«Bizkaiko Placencia herria (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

00:06, 14 otsaila 2016(e)ko berrikuspena

Bizkaiko Placencia

Mota	herria, ibaia eta badia
Kokapena	Bizkaia (Euskal Herria)

Garai bateko Bizkaiko Placencia gaur egun Plentzia^[1] da. Uribe Kosta eskualdean dago, kostaldean, Bilbotik 25 bat kilometrotara, Butroe ibaiaren azken bihurgunearen eskuinaldean, ibai hori Plentziako badian isuri aurretik.

5,79 kilometro koadro dauzka, eta 2015. urtean 4.397 biztanle zituen. Biztanleria udan laukoiztu egiten da (16.000 biztanle gutxi gorabehera).

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Ikuspegi orokorra
Butroe ibaia
(Felix Urrutia)

Historia

Erromatar aztarnak aurkitu dira herrian, baina hiribildu moduan XIII. mendean sortu zen, Plasentia de Butron izenarekin (hortik eratorria da gaurko Plentzia), Diego Lopez Harokoak balea arrantzan eta merkataritzan ziharduen eta Gorlizena zen lurralde bateko gunea mugarritu zuenean, hain zuzen ere, 1299an, Gorlizena zen Gaminiz auzoan. Hiribildu berriaren lurraldeak Gorlizi hartu zitzaizkion, beraz. Hiribilduari Logroñoko Forua eman zitzaion, eta hurrengo Bizkaiko jaun-andreek eta Gaztelako errege-erreginek forua berretsi zuten.

Butroetarrak herriaz jabetu ziren, baina XVI. mendean horren gaineko boterea galdu zuten. Hortik aurrera bere goraldia izan zuen Plentziak, ontzigintza, balea-arrantza eta merkataritza zirela eta. Ontzigintzaren azken aztarna Astillero plaza da.

XVIII. mendean beheraldi handia hasi zen, izan ere, Espainiar-Britainiar gudan flota guztia galdu eta herrian industrializaziorik gertatu ez zenez, bere inguru naturala bere horretan mantendu zuen Plentziak. Azken arrazoi horregatik, burgesia txikiak udako herri bihurtu zuen Plentzia, batez ere XIX. mende amaieratik aurrera.

Gaur egun, berriz, Plentzian dago Bilboko Metroko amaierako geltokietako bat. Plentziari hainbat urbanizazio berri dagozkio, esaterako Isuskitza deritzona (Plentziako Abanikoa, horrela deitua airetik daukan itxuragatik), Butroe ibaian gora dago, Plentziatik bi kilometrora ibaiak egiten duen errebolta zabal baten barruan.

Izena

Hiribildu moduan XIII. mendean sortu zen, Plasentia de Butron izenarekin.

Gerora, izena Plentzia bihurtu zen, baina Madozen hiztegi famatuan (Diccionario de Madoz) Placencia izenarekin lotua agertzen da^[2]:

PLENTZIA, XVI mendea arte PLACENCIA deitua, Bizkaiko probintzian (Bilbora 3 legoa), Gernikako epai barrutian... (PLENCIA: v. llamada PLACENCIA hasta el siglo XVI, en la provincia de Vizcaya (a Bilbao 3 leg.), part. jud. de Guernica...)

Hiztegi honetan bertan ere izen bereko ibaiaren aipamena egiten da^[3]:

PLENTZIA, lehen PLACENCIA: Bizkaiko ibaia, Butroe izenarekin ere ezagutua, Gernikako epai barrutian... (PLENCIA, antes PLACENCIA: r. de Vizcaya conocido también con el nombre de Butrón, en el part. jud. de Guernica...)

Erreferentziak

Palace of Placentia. Ingelesezko Wikipedian.
Palacio de Placentia. Gaztelerazko Wikipedian.

