«Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
    (2 erabiltzailek tartean egindako 32 berrikusketa ez dira erakusten)
    11. lerroa: 11. lerroa:
    Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa Urola eta Deba ibaien arroa banatzen dituen mendilerroan dago, Karakateko gailurra eta Elosua herriaren artean.
    Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa Urola eta Deba ibaien arroa banatzen dituen mendilerroan dago, Karakateko gailurra eta Elosua herriaren artean.


    Bertako monumentuak Soraluze, Elgoibar, Bergara, Azkoitia eta Antzuolako udalerrietan sakabanatuta daude. Iturriaren arabera kopurua desberdina da, baina guztira 19 monumentu izendatu izan dira (7 trikuharri, 11 tumulu eta zutarri bat). Honetaz gain, bada Elosua-Plazentzia estazio megalitikoan Trekutz tumulua<ref>[http://www.euskal-herria.org/node/9684 Trekutz tumulua]. euskal.herria.org</ref>  sartzen duena, nahiz eta bost kilometro hegoaldera dagoena, Antzuolako lurretan. Tumulu hau 1921 urtean Jose Miguel de Barandiaranek berak antzeman zuen.
    Bertako monumentuak Soraluze, Elgoibar, Bergara, Azkoitia eta Antzuolako udalerrietan sakabanatuta daude. Iturriaren arabera kopurua desberdina da, baina guztira 19 monumentu izendatu izan dira (7 trikuharri, 11 tumulu eta zutarri bat). Izendapenaren ostean [[Atxolin Txiki II zista (eu) |zista bat]] topa zuten Atxolin Txiki inguruan. Honetaz gain, bada Elosua-Plazentzia estazio megalitikoan Trekutz tumulua<ref>[http://www.euskal-herria.org/node/9684 Trekutz tumulua]. euskal.herria.org</ref>  sartzen duena, nahiz eta bost kilometro hegoaldera dagoena, Antzuolako lurretan. Tumulu hau 1921 urtean Jose Miguel de Barandiaranek berak antzeman zuen.


    Megalito multzo hau, Gipuzkoako Lurralde Historikoan zehaztuta dauden beste 27rekin batera, Eusko Jaurlaritzak ekainaren 24ean ateratako 137/2003 Dekretu bidez Sailkatutako Kultur Ondasun izendaturik dago, Monumentu multzo kategoriarekin. Ordutik, megalito bakoitzari kartel bana jarri zioten, bere ezaugarriekin.
    Megalito multzo hau, Gipuzkoako Lurralde Historikoan zehaztuta dauden beste 27rekin batera, Eusko Jaurlaritzak ekainaren 24ean ateratako 137/2003 Dekretu bidez Sailkatutako Kultur Ondasun izendaturik dago, Monumentu multzo kategoriarekin. Ordutik, megalito bakoitzari kartel bana jarri zioten, bere ezaugarriekin.
    21. lerroa: 21. lerroa:
    Tumuluak garai berekoak dira, baina kasu honetan tamaina txikiago ganberatxo bat izan ohi dute (batzuek ez dute ganberarik), eta gorpuzkinak lurperatu edota errausteko errituekin lotuta zeuden.
    Tumuluak garai berekoak dira, baina kasu honetan tamaina txikiago ganberatxo bat izan ohi dute (batzuek ez dute ganberarik), eta gorpuzkinak lurperatu edota errausteko errituekin lotuta zeuden.


    ''Jentilekin'' eta beste pertsonaia mitologiko batzuekin loturik, gaur egun eraiketa hauek izan ohi duten itxura nahasia altxor-bilaketen errua da gehienbat, garai batean jendeak uste baitzuen hilobietan altxorrak lurperatzen zirela.
    ''Jentilekin'' eta beste pertsonaia mitologiko batzuekin [[Historiaurreko istorioak (eu)|loturik]], gaur egun eraiketa hauek izan ohi duten itxura nahasia altxor-bilaketen errua da gehienbat, garai batean jendeak uste baitzuen hilobietan altxorrak lurperatzen zirela.


    Ondare Monumental hau badela jakitea ezinbestekoa da gure iraganeko ondarea ulertu eta hartza gozatzeko, bai eta hura behar lege zaintzen eta geroko belaunaldiei helarazten ahalegintzeko ere. Euskal Herriko arkeologia orokorra eta, bereziki, Deba bailarakoa aztertzerakoan, garrantzia handia du estazio megalitiko honek.  
    Ondare Monumental hau badela jakitea ezinbestekoa da gure iraganeko ondarea ulertu eta hartza gozatzeko, bai eta hura behar lege zaintzen eta geroko belaunaldiei helarazten ahalegintzeko ere. Euskal Herriko arkeologia orokorra eta, bereziki, Deba bailarakoa aztertzerakoan, garrantzia handia du estazio megalitiko honek.  
    [http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46-elosua/eu/contenidos/informacion/bb_elosua/eu_visitas/adjuntos/elosuaplazentzia_vuelo.mov Estazio megalitikoa airetik ikusteko sakatu hemen]




