«Armagintza I ibilbidea (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

22:42, 6 urria 2019(e)ko berrikuspena

Badira bi ibilbide Soraluzen geratu diren armagintzaren aztarnak erakusten dituenak.

Biak zubi nagusitik irtetzen dira. Ibilbide hau Olearaino doa (900 bat metro), eta bestea Mutxaneko olara (1.900 bat metro).

Bi ibilbideak osagarriak dira, eta nahi bada batera egin daitezke.

Mapa kargatzen...

Zubi nagusitik Olearaino

Hasierako puntua herriko zubi nagusia izango da. Errekan gora begiratu eta, eskumaldean, Erregetxe zaharra izan zena ikusiko dugu. Uribarri dorrea izan zena, XVI mendean Erret Lantegia izateko alokatu zuten, armak bildu eta aztertzeko, eta 1.573 urtean erosi. Hurrengo berrehun urtetan bi aldiz zabaldu behar izan zuten, baina XVIII mende bukaerako nahikoa hondatuta zegoen.

Gerora, etxebizitzak egiteko erabili bazuten ere, oraindik jatorrizko eraikinaren aztarnak ikus daitezke, errekalderako bi arku handiak, esateko.

Zubiaren beste aldetik, errekan behera, herriko kiroldegia ikus daiteke. Bertan, 1.866 urtetik 1.975 arte, Fabrika zaharra egon zen. S.A. Euscalduna-k jaso zuen, fusilak eta errebolberrak egiteko, eta gero The Placencia de las Armas Company Limited eta Sociedad Anònima Placencia de las Armas enpresek erabili zuten, kainoiak ekoizteko. Hortik kainoi fabrika izena.

Ostean, zubi nagusitik Plaza Zaharrera joango gara, Kalebarrenetik barrena, eta Batzokiaren eskumara joko dugu, erreka aldera. Gure aurrean ikusiko dugu, herriko zaharrenetakoa^[1]. Bildutako ura Malmero errotara eramaten zen, aurretik burnia alntzeko, garia apurtzeko gero eta, azkenik, indarra sortzeko.

Plaza zaharretik Erregetxera igoko dugu; baina eskileretatik joan beharrean Goikokaletatik gora egingo dugu. Goikokaletan Erregetxeko karkaba ikusiko dugu ezkerraldean. Karkaba hau 1.805 urtean egin zen, Zabaleta erreka estaltzeko eta Erregetxea aurrean esparru zabala sortzeko.

Erregetxera helduta, geratzen diren aztarna bakarrei erreparatuko dizkiegu:mendia eusteko hormak eta atzeko atearen arrastoa. Gainontzeko guztia, 1.804-1.809 artean Erret Lantegia izateko jaso zen eraikin erraldoia, 1.975 urtean eraitsi zuten.

Kotxebidetik gora geltokiraino helduko gara. Bertan, autobus geltokiaren frentean, harri landu handi bat ikusiko dugu: Erregetxeko eguzki erlojua. Bertatzen bagara orduen marrak eta goiko idazkuna irakurriko dugu: Viva Carlos IV 1806.

Ibilbidearen lehen zatia bukatzeko, trenbidetik aurrera egingo dugu 500 bat metro, Bergararuntz, Keixeta errekaraino heldu arte. Trenbidearen beste aldean Olea baserria dago, eta trenbide eta baserriaren artean olaren antepara^[2] oso ondo ikus daiteke.

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Erregetxe zaharra
(Oscar Pérez 2017)
Fabrika zaharra
Malmeroneko presa eta erretena
Erregetxea gaur egun
(Google 2013)
Erregetxeko eguzki erlojua
(Óscar Pérez 2016)
Oleako antepara
(J.C. Astiazarán 2018)

Ibilbidea luzatzeko aukera

Trenbidetik aurrera Osintxurantz joan daiteke, Osintxuko ibilbidea jarraituz.

Osintxuko mugan, Egotza bide azpian, Bolu izeneko burdinola zegoen aspaldi. Aspalditik erabiltzen ez zena, erdi erorita zegoen. Azkenik, Durango-Zumarraga trenbidea egin zutenean bota egin zuten.

Erreferentziak

↑ 1.756 urteko Lamoten mapa ospetsuan agertzen da, Olabarrenakoarekin batera.
↑ Ola baten presa, ura altura batetik erortzeko.

[1] 1.756 urteko Lamoten mapa ospetsuan agertzen da, Olabarrenakoarekin batera.