↑ Plentzia. Wikipedia (euskaraz)
↑ Diccionario de Madoz. Madrilgo Unibertsitate Konplutensea (Universidad Complutense de Madrid)
↑ Diccionario de Madoz. Madrilgo Unibertsitate Konplutensea (Universidad Complutense de Madrid)

[1] Plentzia. Wikipedia (euskaraz)

[2] Diccionario de Madoz. Madrilgo Unibertsitate Konplutensea (Universidad Complutense de Madrid)

[3] Diccionario de Madoz. Madrilgo Unibertsitate Konplutensea (Universidad Complutense de Madrid)

[1]

[2]

[3]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Soraluze-Placencia (eu)
   | izena    = Bizkaiko Placencia
-  | irudia   = Placentia_jauregia_01.jpg
+  | irudia   = Bizkaiko_Placencia._Ikuspegi_orokorra_1.jpg
-  | mota     = herria eta ibaia
+  | mota     = herria, ibaia eta badia
   | kokapena = Bizkaia (Euskal Herria)
 }}
-Placentia jauregia (ingelesez: ''Placentia Palace'') erret jauregi ingelesa izan zen, Gloucesterreko Hunfredok eraikia. Tamesis ibaiaren ertzetan egin zen, Greenwich inguruan, Londreseko kanpoaldean. XVII mendearen bukaeran bota zuten eta bere ordez Greenwicheko ospitalea eraiki zuten.
+Garai bateko Bizkaiko Placencia gaur egun Plentzia<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Plentzia Plentzia]. Wikipedia (euskaraz)</ref> da. Uribe Kosta eskualdean dago, kostaldean, Bilbotik 25 bat kilometrotara, Butroe ibaiaren azken bihurgunearen eskuinaldean, ibai hori Plentziako badian isuri aurretik.
+,79 kilometro koadro dauzka, eta 2015. urtean 4.397 biztanle zituen. Biztanleria udan laukoiztu egiten da (16.000 biztanle gutxi gorabehera).
@@ 11. lerroa: / 14. lerroa: @@
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
-    Fitxategi: Placentia_jauregia_02.jpg           | Placentia jauregia
+    Fitxategi: Bizkaiko_Placencia._Ikuspegi_orokorra_2.jpg          | Ikuspegi orokorra
-   Fitxategi: Placentia_jauregia_03.jpg           | Placentia jauregia
+    Fitxategi: Bizkaiko_Placencia._Butroi_ibaia_(Felix_Urrutia).jpg | Butroe ibaia <br> (Felix Urrutia)
-   Fitxategi: Placentia_jauregia._Enrike_VIII.jpg | "Plaentxiar" ospetsuak: Enrike VIII
-    Fitxategi: Placentia_jauregia._Maria_I.jpg     | "Plaentxiar" ospetsuak: Maria I
-   Fitxategi: Placentia_jauregia._Isabel_I.jpg    | "Plaentxiar" ospetsuak: Isabel I
 </gallery>
-==Bella Court==
+==Historia==
-Gloucesterreko Hunfredo Inglaterrako Enrike VIren errejentea izan zen, eta 1428-1433 artean jauregia eraiki zuen ''Bella Court'' izenarekin.
+Erromatar aztarnak aurkitu dira herrian, baina hiribildu moduan XIII. mendean sortu zen, Plasentia de Butron izenarekin (hortik eratorria da gaurko Plentzia), Diego Lopez Harokoak balea arrantzan eta merkataritzan ziharduen eta Gorlizena zen lurralde bateko gunea mugarritu zuenean, hain zuzen ere, 1299an, Gorlizena zen Gaminiz auzoan. Hiribildu berriaren lurraldeak Gorlizi hartu zitzaizkion, beraz. Hiribilduari Logroñoko Forua eman zitzaion, eta hurrengo Bizkaiko jaun-andreek eta Gaztelako errege-erreginek forua berretsi zuten.
-urtean Anjouko Margarita erreginak atxilotu zuen, traizioarengatik. Espetxean hil zenean (Shakespearek dioenez, eraila) Margaritak Bella Court eskuratu zuen, eta izena aldatu zion: ''Placentia jauregia'', inoiz ''Pleasaunce jauregia''.
-Modu honetan Placentia jauregia Ingalaterrako monarkiaren jauregi nagusia bihurtu zen.
-==Tudor garaia==