    31. lerroa: 29. lerroa:
    ''(handitzeko, sakatu gainean)''
    ''(handitzeko, sakatu gainean)''
    <gallery>
    <gallery>
      Elosua-Plazentzia_estazio_megalitikoa._Hegaldia.jpg            | [http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46-elosua/eu/contenidos/informacion/bb_elosua/eu_visitas/adjuntos/elosuaplazentzia_vuelo.mov Hegaldia (bideoa)]
       Gizaburua_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                          | [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua]] <br> Soraluzeko tumulua
       Gizaburua_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                          | [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua]] <br> Soraluzeko tumulua
       Iruia_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                              | [[Iruiya trikuharria (eu) |Iruiya]] <br> Soraluzeko trikuharria
       Iruia_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                              | [[Iruiya trikuharria (eu) |Iruiya]] <br> Soraluzeko trikuharria
       Sabua_tumulua._Atxolinen_ipar-mendebaldeko_hegia_04_(Jose).jpg | [[Sabua tumulua (eu)|Sabua]] <br> Soraluzeko tumulua
       Sabua_tumulua._Atxolinen_ipar-mendebaldeko_hegia_04_(Jose).jpg | [[Sabua tumulua (eu)|Sabua]] <br> Soraluzeko tumulua
       Atxolin_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                     | [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolin]] <br> Soraluzeko trikuharria
       Atxolin_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                           | [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolin]] <br> Soraluzeko trikuharria
       Atxolin_txiki_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg               | [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txiki]] <br> Soraluzeko tumulua
       Atxolin_txiki_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                     | [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txiki]] <br> Soraluzeko tumulua
      Atxolin_Txiki_II_zista_01_(Campoarrondo_2019).jpg              | [[Atxolin Txiki II zista (eu)|Atxolin Txiki II zista]] <br> Soraluzeko zista
       Aizkoin_trikuharria._Ikuspegi_orokorra_16_(Eusko_Jaurlaritza_2011).jpg | [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoin]] <br> Soraluzeko tumulua
       Aizkoin_trikuharria._Ikuspegi_orokorra_16_(Eusko_Jaurlaritza_2011).jpg | [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoin]] <br> Soraluzeko tumulua
       Pagobedeinkatu_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                    | [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatu]] <br> Soraluzeko tumulua
       Pagobedeinkatu_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                    | [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatu]] <br> Soraluzeko tumulua
       Naasiko_Goena_tumulua._Ikuspegi_orokorra_04_(Inaxio).jpg      | [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goena]] <br> Soraluzeko tumulua
       Naasiko_Goena_tumulua._Ikuspegi_orokorra_04_(Inaxio).jpg      | [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goena]] <br> Soraluzeko tumulua
       Kutzebakaar_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                        | [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kutzebakaar]] <br> Bergarako tumulua
       Kutzebakaar_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                        | [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kutzebakaar]] <br> Bergarako tumulua
       Aizpuruko_Zabala_trikuharria_13_(Campoarrondo_2015).jpg | [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aizpuruko Zabala]] <br> Soraluzeko trikuharria
       Aizpuruko_Zabala_trikuharria_13_(Campoarrondo_2015).jpg       | [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aizpuruko Zabala]] <br> Soraluzeko trikuharria
       Mendigain._Arribiribileta_03_(Oscar_Pérez_2016).jpg     | [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]] <br> Soraluzeko zutarria
       Mendigain._Arribiribileta_03_(Oscar_Pérez_2016).jpg           | [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]] <br> Soraluzeko zutarria
       Irukurutzeta_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg                        | [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta]] <br> Soraluzeko trikuharria
       Irukurutzeta_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg                        | [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta]] <br> Bergarako trikuharria
       Keixeta_tumulua._Ikuspegi_orokorra_03_(Campoarrondo_2015).jpg  | [[Keixeta tumulua (eu)|Keixeta]] <br> Bergarako tumulua
       Keixeta_tumulua._Ikuspegi_orokorra_03_(Campoarrondo_2015).jpg  | [[Keixeta tumulua (eu)|Keixeta]] <br> Bergarako tumulua
       Keixetako_egia_(iparraldea)._Ikuspegi_orokorra_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg | [[Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua (eu)|Keixetako Egiya (iparraldea)]] <br> Bergarako tumulua
       Keixetako_egia_(iparraldea)._Ikuspegi_orokorra_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg | [[Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua (eu)|Keixetako Egiya (iparraldea)]] <br> Bergarako tumulua
       Keixetako_Egiya_Hegoaldea_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg          | [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]] <br> Bergarako trikuharria
       Keixetako_Egiya_Hegoaldea_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg          | [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]] <br> Bergarako trikuharria
      Maurketa_tumulua._Ikuspegi_orokorra_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg | [[Maurketa tumulua (eu)|Maurketa]] <br> Bergarako tumulua
       Frantsesbaso_trikuharria._Ikuspegi_orokorra_01_(Campoarrondo_2013).jpg | [[Frantsesbaso trikuharria (eu)|Frantsesbaso]] <br> Beragarako trikuharria
       Frantsesbaso_trikuharria._Ikuspegi_orokorra_01_(Campoarrondo_2013).jpg | [[Frantsesbaso trikuharria (eu)|Frantsesbaso]] <br> Beragarako trikuharria
      Maurketa_tumulua._Ikuspegi_orokorra_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg | [[Maurketa tumulua (eu)|Maurketa]] <br> Bergarako tumulua
       Agerreburu_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                         | [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu]] <br> Bergarako trikuharria
       Agerreburu_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                   | [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu]] <br> Bergarako trikuharria
       Argazkirik_ez.jpg                                             | [[Egizabalko Muñoa tumulua (eu)|Egizabalko Muñoa]] <br> Bergarako tumulua
       Argazkirik_ez.jpg | [[Egizabalko Muñoa tumulua (eu)|Egizabalko Muñoa]] <br> Bergarako tumulua
    </gallery>
    </gallery>


