«Arregia jauregia (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

22:52, 11 uztaila 2016(e)ko berrikuspena

Arregia jauregia Arregi-torrea / Arregi garaikoa

Estiloa
Mendea	XVI
Kokapena	Gabolats kalea
Mota	Arkitektura

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Arregia jauregiko armarria

Kokapena

(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

Mapa kargatzen...

Azalpena eta historia

Garai batean Arregi garaikoa izena zuen (hau da, harritxaren goialdea), hurrengo etxea Arregia zelako.

XV mende bukaeran, eta batez ere XVI mende osoan, Arregitarrek lur sail handiak zituzten. Mende honen erdialdean bertako alaba eta dorretxeko oinordekoa, Marina Pérez de Arreguia, Andrés Ibáñez de Irure doktorearekin ezkondu zen. Andrés hau, Irure Handikuan jaioa, Carlos V enperadorearen medikua izan zen eta Alemaniako gerran hil zen.

Dorretxeari dotorezia emateko, senar-emazteek herriko armarri ederrena jarri zuten aurrekaldean, Irureko armarria hain zuzen: urdina (azur), erdian zuhaitza, Nafarroako armak dituen eskututxoaz, eta gainean gurutze gorri (gules) lili loreduna, eta lehoia enborraren kontra; buelta osoa orlegia (sinople) eta bertan zakur dogoak eta zezenak.

Armarriak mende batzuk aurrerago Nafarroako erregeari eskeinitako zezenketa islatzen du. Sancho de Irure, Don Celinos jaunaren semea zen, eta Celinos de Unzuetaren anaia. Don Celinos hau Antso Jakituna Nafarroako erregearen lehengusua omen zen, eta 1.165 urtean zezenketa egin zituzten Iruren bertan, erregearen bisita ospatzeko.

Armarria hiru aldiz agertzen da herrian: Irure Handikuan, Irure Hamenguan eta kaleko Arregia jauregian.

Dionisio Adame Arregiak sortutako lotura (binkuloa) eta maiorazgoa zituztenek Ibaizabaleko (Deba erreka) errota eta barrenak erabiltzeko eskubideak zituzten. Halaxe agertzen da 1713 urteko agirietan, Pedro de Aguirrek, Erret Kontseiluen abokatuak, aurkeztutako demandan. José Antonio Gómez jaunak, Entzutegiaren prokuradorea, Udala ordezkatu zuen.

