«Trauma, dolu eta memoria (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 16:23, 24 apirila 2024 data duena

Gerra Zibila: trauma, dolu eta memoria lekukotza autobiografikoetan

Egilea	Begoña Ariznabarreta Orbea
Hizkuntza	Euskaraz
Urtea	2024
Argitaletxea	Sancho el Sabio Fundazioa
Hiria	Gasteiz

Izenburu osoa

Gerra Zibila: trauma, dolu eta memoria lekukotza autobiografikoetan. Juan Azcarate eta Luis Ariznabarreta Amuategi Batailoiko milizianoak Ipar Frontean.

Liburua zertan den (egilearen esanetan)

Sobrevivir y contar la historia para que la locura no acompañe al silencio (La voz dormida, Dulce Chacón).

“Gerra Zibila: trauma, dolu eta memoria, lekukotza autobiografikoetan” artikuluan, Ipar Frontean parte hartu zuten Juan Azcarate Treviño eta Luis Ariznabarreta Zubiaurre, biak soraluzetar lagunak, Amuategi batailoko milizianoen esperientzia gogorrak aztertzen dira. Artikuluan protagonistek bizi izan zituzten gertaera historikoak gaur egunera ekarri dira lekukotza-iturri historiko eta antropologiko gisa.

Ikerketaren jatorria 2020ko udaberrian kokatuta dago, Covid19 pandemiaren hasieran, Ariznabarreta Orbea familiak etxeko ganbaran aitaren Gerra Zibilari buruzko eskuizkribu eta dokumentu autobiografikoak aurkitu zituenean. Lekukotza horien aurkikuntza eta artxiboetan ikertzen agertutakoa, Luisen alabetako batengan akuilu zorrotza izan ziren, barnean zeuzkan gerra horretan aitaren partze hartzeari buruzko galderetan sakontzeko. Horren ondorioz, aitarengandik jasotako lekukoa hartu zuen ikerketa pertsonal hau aurrera eramateko.

Aitaren lekukotza horiek oinarri hartuta lanaren helburua izan da bi milizianoen historia erakustea, gerra krudel hartan eta gerra ondorengo gupidagabeko errepresio urteetan, ehunka mila biktimek jasan zuten sufrimenduaren adibide. Era berean, bi milizianoen familiek pairatutako ondorioak aurkezten dira, eta Luisek gerran bizitako eta ikusitako hildako guztiengatik sufritutako «trauma osteko estresa»; eta harek Francoren diktadurak ezarritako errepresio eta isiltasunetik babesteko eraiki zituen babes psikologiko eta erresistentziak.

Ikerketarako iturri gisa, hainbat dokumentu eta bibliografia erabili dira; hala nola, Sancho el Sabio Fundazioan dagoen Ipar Fronteari buruzko bibliografia zabala, hainbat artxiboetako dokumentuak, zenbait herritar zibil, miliziano eta gudariren idatzizko eta ahozko lekukotzak, "Postmemoria" eta "Trauma transgenerazionala" arloei buruzko irakurketak; eta batez ere, Luisen dokumentu eta testigantza autobiografikoak. Testigantzetan agertzen diren gertaerak eta Gerra Zibileko gertaera historikoak, arestian aipatutako iturrietan sakonduz egiaztatu dira.

Artikuluaren ondorioetan Gerra Zibileko gertaera tragikoak jakinarazteko familia-memoriaren transmisioak duen garrantzia azpimarratzen da, gerra horrek gaur egungo gizartean dituen ondorioei buruz hausnartzen da, eta beharrezkoa ikusten dela gaur egungo belaunaldiok gure arbasoen memoriaren lekukoa hartzea eta haiek landu ezin izan zutena guk egitea, historia traumatiko horien zeregin pedagogikoaren transmisioa hurrengo belaunaldiengan bermatzeko.

Ezinbestekotzat jotzen da historia hauek argitara ematea Gerra Zibilaren ondorioz gertatutakoaren larritasuna ahanzturatik berreskuratzeko, historia pertsonalak garrantzitsuak baitira historia kolektiboa osatzeko; eta baita beharrezkoak ere, gaur egungo belaunaldiok kontzientzia har dezagun, hain trauma lazgarriak sortzen dituen gerrarik ez errepikatzeko. Horretaz guztiaz gain, artikulu honek, Luis Ariznabarretak nahiko lukeen moduan, gerrako biktimen oroimena berreskuratu nahi du.

Argazkiak

Luis Ariznabarreta Espilla
Begoña Ariznabarreta Orbea

Erreferentziak

Liburua ekartzeko, sakatu hemen. Liburua ekartzeko Liburutegi digitalera joan.