    61. lerroa: 61. lerroa:
       43.182508, -2.385586 ~[[Atxolin trikuharria (eu)                    |Atxolin]];
       43.182508, -2.385586 ~[[Atxolin trikuharria (eu)                    |Atxolin]];
       43.181873, -2.384756 ~[[Atxolin Txiki tumulua (eu)                  |Atxolin Txiki]];
       43.181873, -2.384756 ~[[Atxolin Txiki tumulua (eu)                  |Atxolin Txiki]];
      43.181960, -2.384923 ~[[Atxolin Txiki II zista (eu)                |Atxolin Txiki II]];
       43.147664, -2.376553 ~[[Egizabalko Muñoa tumulua (eu)              |Egizabalko Muñoa]];
       43.147664, -2.376553 ~[[Egizabalko Muñoa tumulua (eu)              |Egizabalko Muñoa]];
       43.155742, -2.363939 ~[[Frantsesbaso trikuharria (eu)              |Frantsesbaso]];
       43.155742, -2.363939 ~[[Frantsesbaso trikuharria (eu)              |Frantsesbaso]];
    84. lerroa: 85. lerroa:
    Karakatetik kilometro eta erdi eskasera, [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburuako tumulu]] hondatua bistaratuko dugu lehenbizi. Bideari jarraituz, 250 metrora, Idoiako (Idoi) zelaigunearen hegoaldeko muturrean, inguruneari izena ematen dion putzutik 60 metro hegoaldera, hortxe da [[Iruia trikuharria (eu)|Iruiyako trikuharria]], harkaitz batzuen ondoan.  
    Karakatetik kilometro eta erdi eskasera, [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburuako tumulu]] hondatua bistaratuko dugu lehenbizi. Bideari jarraituz, 250 metrora, Idoiako (Idoi) zelaigunearen hegoaldeko muturrean, inguruneari izena ematen dion putzutik 60 metro hegoaldera, hortxe da [[Iruia trikuharria (eu)|Iruiyako trikuharria]], harkaitz batzuen ondoan.  


    Norabide berari jarraituz, 600 metro ingurura, [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolingo trikuharria]] dago; Atxolin gainaren altuera zehazten duen erpin geodesikoaren ondoan, hain zuzen. Ekialderantz jarraituta, 100 metrora, [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txikiko tumulua]] bistaratuko dugu. [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoingo tumulua]] 170 metro hego-ekialdera dago, eta 200 metrotara ekialde-hegoekialderuntz [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatuko tumulua]]. Noranzko berean aurrera, 300 metrotara, [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goenako tumulua]] dago. Eta 500 metro aurrerago, norabide berari eutsita betiere, [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kutzebakaarreko tumulua]].
    Norabide berari jarraituz, 600 metro ingurura, [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolingo trikuharria]] dago; Atxolin gainaren altuera zehazten duen erpin geodesikoaren ondoan, hain zuzen. Ekialderantz jarraituta, 100 metrora, [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txikiko tumulua]] eta [[Atxolin Txiki II zista (eu)|Atxolin Txiki II zista ]] bistaratuko ditugu. [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoingo tumulua]] 170 metro hego-ekialdera dago, eta 200 metrotara ekialde-hegoekialderuntz [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatuko tumulua]]. Noranzko berean aurrera, 300 metrotara, [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goenako tumulua]] dago. Eta 500 metro aurrerago, norabide berari eutsita betiere, [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kutzebakaarreko tumulua]].