[2] Ola baten presa, ura altura batetik erortzeko.

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-Ibilbide honek Soraluzen geratu diren armagintzaren aztarnak erakusten ditu.
+Badira bi ibilbide Soraluzen geratu diren armagintzaren aztarnak erakusten dituenak.
-Ibilbidea bikoitza da: zubi nagusitik irtenda, alde batetik Olearaino doa (900 bat metro) eta bestetik Mutxaneko olara (1.900 bat metro). Bi zatiak osagarriak dira, eta nahibada batera egin daitezke.
+Biak zubi nagusitik irtetzen dira. Ibilbide hau Olearaino doa (900 bat metro), eta [[Armagintza II ibilbidea (eu)| bestea]] Mutxaneko olara (1.900 bat metro).
+Bi ibilbideak osagarriak dira, eta nahi bada batera egin daitezke.
 {{#display_map:
@@ 11. lerroa: / 13. lerroa: @@
 .175050,-2.413019~[[Erregetxea (eu)            | Erregetxea]];
 .174908,-2.412047~Erregetxeko eguzki erlojua;
-.172019,-2.408774~[[Olea baserria (eu)         | Olea]];
+.172019,-2.408774~[[Olea baserria (eu)         | Olea]]
-.177112,-2.415398~[[Fabrika berria (eu)        | Fabrika berria]];
-.177674,-2.417725~[[Olabarrena (eu)            | Olabarrenako presa]];
-.177672,-2.418547~[[Olabarrena (eu)            | Olabarrena]];
-.177970,-2.420517~[[Igarate baserria (eu)      | Igarate]];
-.176556,-2.420567~[[Errotabarri baserria (eu)  | Errotabarri]];
-.175201,-2.421751~[[Errotabarri baserria (eu)  | Errotabarriko presa]];
-.175268,-2.421378~[[Galtzaidukua baserria (eu) | Galtzaidukua baserria]];
-.174978,-2.421945~[[Barrena baserria (eu)      | Barrena]];
-.173200,-2.422800~[[Sagarraga baserria (eu)    | Sagarraga]];
-.172475,-2.425807~[[Ospittal iturri (eu)       | Ospittal iturri]];
-.171800,-2.426100~[[Mutxaneko etxe zarra (eu)  | Mutxaneko etxe zarra]]
    |centre = 43.174450,-2.417744
    |lines  = 43.174110,-2.413758: 43.174236,-2.413201: 43.174927,-2.413428: 43.175208,-2.413437: 43.175206,-2.413571:
@@ 40. lerroa: / 31. lerroa: @@
-==Lehen zatia: zubi nagusitik Olearaino==
+==Zubi nagusitik Olearaino==
-''(handitzeko, sakatu gainean)''
-<gallery>
-   Erregetxe_zaharra._Ikuspegi_orokorra_03_(Oscar_Pérez_2017).jpg   | Erregetxe zaharra <br> (Oscar Pérez 2017)
-   Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea_(ezezaguna).jpg           | Fabrika zaharra
-   Malmero_zentrala._Presa_eta_erretena.jpg                         | Malmeroneko presa eta erretena
-   Erregetxe_plaza._Ikuspegi_orokorra_(Google_2013).jpg             | Erregetxea gaur egun <br> (Google 2013)
-   Erregetxea._Eguzki_erlojua_01_(Oscar_Pérez_2015).jpg             | Erregetxeko eguzki erlojua <br> (Óscar Pérez 2016)
-   Olea_baserria._Olaren_antepara_(Juan_Carlos_Astiazarán_2018).jpg | Oleako antepara <br> (J.C. Astiazarán 2018)
-</gallery>
 Hasierako puntua herriko zubi nagusia izango da. Errekan gora begiratu eta, eskumaldean, [[Erregetxe zaharra (eu) | Erregetxe zaharra]] izan zena ikusiko dugu. Uribarri dorrea izan zena, XVI mendean  Erret Lantegia izateko alokatu zuten, armak bildu eta aztertzeko, eta 1.573 urtean erosi. Hurrengo berrehun urtetan bi aldiz zabaldu behar izan zuten, baina XVIII mende bukaerako nahikoa hondatuta zegoen.
 Gerora, etxebizitzak egiteko erabili bazuten ere, oraindik jatorrizko eraikinaren aztarnak ikus daitezke, errekalderako bi arku handiak, esateko.
