Udala. Konstituzionalismoa (1931-1936) (eu)

Udaletxea (Garikoitz Estornés 1991)

Udal hauteskundeak

1931ko apirilak 12ko udal bozketak Espainiako Errepublika aldarrikatzeko balio izan zuten (gogoratu Eibar izan zela lehen udalerria Errepublika aldarrikatzen).

Soraluzen aukeratutako zinegotzi guztiak eskumakoak ziren: jeltzaleak, jaimistak eta katolikoak. Ezkerrekoek kontra azaldu ziren, eta emaitzak inpugnatu. Epaiak bozketak atzera egiteko esan zuen, eta bitartean kudeaketa batzordea eratu zuen.

Bigarren bozketa horretatik Udala irten zen. 1933an udal hauteskundeak Espainia osoan egin ziren, 1931koak Erresuma garaian egin zirelako eta, beraz, susmagarriak zirelako. Soraluzen, berriz, ez zituzten udal hauteskunderik egin, errepikapena (1931/05/31) Errepublika garaian egin zelako.

Baina hala ere udalak ezin izan zuen aginte denbora bukatu: 1934 urtean, beste leku askoren moduan, Espainiako gobernuak kargutik kendu zituen zenegotzi denak, kudeaketa batzorde batez ordezkatzeko.

Batzorde honen lanak urte t'erdi iraun zuten. Fronte Popularrak hauteskinde orokorrak izabazi zituenean, segituan berrezarri zituen eragotzitako udalkideak.

Hala ere, hauek ezin izan zuten legezko epea bete, bost hilabetetara gerra sortu zen, eta bi hilabete geroago nazionalak Soraluzen sartu ziren.

Bitxikeriak

Hauteskunde prozesua

Soraluzeko Udalak 10 zinegotzi zituen.

Herria bi barrutietan antolatuta zegoen, eta barruti bakoitzak bost zinegotzi aukeratzen zuen.

Alkatea zinegotziek aukeratzen zuten.

Jenero kontuak

Errepublika garaian, guztira, hamar pertsona aukeratuak izan ziren, denak gizonak.

Aktak

Garaiko erabakiak ikusteko:

• 1931/04/23 - 1933/05/18. 1931-1936 arteko aktak
• 1931/12/03 - 1932/06/16. Guardia Zibilari buruzko erabakiak, Errepublika garaian.
• 1936/02/23 - 1936/09/02. 1936 urteko aktak, herria nazionalek hartu baino lehen.

1931/05/22eko kudeaketa batzordea

1931ko apirilak 12ko udal hauteskundetan Soraluzen 5 zinegotzi jaimista, 4 jeltzale eta katoliko bat aukeratuak izan ziren. Batzuk ez zituzten emaitzak onartu, eta auzitara jo zituzten. Epaiaren arabera, udal bozketak errepikatu behar zituzten maiatzak 31an, eta bitartean kudeaketa batzordea izendatu zuten.

Izena	Zerrenda	Epea	Azalpenak
Lorenzo Suárez	Katolikoak	1931	Alkatea
Nicolás Errasti	Jaimista	1931
Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta	EAJ-PNV	1931
José Zubiaurre Maiztegui	Errege-kontrako blokea	1931
Celestino Cano Lizarralde	Errege-kontrako blokea	1931

1931/05/31ko udalbatza

Izena	Zerrenda	Epea	Azalpenak
Pedro María Iriondo Arriola	EAJ-PNV	1931-1934	Alkatea
Timoteo Lascurain Ganuza	EAJ-PNV	1931-1934
Lino Alberdi Arregui	EAJ-PNV	1931-1934
Tiburcio Castañares Larreategui	EAJ-PNV	1931-1934
Angel Mendia Iraolagoitia	EAJ-PNV	1931-1934
Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta	EAJ-PNV	1931-1934
José Sesma Bustinduy	EAJ-PNV	1931-1934
José Zubiaurre Maiztegui	Errege-kontrako blokea	1931-1934
Celestino Cano Lizarralde	Errege-kontrako blokea	1931-1934
Ricardo Joaristi Gabilondo		1931-1934

1933/04/23ko udal hauteskundeak

Aurreko udal hauteskundeak (1931/04/12) Espainia erresuma zela egin ziren, eta handik sortutako udalak susmagarriak zirela, askoren iritzian. Horregatik, Errepublikako gobernuak udal hauteskundeak deitu zituen berriro.

Udal hauteskunde berriak ia Espainia guztian egin ziren, salbuespen gutxirekin, tartean Soraluze. Zergatik? 1931/04/12 eguneko bozketen emaitzak atzera bota zituztenez, alkate eta zinegotziak 1931/05/31ko udal bozketan aukeratu ziren, Errepublika martxan zela.

1934/09/07 Kudeaketa Batzordea

1934ko iraultzaren ostean, Espainiako Gobernuak hainbat eta hainbat udal desegin zuen, eta kudeaketa batzordeak antolatu zuen ordezteko.

1936/02/23ko udalbatza

1936eko hauteskunde orokorrak Fronte Popularrak irabazi zituen. Beste gauza askoren artean, udaletako kudeaketa batzordeak desegiteko agindu zuen, eta aurreko zinegotziak, 1931 urtean aukeratuak, beren postuetara itzultzeko.

Izena	Zerrenda	Epea	Azalpenak
Pedro María Iriondo Arriola	EAJ-PNV	1936	Alkatea
Timoteo Lascurain Ganuza	EAJ-PNV	1936
Lino Alberdi Arregui	EAJ-PNV	1936
Tiburcio Castañares Larreategui	EAJ-PNV	1936
Angel Mendia Iraolagoitia	EAJ-PNV	1936
Venancio Iñurrieta Aguirregomezcorta	EAJ-PNV	1936
José Sesma Bustinduy	EAJ-PNV	1936
José Zubiaurre Maiztegui	Errege-kontrako blokea	1936
Celestino Cano Lizarralde	Errege-kontrako blokea	1936
Ricardo Joaristi Gabilondo		1936

Siglak eta zerrendak

Siglak	Zerrenda	Azalpenak
EAJ-PNV	Eusko Alderdi Jeltzalea-Partido Nacionalista Vasco
Katolikoak		Eskumako hainbat alderdiren koalizioa, Elizaren dotrina eta ondasunak defendatzeko.
Jaimistak	Karlistak, baina Jaime de Borbón y Borbón-Parma aldekoak.	Karlismoak beste bi adar zituen gutxienez: integristak eta mellistak.
Errege kontrako blokea	Bloque Antimonárquico	Errepublikazaleak, liberalak, sozialistak...