    Puntu horretan, hego-hegomendebaldera 400 bat metro jaitsiz gero, [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aizpuruko Zabalako trikuharria]] begietsiko dugu. Kutzebakaarretik bertatik ekialde-iparekialderantz jarraituta, berriz, [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilletako zutarria]] aurkituko dugu lehenbizi, eta aurrerago, Irukurutzetako gailurraren atarian, [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzetako trikuharria]].
    Puntu horretan, hego-hegomendebaldera 400 bat metro jaitsiz gero, [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aizpuruko Zabalako trikuharria]] begietsiko dugu. Kutzebakaarretik bertatik ekialde-iparekialderantz jarraituta, berriz, [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilletako zutarria]] aurkituko dugu lehenbizi, eta aurrerago, Irukurutzetako gailurraren atarian, [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzetako trikuharria]].
    101. lerroa: 102. lerroa:




    ==Historia==
    ==Indusketa historikoak==
    [[Fitxategi: Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Mapa.jpg | left | thumb | 450 px | Estazio dolmenikoaren mapa (Aranzadi, Barandiaran eta Eguren 1921)]]
    [[Fitxategi: Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Mapa.jpg | left | thumb | 450 px | Estazio dolmenikoaren mapa (Aranzadi, Barandiaran eta Eguren 1921)]]
    1920.eko gabonetan José Miguel de Barandiaran eta José Ignacio bere anaia Irukurutzeta inguruan egon ziren, eta hainbat trikuharri eta tumulu topa zituzten. Hurrengo urteko ekainak 2an beste txangoa egin zuen, kasu honetan bi soraluzetarrekin, Carlos Orueta doktorea eta Eugenio de Arrillaga abadea.  
    1920.eko gabonetan José Miguel de Barandiaran eta José Ignacio bere anaia Irukurutzeta inguruan egon ziren, eta hainbat trikuharri eta tumulu topa zituzten. Hurrengo urteko ekainak 2an beste txangoa egin zuen, kasu honetan bi soraluzetarrekin, Carlos Orueta doktorea eta Eugenio de Arrillaga abadea.  
    118. lerroa: 119. lerroa:




    [[Fitxategi: Eztandolmena._Ikuspegi_orokorra_(Soraluzeko_Udala).jpg | thumb | 400 px | right | Eztandolmena: sumendiko tximinia (Soraluzeko Udala)]]
    [[Fitxategi: Eztandolmena._Ikuspegi_orokorra_(Soraluzeko_Udala).jpg | thumb | 400 px | right | ''Eztandolmena'': sumendiko tximinia (Soraluzeko Udala)]]
     
    ==Urte luzeko tartea==
    ==Urte luzeko tartea==
    Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen kanpainaz geroztik ez zen ez zen gauza handirik egin urteetan. Aipamenak egin ziren bibliografian (begira beherago) eta besterik ez.
    Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen kanpainaz geroztik ez zen ez zen gauza handirik egin urteetan. Aipamenak egin ziren bibliografian (begira beherago) eta besterik ez.
    126. lerroa: 128. lerroa:
    Urte guzti hauetan trikuharrien ezagutza eta oroimena desagertzen joan zen, eta azkenean okerrak sortu izan dira. Esateko, urteetan trikuharri benetakoena uste izan dena ez zen trikuharria, luz azalean agertutako harri bolkanikoen tximini nabarmenena baizik. Herriko arkeologi zaleak hainbat indusketa egin izan dituzte bertan eta, normala denez, ez dute ezer topatu.
    Urte guzti hauetan trikuharrien ezagutza eta oroimena desagertzen joan zen, eta azkenean okerrak sortu izan dira. Esateko, urteetan trikuharri benetakoena uste izan dena ez zen trikuharria, luz azalean agertutako harri bolkanikoen tximini nabarmenena baizik. Herriko arkeologi zaleak hainbat indusketa egin izan dituzte bertan eta, normala denez, ez dute ezer topatu.


    Aipatzea merezi du gazte talde baten ekintzak. 1970-1980 urteak izango ziren eta, beste leku askoren moduan, Soraluzen bazegoen kultura aldetik mugimendu bizia. Eta mendigaineko trikuharri bat berreraikitzea erabaki zuten. Asteburu batean mendigainera igo, kamioi eta guzti, eta kamararen goiko harlosa bere tokira eramatzen saiatu ziren... baina ezin! handik denbora batera Rafael Castellanok susedidoa jaso zuen ''La Voz de España'' egunkarian, ''Parrastadak'' izeneko zutabean.
    Aipatzea merezi dute gazte taldeen ekintzek. 1970-1980 urteak izango ziren eta, beste leku askoren moduan, inguruan bazegoen kultura aldetik mugimendu bizia. Eta Soraluzeko talde batek mendigaineko trikuharri bat berreraikitzea erabaki zuten. Asteburu batean mendigainera igo, kamioi eta guzti, eta kamararen goiko harlosa bere tokira eramatzen saiatu ziren... baina ezin! handik denbora batera Rafael Castellanok ''susedidoa'' jaso zuen ''La Voz de España'' egunkarian, ''Parrastadak'' izeneko zutabean. Bergarako beste talde batek, aldiz, [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria]] berreraikitzen ere saiatu zen, baina alferrik.
     