-Zubiaren beste aldetik, errekan behera, herriko [[Polikiroldegia (eu)|polikiroldegia]] ikus daiteke. Bertan, 1.866 urtetik 1.975 arte, [[Fabrika zaharra (eu) | Fabrika zaharra]] egon zen. [[S.A. Euscalduna (eu) | S.A. Euscalduna]]-k jaso zuen, fusilak eta errebolberrak egiteko, eta gero [[The Placencia de las Armas Company Limited (eu)|The Placencia de las Armas Company Limited]] eta [[Sociedad Anónima Placencia de las Armas (eu)|Sociedad Anònima Placencia de las Armas]] enpresek erabili zuten, kainoiak ekoizteko. Hortik ''kainoi fabrika'' izena.
+Zubiaren beste aldetik, errekan behera, herriko [[Arane kiroldegia (eu)|kiroldegia]] ikus daiteke. Bertan, 1.866 urtetik 1.975 arte, [[Fabrika zaharra (eu) | Fabrika zaharra]] egon zen. [[S.A. Euscalduna (eu) | S.A. Euscalduna]]-k jaso zuen, fusilak eta errebolberrak egiteko, eta gero [[The Placencia de las Armas Company Limited (eu)|The Placencia de las Armas Company Limited]] eta [[Sociedad Anónima Placencia de las Armas (eu)|Sociedad Anònima Placencia de las Armas]] enpresek erabili zuten, kainoiak ekoizteko. Hortik ''kainoi fabrika'' izena.
 Ostean, zubi nagusitik [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharrera]] joango gara, [[Kalebarren (eu)|Kalebarrenetik]] barrena, eta [[Batzokia (eu)|Batzokiaren]] eskumara joko dugu, erreka aldera. Gure aurrean ikusiko dugu, herriko zaharrenetakoa<ref>1.756 urteko Lamoten mapa ospetsuan agertzen da, Olabarrenakoarekin batera.</ref>. Bildutako ura [[Malmero zentrala (eu) | Malmero errota]]ra eramaten zen, aurretik burnia alntzeko, garia apurtzeko gero eta, azkenik, indarra sortzeko.
@@ 69. lerroa: / 49. lerroa: @@
-==Bigarren zatia: zubi nagusitik Mutxaneko olaraino==
+==Irudiak==
-Ibilbidearen bigarren zatia ere zubi nagusitik hasten da, baina errekaren ezkerraldeea joko dugu. [[Sagar-errekako ibilbidea (eu)|Sagar-errekako ibilbidearen]] zatia bada ere, bakarrik armagintzarekin zerikusia duena hartuko dugu kontutan. Gainontzeko puntuei buruzko informazioa lortzeko Sagar-errekako ibilbide osoa begiratu [[Sagar-errekako ibilbidea (eu)|hemen]].
-Zubi nagusitik hasita, [[Andikokale (eu)|Andikokalen]] eskumara joko dugu, Baltegiera kaletik. Lehenik eta behin [[Polikiroldegia (eu)|Polikiroldegiaren]] aurretik pasako gara, [[Fabrika zaharra (eu) | Fabrika zaharra]] izandakoa eta 1.975 urtean eraitsia; 200 bat metro aurrerago joanda [[Fabrika berria (eu) | Fabrika berriaren]] eskumaldean eraikinak topako ditugu. Gerra aurrean errepidea bost bat metro goratu egin zutenez, [[Iturburu kalea (eu)|Iturburu]] azpian geratzen da, eta eraikinak goitik behera ikusteko aukera dago. Hurrenez hurren tratamendu termikoen nabe garaia, nabe luzea, bulego eraikina, nabe luzea, tailer-eraikina eta ekonomatoa. Bulegoen bestekaldean lurpeko probalekua (babestokia edo refugioa ere) eta biltegiak daude.
-Fabrika berria [[Sociedad Anónima Placencia de las Armas (eu)|Sociedad Anònima Placencia de las Armas]]-ek eraiki zuen gerra aurrean, Fabrika zaharra txikia geratu zelako. Horretarako inguruan zeuden bi benta (''Benta zarra'' eta ''Benta txuri'') bota zituzten.
-Fabrika berriaren 250 metro pasa eta gero, Olabarrenako presa ikus daiteke, herriko zaharrenetakoa hau ere<ref>1.756 urteko Lamoten mapa ospetsuan agertzen da, Malmeronekoarekin batera.</ref>. Bildutako ura [[Olabarrena (eu) | Olabarrenara]] eramaten zen, aurretik burnia lantzeko eta gero indarra sortzeko. Olabarrena zegoen tokian gaur egun etxebizitzak daude, baina hurrengo etxearen ostean, erreka aldean, irteerako erretena ikus daiteke oraindik.