@@ 10. lerroa: / 10. lerroa: @@
 ==Izenburu osoa==
-Gerra Zibila: trauma, dolu eta memoria lekukotza autobiografikoetan. Juan Azcarate eta Luis Ariznabarreta ''Amuategi Batailoiko'' milizianoak Ipar Frontean.
+Gerra Zibila: trauma, dolu eta memoria lekukotza autobiografikoetan. Juan Azcarate eta Luis Ariznabarreta ''Amuategi'' Batailoiko milizianoak Ipar Frontean.
-<gallery>
+==Liburua zertan den (egilearen esanetan)==
-   Aranzadi_eta_Barandiaran.jpg | Telesforo de Aranzadi eta Jose Miguel Barandiaran
+::''Sobrevivir y contar la historia para que la locura no acompañe al silencio'' (La voz dormida, Dulce Chacón).
-   Enrique_Eguren.jpg           | Enrique Eguren
-</gallery>
-==Liburua zertan den==
-.eko gabonetan José Miguel de Barandiaran eta José Ignacio bere anaia Irukurutzeta inguruan egon ziren, eta hainbat trikuharri eta tumulu topa zituzten. Hurrengo urteko ekainak 2an beste txangoa egin zuen, kasu honetan bi soraluzetarrekin, Carlos Orueta doktorea eta Eugenio de Arrillaga abadea.
-Udan, Elosura etorri zen, bertako mendilerroko trikuharrien miaketa egiteko. Berarekin Telesforo de Aranzadi eta Enrique de Eguren arkeologoak etorri ziren (''los tres tristes trogloditas'', hiru kobazulozale tristeak). Lan hauetan Carlos Orueta jaunaren laguntza izan zuten.
-Ekainak 30an heldu ziren Elosuara, eta Francisco de Zaloña bertako parrokoak etxean hartu zituen. Biharamuna, uztailak lehena, prestaketetan eman zuten.
-Kontratatutako langileek, denak Soraluzekoak, agindua zuten uztailak 2an Irukurutzetara igotzeko. Altxor bilatzaileen beldurrez bertatik hasi ziren ikerketak, leku nabarmenena delako. Arribiribilletatik pasa eta gero, Aizpuruko Zabala induskatzen hasi ziren. Uztailak 3an ez ziren lanera irten, domeka zelako. Eta biharamuenean Aizpuruko Zabala trikuharriaren lanak bukatu zituzten.
-Uztailak 5ean Kutzebakar eta Naasiko Goena miatu zituzten, eta 6an, berriz, Pagobedeinkatu eta Azkoini ekin zieten. 7an Atxolin Txiki, Atxolin eta Sabua. 8an Iruiya eta Gizaburua aztertu zituzten, eta bazkalostean atzera jo zuten, Elosua aldera, Keixeta ikertzeko.
-Uztailak 9a laneko azken eguna izan zen. Keixetako Egiya (hegoaldea), Keixetako Egiya (iparraldea), Maurketa eta Agerreburu induskatu eta gero, langileekin zorrak kitatu zituzten. Biharamunean Francisco de Zaloña eta Carlos Oruetari agur esan eta etxera bueltatu ziren.
-Gipuzkoako Aldundiak miaketa ordaindu zuenez, bukatzerakoan txostena idatzi eta hurrengo urtean argitaratu zuten.
+“Gerra Zibila: trauma, dolu eta memoria, lekukotza autobiografikoetan” artikuluan, Ipar Frontean parte hartu zuten Juan Azcarate Treviño eta Luis Ariznabarreta Zubiaurre, biak soraluzetar lagunak, Amuategi batailoko milizianoen esperientzia gogorrak aztertzen dira. Artikuluan protagonistek bizi izan zituzten gertaera historikoak gaur egunera ekarri dira lekukotza-iturri historiko eta antropologiko gisa.
-Miaketen mendeurrenean, Sorapediak liburua [[Elosua-Plazentziako trikuharriak (eu)|euskaratu]] zuen. Eta liburu honen mendeurrenean, Aranzadi Zientzia Elkarteak [[Elosua-Plazentzia (eu)|Elosua-Plazentzia]] liburua atera zuen, jesus Tapia arkeologoak idatzita.
+Ikerketaren jatorria 2020ko udaberrian kokatuta dago, Covid19 pandemiaren hasieran, Ariznabarreta Orbea familiak etxeko ganbaran aitaren Gerra Zibilari buruzko eskuizkribu eta dokumentu autobiografikoak aurkitu zituenean. Lekukotza horien aurkikuntza eta artxiboetan ikertzen agertutakoa, Luisen alabetako batengan akuilu zorrotza izan ziren, barnean zeuzkan gerra horretan aitaren partze hartzeari buruzko galderetan sakontzeko. Horren ondorioz, aitarengandik jasotako lekukoa hartu zuen ikerketa pertsonal hau aurrera eramateko.
+Aitaren lekukotza horiek oinarri hartuta lanaren helburua izan da bi milizianoen historia erakustea, gerra krudel hartan eta gerra ondorengo gupidagabeko errepresio urteetan, ehunka mila biktimek jasan zuten sufrimenduaren adibide. Era berean, bi milizianoen familiek pairatutako ondorioak aurkezten dira, eta Luisek gerran bizitako eta ikusitako hildako guztiengatik sufritutako «trauma osteko estresa»; eta harek Francoren diktadurak ezarritako errepresio eta isiltasunetik babesteko eraiki zituen babes psikologiko eta erresistentziak.