    Azkenik, 2.002 urtean Aranzadi Elkarteak, Jesus Altunaren gidaritzapean<ref>Orduan 237 multzo megalitikoak ezagutzen baziren, 2.001 urtean 125 identifikatu zituzten eta gainontzekoak hurrengo urtean.</ref>, Elosua-Plazentziako megalitoak identifikatu zituzten, bakoitzari bere plaka jarriz:
    [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu]] trikuharria, [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aitzpuruko Zabala]] trikuharria, [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoin]] tumulua, [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolin]] trikuharria, [[Atxolin Txiki trikuharria (eu)|Atxolin Txiki]] trikuharria, [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua]] trikuharria, [[Iruiya trikuharria (eu)|Iruiya]] trikuharria, [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta]] trikuharria, [[Keixeta tumulua (eu)|Keixeta]] tumulua, [[Keixetako Egiya (iparraldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (iparraldea)]] trikuharria, [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]] tumulua, [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kurutzebakaar]] tumulua, [[Maurketa tumulua (eu)|Maurketa]] tumulua, [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goena]] tumulua, [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatu]] tumulua eta Trekutz tumulua.




    ==''Arbasoak'' egitasmoa==
    ==''Arbasoak'' egitasmoa==
    Egitasmoaren helburua Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa balioan jartzea da. Hainbat ekitza egiten ari dira ordutik hona: ikerketa lanak, lurrak erostea, zabalkunde lanak...
    ::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[Arbasoak egitasmoa (eu)]]


    ===Lurrak erostea===
    Egitasmoaren helburua Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa balioan jartzea da. Estazio megalitikoaren inguruko hiru herriek hartzen dute parte: Bergara, Elgoibar eta Soraluze.
    Megalitoak babesteko asmoarekin, ''Arbasoak'' egitasmoaren barruan lur erosketak gauzatzen ari dira: megalitoen inguruko lur sailak publikoak izanda, errezagoa da babestea eta ikertzea.


    Esateko, 2016eko otsailean Soraluzeko Udalak Gizaburua inguruko lurrak erosi zituen.
    Orain arteko indusketa kanpainak eta emaitzak:


    ===Indusketak eta kanpainak===
    {| class="wikitable" align="center" style="text-align:center"
    Aranzadi Zientzia Elkartea Elosua-Plazentziako estazio megalitikoan lanean hasi zenean, aurreneko indusketak [[Arribiribilleta zutarria. Indusketak (eu)|Arribiribilleta]] 'trikuharrian' egin zituzten. Lan horien ondorioz, menhir bat dela baieztatu zuten. Zutarri hau ziurrenik zutik egon zen lehen, harrian egindako zuloak erakusten duenez.
    ! width="100 px" style="background:Tan" | Kanpaina/k
     
    ! width="200 px" style="background:Tan" | Tokia
    Zutarria zela egiaztatu eta gero, altxatzea erabaki zen, monumentua berriro ere jatorrizko posiziora itzuliz. Lanak Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurreko Arkeologia Sailak ere eraman zituen aurrera. Aurretik harriaren azpian eta inguruan miaketak egin zituzten, eta gero berau zutik jarri. Azken lan hau 2014.eko irailak hiruan (2014/09/03) bukatu zuten.
    ! width="400 px" style="background:Tan" | Emaitzak
     
    ! width="100 px" style="background:Tan" | Gehiago jakiteko
    2016 urtean inguruko sailak erosi eta gero, irailean Aranzadikoek [[Gizaburua tumulua. Indusketak (eu)|Gizaburua]] induskatu zuten, Arribiribilleta ekintza jarraituz. Ekialde-mendebalde orientazioa zuen apurtutako harlosa topa zuten. Etorkizunean, trikuharria berreskuratzeko asmoa dago.
    |-
     
      | 2012-2017
    ===Zabalkunde lanak===
      | Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa
    Megalito bakoitzaren kartelaz gain, estazio dolmenikoari dagozkion informazio panelak Karakaten jarri ziren.
      | Miaketa eta katak: Arribiribilleta zutarria zela egiaztatu, Gizaburua oso interesgarria zela, zista bat, hainbat harri-lanabes...
     
      | [[Arbasoak egitasmoa (eu)#Informazioa eta dokumentazioa | ''sakatu hemen'']]
    Gainera, bi mapa sortu eta banatu izan dira: [[Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa (eu) | Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa]] eta [[Dolmenen ibilbidea (eu) | Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94]]
    |-
     