Erreferentziak

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Artelana (eu)
-  | izena    = Arregia jauregia
+  | izena    = Arregia jauregia <br> Arregi-torrea / Arregi garaikoa
   | irudia   = Santa_Ageda_ermita._Ikuspegi_orokorra_01_(Gure_Gipuzkoa).jpg
   | estiloa  =
@@ 11. lerroa: / 11. lerroa: @@
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
-    Fitxategi: Zabale_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Gure_Gipuzkoa).jpg        | Zerutik <br> (Gure Gipuzkoa)
+    Fitxategi: Placencia_de_las_Armas_monografia._Arregia_jauregiko_armarria.jpg | Arregia jauregiko armarria
-   Fitxategi: Zabale_baserria._Ikuspegi_orokorra_03_(Kontrargi_2002).jpg       | Zabale baserria <br> (Kontrargi 2002)
-   Fitxategi: Santa_Ageda._Ikuspegi_orokorra_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (J.C. Astiazarán 1979)
-   Fitxategi: Santa_Ageda_ermita._Ikuspegi_orokorra_02_(Gure_Gipuzkoa).jpg     | Aurrekaldea <br> (Kontrargi 2002)
-   Fitxategi: Santa_Ageda_ermita._Ikuspegi_orokorra_03_(Gure_Gipuzkoa).jpg     | Baserri aurrean <br> (Kontrargi 2002)
-   Fitxategi: Santa_Ageda_ermita._Erretaula_nagusia_01_(Kontrargi_2002).jpg ‎   | Erretaula <br> (Kontrargi 2002)
-   Fitxategi: Santa_Ageda_ermita._Erretaula_nagusia_02_(Kontrargi_2002).jpg ‎   | Erretaula <br> (Kontrargi 2002)
-   Fitxategi: Ezoziako_Santutegia._Santa_Agueda._Arantza_Cuesta_Ezeiza.jpg     | Ezoziako Santa Ageda <br> (Arantza Cuesta Ezeiza)
 </gallery>
 ==Kokapena==
-[https://www.google.es/maps/@43.179851,-2.427568,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
+[https://www.google.es/maps/@43.175434,-2.413567,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
-{{#display_map: 43.179851, -2.427568 |height=600 |zoom=18| type=earth}}
+{{#display_map: 43.175434, -2.413567 |height=600 |zoom=18| type=earth}}
 ==Azalpena eta historia==
-Arreguia
+Garai batean ''Arregi garaikoa'' izena zuen (hau da, ''harritxaren goialdea''), hurrengo etxea ''Arregia'' zelako.
-. Casa-torre situada al principio de la calle Gabolás, que se llamó "Arregi-garaikua", que significa "parte superior del pedregal". Existía otra contigua, en el lugar ocupado actualmente por las casas 1º y 3º de dicha calle, con el nom¬bre simple de "Arreguia". La primera que se ha citado fue la de mayor importancia histórica. Ja¬vier Elorza tiene realizado un estudio sobre esta familia que emparentó con los lrure, cuyo escu¬do —el más elegante y hermoso de los que existen en Placencia— se conserva en su fa¬chada. Su descripción se corresponde con la que se ha hecho en la referencia al caserío Iru¬re. Estos Arreguia, fueron grandes propietarios desde los últimos años del siglo XV y durante todo el XVI. Andrés Ibáñez de lrure, proto-medi-co del emperador, casó con Marina Pérez de Arreguia, heredera y propietaria de esta casa-torre. Esto motivó que se pusiera el escudo de los Irure en su fachada.
-El 24 de septiembre de 1713, José Antonio Gó¬mez, procurador de la Audiencia, representó a la villa de Placencia en la demanda formulada por el licenciado Pedro de Aguirre, abogado de los Reales Consejos, para la restitución de los molinos y barrenas de lbaizabal (río Deba), su presa, todo lo perteneciente a la villa y a los po-seedores de las casas solares de "Arregi-torrea" y "Uribarricoa" y de sus vínculos, gozando hoy el molino y barrenos los poseedores del vínculo y mayorazgo que fundó Dionisio Adame Arreguía.
-[[Irure bailara (eu)|Irure bailarako]] [[Zabale baserria (eu)|Zabale baserriaren]] ondoan kokatuta dagoen baseliza txikia da Santa Ageda ermita. Honetaz gain, badago beste [[Santa Ageda irudia (eu)|Santa Ageda]] [[Ezoziako santutegia (eu)|Ezoziako santutegian]] ere.
-XVI. mendearen erdialdean eraiki zuten. Eraikitze-lan horiek orduan Irure baserriaren jabe zirenek ordaindu zituzten, Carlos V enperadoaren mediku zen Andrés Ibañez de Irureren oinordekoek.
+XV mende bukaeran, eta batez ere XVI mende osoan, Arregitarrek lur sail handiak zituzten. Mende honen erdialdean bertako alaba eta dorretxeko oinordekoa, Marina Pérez de Arreguia, Andrés Ibáñez de Irure doktorearekin ezkondu zen. Andrés hau, [[Irure Handikua baserria (eu)|Irure Handikuan]] jaioa, Carlos V enperadorearen medikua izan zen eta Alemaniako gerran hil zen.
-Ermita pribatua da, baserriarena, [[San Martzial ermita (eu)|San Martzial ermita]] bezelaxe. Soraluzeko gainontzeko ermitak elizarenak dira.
+Dorretxeari dotorezia emateko, senar-emazteek herriko armarri ederrena jarri zuten aurrekaldean, Irureko armarria hain zuzen: urdina (azur), erdian zuhaitza, Nafarroako armak dituen eskututxoaz, eta gainean gurutze gorri (gules) lili loreduna, eta lehoia enborraren kontra; buelta osoa orlegia (sinople) eta bertan zakur dogoak eta zezenak.
-Garai batean, umeei titia emateko arazoak zituzten amak bertara joaten ziren. Otoitz egin, kandela piztu eta limosna lagatzen zuten<ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/50878 Santa Águeda]. Auñamendi Eusko Entziklopedia (erderaz)</ref>. Orain dela gutxi arte meza urtero ospatzen zen bertan, baserriko hildakoen alde.
+Armarriak mende batzuk aurrerago Nafarroako erregeari eskeinitako zezenketa islatzen du. Sancho de Irure, Don Celinos jaunaren semea zen, eta Celinos de Unzuetaren anaia. Don Celinos hau Antso Jakituna Nafarroako erregearen lehengusua omen zen, eta 1.165 urtean zezenketa egin zituzten Iruren bertan, erregearen bisita ospatzeko.
+Armarria hiru aldiz agertzen da herrian: Irure Handikuan, [[Irure Hamengua baserria (eu)|Irure Hamenguan]] eta kaleko Arregia jauregian.
-==Artelanak==
+Dionisio Adame Arregiak sortutako lotura (binkuloa) eta maiorazgoa zituztenek Ibaizabaleko (Deba erreka) errota eta barrenak erabiltzeko eskubideak zituzten. Halaxe agertzen da 1713 urteko agirietan, Pedro de Aguirrek, Erret Kontseiluen abokatuak, aurkeztutako demandan. José Antonio Gómez jaunak, Entzutegiaren prokuradorea, Udala ordezkatu zuen.
-Santa Agedaren irudia<ref>Noizkoa da? Erreferentzia behar du.</ref>.