetan Madrilen argitaratutako [[Diccionario de Miñano (eu) | Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal]] liburuak, Sebastian de Miñanok eginda, esaten du:
+::''Ur edangarri gozo oparoak ditu, ez herri kaskoan, baina bai baserrietan, bakoitzak bere iturria duela.''
+==Herriko iturri zaharrenak==
 Hasiera baten, eta herria oso handia ez zenez, bertako iturriak gutxi ziren:
-* Plaza Zaharreko iturria. Aurretik nun zegoen ez badakigu ere, Erregetxea egin zutenean hormaren erdi erdian jarri zuten.
+* Plaza Zaharreko iturria. Aurretik nun zegoen ez badakigu ere, 1804-1809 urteetan [[Erregetxea (eu)|Erregetxea]] egin zutenean hormaren erdi erdian jarri zuten.
-* Errabaleko iturria. Erregetxe zaharraren aurrekaldean zegoen. Bertara zetozen mando eta zaldientzat egokia, aska ederra zuen eta harri handi bat ur emaria
+* Errabaleko iturria. [[Erregetxe zaharra (eu)|Erregetxe zaharraren]] aurrekaldean zegoen. Bertara zetozen mando eta zaldientzat egokia, aska ederra zuen baina iturririk ez, ura menditik zuzenean sartzen zen, eta harri handi bat zuen emari handiak frenatzeko.
-Atxurikoa
+* Atxurikoa. [[Herlaibia (eu)|Herlaibiako]] iturria zen, [[Erlei erreka (eu)|Erlei]] errekaren ertzean, [[Atxuri kalea (eu)|Atxuri]] eta [[Errekalde kalea (eu)|Errekalde]] artean.
-Aranekoa
+* Aranekoa. [[Iturburu kalea (eu)|Iturburuari]] izena ematen diona.
+Sebastian de Miñanok esan zuen moduan, iturri hauek oso emari eskasekoak ziren, eta dira.
-Baina halako zerean esaten dena, eskasak
+==Plaza Barriko iturri berria==
+urtean [[Erregetxea (eu)|Erregetxe]] berria erabiltzen hasi ziren, baina [[Erregetxe zaharra (eu)|Erregetxe zaharrak]] ez bezala, honek ez zuen inguruan ez ganorazko iturririk, ez eta askarik, eta mandozainentzat arazoa izaten zen.
-ekartzen dira urak Ipiñarrietatik.
+hamarkada bukaeran iturri berria egiteko asmoa sortu zen. Bultzatzaile nagusienetako bat [[Ambrosio Maria de Aldasoro (eu)|Ambrosio Maria de Aldasoro]] jauna izan zen. Aurretik alkatea izan zen, eta 1831 urtean, Udalak [[Plaza Barriko iturria (eu)|Plaza Barriko iturria]] eraikitzea erabaki zuenean, alkateordea. Eta halaxe esan zuen orduko Udal bileran:
-Orduan egiten dira hiru iturri, Plaza Barrikoa, Andikokalekoa eta Gabolatsekoa. Eta bi labader ere, Zubi Nagusiko ondokoa eta Gabolatsekoa.
+::''...edateko ur faltak herritarren artean sortutako beharra hain handia izanik, eta kontuan hartuta Arane iturriak oso ur gutxi ematen duela eta Errekaldekoa kalitate oso txarrekoa dela eta, medikuaren esanetan, edanez gero gaixotzeko arriskua dagoela, ona litzateke herriarentzat Ipiñarrieta baserritik gertu dagoen iturburua aprobetxatzea.''
+Urte hartan hasi eta bukatu egin zituzten bai [[Ipiñarrieta baserria (eu)|Ipiñarrietatik]] zetorren ubidea, baita [[Plaza Barriko iturria (eu)|Plaza Barriko iturria]] ere.
+Bertako iturria hornitzeaz gain, ekarritako ura beste iturri eta labadero hornitzeko erabili zuten: [[Zubi Nagusia (eu)|Zubi Nagusiko]] alboan eraiki zuten [[Labaderogain (eu)|labadero]] berrira, [[Gabolats kalea (eu)|Gabolatseko]] iturri eta labadero berrietara, eta [[Andikokale (eu)|Andikokalera]], Zubi Nagusiaren beste ertzean egin zuten iturrira.
+==XX mendeko iturriak==
 Herria handitzen ari dela, XX mendearen bueltan aldaketak:
 * 1888 guardien iturria, Elizburun , bertakoak ordainduta (eta Ipiñarrietako urak erabiliz)
@@ 21. lerroa: / 35. lerroa: @@
 * Errabalekoa itxi zuten.
+==Azken urteotako iturriak==
 Azken sasoian, hainbat iturri berri sortu dira, denak ur horniduratik:
 * Olean bat, Arkaitz tunelaren ondoan.
@@ 29. lerroa: / 45. lerroa: @@
 ''(Handiago ikusteko, sakatu gainean)''
 <gallery>
-   Pagobeindikatu._Gurutzea_apurtu_aurretik_(Mikel_Valero).jpg    | Apurtu aurretik <br> (Mikel Valero)
-   Pagobeindikatu._Gurutzea_apurtu_ostean_(Mikel_Valero_2019).jpg | Apurtu ostean <br> (Mikel Valero 2019)
 </gallery>
@@ 36. lerroa: / 51. lerroa: @@
 ==Kokapena==
 {{#display_map:
-.175072,-2.413231 ~[[Plaza Zaharra (eu) | Plaza Zaharreko]] iturria;
+.175072,-2.413231 ~Plaza Zaharreko iturria;
-.174429,-2.412988 ~[[Plaza Barria (eu) | Plaza Barriko]] iturria;
+.173456,-2.413748 ~Errabal kaleko iturria;
-.173998,-2.413643 ~[[Zubi Nagusia (eu) | Zubi Nagusiko]] iturria;
+.172263,-2.411703 ~Atxuri kaleko iturria;
-.174000,-2.413912 ~[[Andikokale (eu) | Andikokaleko]] iturria;
+.175229,-2.414519 ~Araneko iturria;
-.173456,-2.413748 ~[[Errabal kalea (eu) | Errabal kaleko]] iturria
+.174429,-2.412988 ~[[Plaza Barriko iturria (eu)|Plaza Barriko iturria]];
+.176402,-2.413667 ~Gabolatseko Barriko iturria;
+.174000,-2.413912 ~Andikokaleko iturria;
+.173998,-2.413643 ~Zubi Nagusiko iturria;
     | height=600 |zoom=18| type=earth
 }}