      | 2012, 2014
    Interneten, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailaren Kultura Ondarearen zentroak [http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46-elosua/eu/contenidos/informacion/bb_elosua/eu_visitas/hasiera.html Elosua-Plazentziako megalitoak] izeneko atal mardula jarri du bere web orrian.
      | [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]]
      | Zutarria zutik jarri
      | [[Arribiribilleta zutarria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
    |-
      | 2015
      | [[Atxolin Txiki II zista (eu)|Atxolin Txiki II zista]]
      | [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txiki tumuluaren]] ondoan aurkitutako monumentua zista zela egiaztatu zuten.
      |
    |-
      | 2016-2017
      | [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua tumulua]]
      | Estazio megalitiko osoan baino material gehiago aurkitu dute, eta oso kalitate onekoa: giza hezurrak, zeramika, Brontze Aroko bi errauste...
      | [[Gizaburua tumulua. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
    |-
      | 2014, 2018
      | [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]]
      | Trikuharriaren berreraiketa
      | [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
    |-
      | 2018
      | [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta trikuharria]]
      | Kamara induskatu, laginak hartu eta tumulua garbitu
      | [[Irukurutzeta trikuharria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
    |-
      | 2019
      | [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu trikuharria]]
      | Kamara induskatu, laginak hartu eta tumulua garbitu. Leundutako aizkora agertu da <br> Honetaz gain, [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta]], [[Frantsesbaso trikuharria (eu)|Frantsesbaso]] eta [[Sabua tumulua (eu)|Sabua]] indusi dituzte
      | [[Agerreburu trikuharria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
    |}


    Gainera, beste hainbat web orrietan ere Elosua-Plazentzia estazio dolmenikoa edota bere trikuharriak azaltzen edota aipatzen dira: [http://www.debabarrenaturismo.com/eu/oferta/dolmenen-ibilbidea/elosua-plazentziako-estazio-megalitikoa?set_language=eu Debabarrena turismoa], [http://www.euskal-herria.org/megalito/eremu/768 Euskal-herria.org]...
    Kanpaina hauei ikerketa lanak gehitu beharko zaizkie, noski, zabalkunde lanak eta 2019an hasitako seinalizazio plana.


    ===Etorkizuna===
    Honetaz gain, Soraluzeko Udalak lur erosketei ekin dio poliki poliki: megalitoen inguruko lur sailak publikoak izanda, errezagoa da babestea eta ikertzea.




    ==Bibliografia==
    ==Bibliografia==
    {| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
    {| class="wikitable col1cen col2cen col3cen col4cen" align="center"  
    ! width= "50 px" style="background:Tan" | Urtea
    ! width= "50 px" style="background:Tan" | Urtea
    ! width="400 px" style="background:Tan" | Izenburua
    ! width="400 px" style="background:Tan" | Izenburua
    163. lerroa: 195. lerroa:
    ! width="200 px" style="background:Tan" | Egilea/k
    ! width="200 px" style="background:Tan" | Egilea/k
    |-
    |-
    | 1922 || Exploración de 16 dólmenes en la sierra de Elosua-Plazentzia<ref>[[Dólmenes de Elosua-Plazentzia (eu) | Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia]]. Aranzadi, Barandiaran eta Eguren (1922)</ref> || Diputación de Guipúzcoa. 1-34. San Sebastián || Aranzadi, T. de <br> Barandiaran, J.M. de <br> Eguren, E. de
    | 1922 || [[Dólmenes de Elosua-Plazentzia (eu) | Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia]] || Diputación de Guipúzcoa. 1-34. San Sebastián || Aranzadi, T. de <br> Barandiaran, J.M. de <br> Eguren, E. de
    |-
    |-
    | 1953 || Catálogo dolménico del País Vasco || Pirineos 9, 229-378. Zaragoza || Elosegi, J.
    | 1953 || Catálogo dolménico del País Vasco || Pirineos 9, 229-378. Zaragoza || Elosegi, J.
    183. lerroa: 215. lerroa:
    | 200. || Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa. Mapa<ref>[http://www.euskal-herria.org/megalito/eremu/768 Euskal-herria.org]. Euskal-herria.org</ref> || Euskal-herria.org || Web orria
    | 200. || Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa. Mapa<ref>[http://www.euskal-herria.org/megalito/eremu/768 Euskal-herria.org]. Euskal-herria.org</ref> || Euskal-herria.org || Web orria
    |-
    |-
    | 200. || Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa. Mapa<ref>[[Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa (eu) | Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa]]. Eusko Jaurlaritza</ref> || Eusko Jaurlaritza ||  
    | 2010 || [[Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa (eu) | Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa]] || Eusko Jaurlaritza ||  
    |-
    |-
    | 200. || Elosua-Plazentziako megalitoak<ref>[http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46-elosua/eu/contenidos/informacion/bb_elosua/eu_visitas/hasiera.html Elosua-Plazentziako megalitoak]. Eusko Jaurlaritza</ref> || Eusko Jaurlaritza || Web orria
    | 200. || Elosua-Plazentziako megalitoak<ref>[http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46-elosua/eu/contenidos/informacion/bb_elosua/eu_visitas/hasiera.html Elosua-Plazentziako megalitoak]. Eusko Jaurlaritza</ref> || Eusko Jaurlaritza || Web orria
    |-
    |-
    | 2013 || Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94. Mapa<ref>[[Dolmenen ibilbidea (eu) | Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94]]. Debegesa</ref> || Debegesa ||  
    | 2013 || [[Dolmenen ibilbidea (eu) | Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94. Mapa]] || Debegesa ||  
    |}
    |}




    ==Erreferentziak==
    ==Erreferentziak==
    * [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea Dolmenen ibilbidea]. Mikro site web (Debabarrena).