-Placentian errege eta erregina asko jaio ziren: 1491 urtean Enrike Tudor, gerora Ingalaterrako Enrike VIII famatua izango zena; 1516eko otsailean Maria Tudor, Enrike VIIIren eta Aragoiko Katalina bere aurreneko emaztearen alaba, gerora Maria I izango zena (Bloody Mary, ''Maria Odoltsua''); 1533, berriz, Isabel Tudor jaio zen, Enrike VIIIren eta Ana Bolenaren alaba, gerora Isabel I izango zena.
-Sei ezkontzatik Enrike VIIIk pare bat bertan egin zituen: Aragoiko Katalinarekin egindakoa (1509) eta Cleveriseko Anarekikoa (1540).
+Butroetarrak herriaz jabetu ziren, baina XVI. mendean horren gaineko boterea galdu zuten. Hortik aurrera bere goraldia izan zuen Plentziak, ontzigintza, balea-arrantza eta merkataritza zirela eta. Ontzigintzaren azken aztarna Astillero plaza da.
-Azkenik, Enrike VIIIren seme eta oinordeko Eduardo VIa Placentian hil zen, 1553eko uztailak 6an. Maria I eta Isabel I bere ahizpak Placentian bizi ziren erregina izendatu eta aurreneko urteetan.
+XVIII. mendean beheraldi handia hasi zen, izan ere, Espainiar-Britainiar gudan flota guztia galdu eta herrian industrializaziorik gertatu ez zenez, bere inguru naturala bere horretan mantendu zuen Plentziak. Azken arrazoi horregatik, burgesia txikiak udako herri bihurtu zuen Plentzia, batez ere XIX. mende amaieratik aurrera.
+Gaur egun, berriz, Plentzian dago Bilboko Metroko amaierako geltokietako bat. Plentziari hainbat urbanizazio berri dagozkio, esaterako Isuskitza deritzona (Plentziako Abanikoa, horrela deitua airetik daukan itxuragatik), Butroe ibaian gora dago, Plentziatik bi kilometrora ibaiak egiten duen errebolta zabal baten barruan.
-==Estuardo garaia==
+==Izena==
-Jacobo I eta Carlos Iren garaietan ''Queen's House'' (erreginaren etxea) eraiki zuten, Danimarkako Anaren omenez.
+Hiribildu moduan XIII. mendean sortu zen, Plasentia de Butron izenarekin.
-Hurrengo urteetan, Ingalaterrako gerra zibila izan zela eta, Placentia asko ondatu zen. Horregatik 1660 urtean Carlos IIak jauregia berreraikitzea erabaki zuen, eta arduraduna John Webb arkitektoa izendatu zuen.
+Gerora, izena Plentzia bihurtu zen, baina Madozen hiztegi famatuan ([[Diccionario de Madoz (eu)|Diccionario de Madoz]]) Placencia izenarekin lotua agertzen da<ref>[https://books.google.es/books?id=kz7nXtVsZ7AC&hl=es&pg=PP1#v=onepage&q=ZABALETA&f=false Diccionario de Madoz]. Madrilgo Unibertsitate Konplutensea (''Universidad Complutense de Madrid'')</ref>:
+''PLENTZIA, XVI mendea arte PLACENCIA deitua, Bizkaiko probintzian (Bilbora 3 legoa), Gernikako epai barrutian...'' <small>(PLENCIA: v. llamada PLACENCIA hasta el siglo XVI, en la provincia de Vizcaya (a Bilbao 3 leg.), part. jud. de Guernica...)
+</small>
-[[Fitxategi: Greenwich_Unibertsitatea.jpg | thumb | 400px | Greenwich Unibertsitatea]]
+Hiztegi honetan bertan ere izen bereko ibaiaren aipamena egiten da<ref>[https://books.google.es/books?id=kz7nXtVsZ7AC&hl=es&pg=PP1#v=onepage&q=ZABALETA&f=false Diccionario de Madoz]. Madrilgo Unibertsitate Konplutensea (''Universidad Complutense de Madrid'')</ref>:
-==Azken mendeak==
-Ekialdeko hegala burutu zuten, baina Carlos IIa erregea bota zutenean, lanak geratu ziren. 1694 urtean Sir Christopher Wren arkitektoak Greenwich Ospitala eraiki zuen jauregiaren orubean.
-urtean ospitala Greenwicheko Erret Itsas-Ikastetxea bilakatu zen. Gaur egun Greenwicheko Unibertsitatea eta Musikaren Trinity Ikastetxea (''Trinity College of Music'') daude bertan.
+''PLENTZIA, lehen PLACENCIA: Bizkaiko ibaia, Butroe izenarekin ere ezagutua, Gernikako epai barrutian...'' <small>(PLENCIA, antes PLACENCIA: r. de Vizcaya conocido también con el nombre de ''Butrón'', en el part. jud. de Guernica...)</small>