-Sagar-errekako gurutzebide ondoan [[Igarate baserria (eu) | Igarate]] izenekoa zegoen. Aurretik baserria, gero lantegia eta biltegia, eta azkenik bertan eraiki zuten ''The Placencia de las Armas Company Limited'' enpresaren zuzendarientzako etxea. Herriko sahiesbidea egiteko bota zuten.
-Igaraten ezkerrera hartuko dugu, Sagar-erreka bidetik gora. Industrias Gol-en parean, erreka ondoan [[Errotabarri baserria (eu) | Errotabarri]] baserriaren aztarnak antzeman daitezke, ura irtetzeko arkua hain zuzen. Errotabarri hau ogi errota izan baino lehen ola izan zen.
-Eta San Martzialeko bidegurutzera heldu baino pixkat lehenago, ezkerreko aldean bi baserri zeuden, beraien izenez armagintzakin lotuak: [[Galtzairukoa baserria (eu)|Galtzairukoa]] eta [[Barrena baserria (eu)|Barrena]]. Lehenak zutik dirau, eta bigarrena Tornilleria Oruesagasti dagoen tokian zegoen. Bion artean [[Errotabarri baserria (eu) | Errotabarriko presa]] ikus daiteke oraindik.
-San Martzialerako bidea ezkerrean utzi, aurrera egiten badugu Sagarraga industrialdera helduko gara (300 m). Industrialdearen azpian [[Sagarraga baserria (eu)|Sagarraga baserria]] zegoen. bere sasoian Soraluzeko ola garrantzitsuenekoa izan zen<ref>[[Sagarraga casa solar y ferrería (eu)|Sagarraga: casa solar y ferrería]]. Ramiro Larrañaga (R.S.B.A.P. 1972).</ref>.
-Sagarragari Nafarrenekua ere esaten zitzaion, eta izenak nafarreriarekin (biruela) lotura izan dezake: Sagarraga herritik kanpoan dagoenez eta aldiberean gertu, oso toki aproposa zen hospital gisa erabiltzeko ospital moduan gaixotasun kutsakorrak zirenean. Gorago dagoen iturriari ere ''Ospittal iturri'' esaten zitzaion, nahiz eta gaur egun ''Kukupe'' izena ezagunagoa izan.
-Industrialdea bukatzen den tokian Sagar-errekaren ezkerreko aldera pasako gara, handik Mutxaneko ingurua jeisteko. Bertan ola, etxea (''Mutxaneko etxezarra''), presa eta erretena ikus daiteke, nahiz eta oso hondatuta.
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
+   Erregetxe_zaharra._Ikuspegi_orokorra_03_(Oscar_Pérez_2017).jpg   | Erregetxe zaharra <br> (Oscar Pérez 2017)
+   Fabrika_zaharra._Errekaldeko_etxaurrea_(ezezaguna).jpg           | Fabrika zaharra
+   Malmero_zentrala._Presa_eta_erretena.jpg                         | Malmeroneko presa eta erretena
+   Erregetxe_plaza._Ikuspegi_orokorra_(Google_2013).jpg             | Erregetxea gaur egun <br> (Google 2013)
+   Erregetxea._Eguzki_erlojua_01_(Oscar_Pérez_2015).jpg             | Erregetxeko eguzki erlojua <br> (Óscar Pérez 2016)
+   Olea_baserria._Olaren_antepara_(Juan_Carlos_Astiazarán_2018).jpg | Oleako antepara <br> (J.C. Astiazarán 2018)
+</gallery>
-</gallery>
+==Ibilbidea luzatzeko aukera==
+Trenbidetik aurrera Osintxurantz joan daiteke, [[Osintxuko ibilbidea (eu)|Osintxuko ibilbidea]] jarraituz.
-==Sagar-errekako ibilbidea==
+Osintxuko mugan, [[Egotza baserria (eu)|Egotza]] bide azpian, [[Bolu errota (eu)|Bolu]] izeneko burdinola zegoen aspaldi. Aspalditik erabiltzen ez zena, erdi erorita zegoen. Azkenik, [[Komunikabideak. Trenbidea (eu)|Durango-Zumarraga trenbidea]] egin zutenean bota egin zuten.
-[[Sagar-errekako ibilbidea (eu)|Sagar-errekako ibilbideak]] errepidetik gora jarraitzen du, segi nahi eta gero.