    [[Kategoria: Historiaurrea]]
    [[Kategoria: Historiaurrea]]
    [[Kategoria: Orokorra]]
    [[Kategoria: Soraluze]]

    22:10, 17 ekaina 2020(e)ko berrikuspena

    Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa
    Elosua-Plazentzia estazio dolmenikoa. Mapa orokorra.jpg
    Estiloa Historiaurrekoa
    Mendea Neolito-Brontzea
    Kokapena Mendigain
    Mota Ondarea


    Azalpena

    Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa Urola eta Deba ibaien arroa banatzen dituen mendilerroan dago, Karakateko gailurra eta Elosua herriaren artean.

    Bertako monumentuak Soraluze, Elgoibar, Bergara, Azkoitia eta Antzuolako udalerrietan sakabanatuta daude. Iturriaren arabera kopurua desberdina da, baina guztira 19 monumentu izendatu izan dira (7 trikuharri, 11 tumulu eta zutarri bat). Izendapenaren ostean zista bat topa zuten Atxolin Txiki inguruan. Honetaz gain, bada Elosua-Plazentzia estazio megalitikoan Trekutz tumulua[1] sartzen duena, nahiz eta bost kilometro hegoaldera dagoena, Antzuolako lurretan. Tumulu hau 1921 urtean Jose Miguel de Barandiaranek berak antzeman zuen.

    Megalito multzo hau, Gipuzkoako Lurralde Historikoan zehaztuta dauden beste 27rekin batera, Eusko Jaurlaritzak ekainaren 24ean ateratako 137/2003 Dekretu bidez Sailkatutako Kultur Ondasun izendaturik dago, Monumentu multzo kategoriarekin. Ordutik, megalito bakoitzari kartel bana jarri zioten, bere ezaugarriekin.

    Trikuharri izenarekin ezagunak diren eraiketak gure herriko lehen arkitekturak dira. Hildakoak ehorzteko hilobi kolektiboak dira, artzain tradizioko taldeek eraikiak Kobre- eta Brontze-Aroetan batik-bat, duela 5000 eta 3000 urte artean.

    Eskuarki, poligono formako hilobi-ganbara izaten dute, hainbat harlauzez eta zutikako bloke batzuek osatua, erabat estaltzen duten tumulu batez edo oinarri biribileko harri eta lur pila ordenatu batez ere osatua. Barruan gorpuak ehortzen zituzten egoneroko objektuekin eta eskaintzekin batera.

    Tumuluak garai berekoak dira, baina kasu honetan tamaina txikiago ganberatxo bat izan ohi dute (batzuek ez dute ganberarik), eta gorpuzkinak lurperatu edota errausteko errituekin lotuta zeuden.

    Jentilekin eta beste pertsonaia mitologiko batzuekin loturik, gaur egun eraiketa hauek izan ohi duten itxura nahasia altxor-bilaketen errua da gehienbat, garai batean jendeak uste baitzuen hilobietan altxorrak lurperatzen zirela.

    Ondare Monumental hau badela jakitea ezinbestekoa da gure iraganeko ondarea ulertu eta hartza gozatzeko, bai eta hura behar lege zaintzen eta geroko belaunaldiei helarazten ahalegintzeko ere. Euskal Herriko arkeologia orokorra eta, bereziki, Deba bailarakoa aztertzerakoan, garrantzia handia du estazio megalitiko honek.


    Trikuharri eta tumuluak

    (handitzeko, sakatu gainean)


    Mapa

    Mapa kargatzen...


    Bisita

    Karakatetik Irukurutzetara

    Mendilerro horretako hainbat megalito Karakatetik bisita daitezke; Soraluzetik errepidea igotzen da Karakateraino, autoz joan nahi izanez gero. Karakatetik, ekialde-hegoekialderantz doan mendilerroari edo gailurren segidari jarraitu behar zaio.

    Karakatetik kilometro eta erdi eskasera, Gizaburuako tumulu hondatua bistaratuko dugu lehenbizi. Bideari jarraituz, 250 metrora, Idoiako (Idoi) zelaigunearen hegoaldeko muturrean, inguruneari izena ematen dion putzutik 60 metro hegoaldera, hortxe da Iruiyako trikuharria, harkaitz batzuen ondoan.

    Norabide berari jarraituz, 600 metro ingurura, Atxolingo trikuharria dago; Atxolin gainaren altuera zehazten duen erpin geodesikoaren ondoan, hain zuzen. Ekialderantz jarraituta, 100 metrora, Atxolin Txikiko tumulua eta Atxolin Txiki II zista bistaratuko ditugu. Aizkoingo tumulua 170 metro hego-ekialdera dago, eta 200 metrotara ekialde-hegoekialderuntz Pagobedeinkatuko tumulua. Noranzko berean aurrera, 300 metrotara, Naasiko Goenako tumulua dago. Eta 500 metro aurrerago, norabide berari eutsita betiere, Kutzebakaarreko tumulua.