-==Soraluzeri buruzkoak==
+Ikerketarako iturri gisa, hainbat dokumentu eta bibliografia erabili dira; hala nola, Sancho el Sabio Fundazioan dagoen Ipar Fronteari buruzko bibliografia zabala, hainbat artxiboetako dokumentuak, zenbait herritar zibil, miliziano eta gudariren idatzizko eta ahozko lekukotzak, "Postmemoria" eta "Trauma transgenerazionala" arloei buruzko irakurketak; eta batez ere, Luisen dokumentu eta testigantza autobiografikoak. Testigantzetan agertzen diren gertaerak eta Gerra Zibileko gertaera historikoak, arestian aipatutako iturrietan sakonduz egiaztatu dira.
-Miatutako hamasei megalito hauek dira:
-* [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukûtzeta]]
-* [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aizpuruko zabala]]
-* [[Kutzebakaar trikuharria (eu)|Kûtzebakar]]
-* [[Naasiko Goena trikuharria (eu)|Nâsiko goena]]
-* [[Pagobedeinkatu trikuharria (eu)|Pagobedeinkatu]]
-* [[Aizkoin trikuharria (eu)|Aizkoin]]
-* [[Atxolin Txiki trikuharria (eu)|Atxolintxiki]]
-* [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolin]]
-* [[Sabua trikuharria (eu)|Sabua]]
-* [[Iruiya trikuharria (eu)|Iruiya]]
-* [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua]]
-* [[Keixeta trikuharria (eu)|Keixeta]]
-* [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako egiya (hegoaldea)]]
-* [[Keixetako Egiya (iparraldea) trikuharria (eu)|Keixetako egiya (iparraldea)]]
-* [[Maurketa trikuharria (eu)|Maurketa]]
-* [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu]]
-[[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]] harria ere aztertu zuten. Nahiz eta hasieran trikuarritzat hartu, 2014. urtean miaketak eta azterketak egin ostean Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurreko Arkeologia Sailak zutarria edo menhirra zela ondorioztatu zuen, eta harria altzatu zuten.
+Artikuluaren ondorioetan Gerra Zibileko gertaera tragikoak jakinarazteko familia-memoriaren transmisioak duen garrantzia azpimarratzen da, gerra horrek gaur egungo gizartean dituen ondorioei buruz hausnartzen da, eta beharrezkoa ikusten dela gaur egungo belaunaldiok gure arbasoen memoriaren lekukoa hartzea eta haiek landu ezin izan zutena guk egitea, historia traumatiko horien zeregin pedagogikoaren transmisioa hurrengo belaunaldiengan bermatzeko.
-Liburuan, trikuharrien azalpenak jasotzeaz gain, aurkitutako gauzak eta hezurrak aipatzen dituzte. Eta ipuinak (urrezko kanpaia) eta istorioren bat jaso zituzten ([[Txandrua (eu)|''Txandrua'']])
+Ezinbestekotzat jotzen da historia hauek argitara ematea Gerra Zibilaren ondorioz gertatutakoaren larritasuna ahanzturatik berreskuratzeko, historia pertsonalak garrantzitsuak baitira historia kolektiboa osatzeko; eta baita beharrezkoak ere, gaur egungo belaunaldiok kontzientzia har dezagun, hain trauma lazgarriak sortzen dituen gerrarik ez errepikatzeko. Horretaz guztiaz gain, artikulu honek, Luis Ariznabarretak nahiko lukeen moduan, gerrako biktimen oroimena berreskuratu nahi du.
 ==Argazkiak==
 <gallery>
-    Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Mapa.jpg             | Mapa
+    Luis_Ariznabarreta._Erretratua_01_(1944).jpg | Luis Ariznabarreta ''Espilla''
-    Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Aizpuruko_zabala.jpg | José María Barandiarán Aizpuruko zabalan
+    Begoña_Ariznabarreta_Orbea._Erretratua.jpg   | Begoña Ariznabarreta Orbea
-   Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Agerreburu.jpg       | Agerreburu
-   Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Iruiya.jpg           | Iruiya
-   Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Naasiko_goena.jpg    | Carlos Orueta Naasiko Goenan
-   Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Arribiribileta.jpg   | Arribiribileta
 </gallery>
 ==Erreferentziak==
+Liburua ekartzeko, sakatu [https://www.euskalmemoriadigitala.eus/bitstream/10357/70216/2/465020.pdf hemen].
 Liburua ekartzeko [[Biltegi digitala#Liburuak|Liburutegi digitalera]] joan.
 [[Kategoria: Liburuak]]
 [[Kategoria: XX. mendeko historia]]
-[https://www.euskalmemoriadigitala.eus/bitstream/10357/70216/2/465020.pdf . Begoña Ariznabarreta Orbea (Fundación Sancho el Sabio Fundazioa, Gasteiz 2024).