    Puntu horretan, hego-hegomendebaldera 400 bat metro jaitsiz gero, Aizpuruko Zabalako trikuharria begietsiko dugu. Kutzebakaarretik bertatik ekialde-iparekialderantz jarraituta, berriz, Arribiribilletako zutarria aurkituko dugu lehenbizi, eta aurrerago, Irukurutzetako gailurraren atarian, Irukurutzetako trikuharria.

    Puntu horretatik hegoaldera dauden megalitoak bisitatzen jarrai dezakegu, baina geratzen diren horietara iristeko egokiagoa da mendilerroaren beste muturretik abiatzea. Elosuatik, alegia.

    Elosuatik Irukurutzetara

    Elosuatik Agerreburu mendira igo behar da lehenbizi. Errepikagailu bat dago gainean. Tontorra bera jo gabe, kaskotik 140 metro ipar-iparmendebaldera, pistatik hurbil, Agerreburuko trikuharria dago. Ur-banalerroari iparrerantz jarraituta, 1.200 metro ingurura, Maurketako tumulua bistaratuko dugu.

    Ur-banalerroari berari iparrerantz jarraituz, 500 bat metrora, hor da Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria. Oso hurbil, 100 metro ipar-mendebaldera, Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua, eta 300 metrora Keixetako tumulua. Hor da Irukurutzeta gailurraren magala, Karakatetik abiatuta iritsitako toki bera.

    Dolmenen ibilbidea

    Estazio megalitikoan bost bide diseinatu dira: hiru Soraluze, Elgoibar eta Bergaratik bertatatzeko, eta beste bi estazio bera ibiltzeko. Bostak ala bostak ibilbide batean bildu dira, PR-Gi 94 Dolmenen ibilbidea izenekoa.

    Bada mapa bat ibilbide honen bost bideak biltzen dituena.


    Indusketa historikoak

    Estazio dolmenikoaren mapa (Aranzadi, Barandiaran eta Eguren 1921)

    1920.eko gabonetan José Miguel de Barandiaran eta José Ignacio bere anaia Irukurutzeta inguruan egon ziren, eta hainbat trikuharri eta tumulu topa zituzten. Hurrengo urteko ekainak 2an beste txangoa egin zuen, kasu honetan bi soraluzetarrekin, Carlos Orueta doktorea eta Eugenio de Arrillaga abadea.

    Udan, Elosura etorri zen, bertako mendilerroko trikuharrien miaketa egiteko. Berarekin Telesforo de Aranzadi eta Enrique de Eguren arkeologoak etorri ziren (los tres tristes trogloditas, hiru kobazulozale tristeak). Lan hauetan Carlos Orueta jaunaren laguntza izan zuten.

    Ekainak 30an heldu ziren Elosuara, eta Francisco de Zaloña bertako parrokoak etxean hartu zituen. Biharamuna, uztailak lehena, prestaketetan eman zuten.

    Kontratatutako langileek, denak Soraluzekoak, agindua zuten uztailak 2an Irukurutzetara igotzeko. Altxor bilatzaileen beldurrez bertatik hasi ziren ikerketak, leku nabarmenena delako. Arribiribilletatik pasa eta gero, Aizpuruko Zabala induskatzen hasi ziren. Uztailak 3an ez ziren lanera irten, domeka zelako. Eta biharamuenean Aizpuruko Zabala trikuharriaren lanak bukatu zituzten.

    Uztailak 5ean Kutzebakar eta Naasiko Goena miatu zituzten, eta 6an, berriz, Pagobedeinkatu eta Azkoini ekin zieten. 7an Atxolin Txiki, Atxolin eta Sabua. 8an Iruiya eta Gizaburua aztertu zituzten, eta bazkalostean atzera jo zuten, Elosua aldera, Keixeta ikertzeko.

    Uztailak 9a laneko azken eguna izan zen. Keixetako Egiya (hegoaldea), Keixetako Egiya (iparraldea), Maurketa eta Agerreburu induskatu eta gero, langileekin zorrak kitatu zituzten. Biharamunean Francisco de Zaloña eta Carlos Oruetari agur esan eta etxera bueltatu ziren.

    Gipuzkoako Aldundiak miaketa ordaindu zuenez, bukatzerakoan txostena idatzi eta argitaratu zuten.


    Eztandolmena: sumendiko tximinia (Soraluzeko Udala)

    Urte luzeko tartea

    Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen kanpainaz geroztik ez zen ez zen gauza handirik egin urteetan. Aipamenak egin ziren bibliografian (begira beherago) eta besterik ez.

    Agarreburu trikuharriaren getu Frantsesbaso trikuharria ere agertu zen. Askoz hegoalderutz, 1980. urteko martxoan Vinicio Berastegik eta Iaki Osinagak Egizabalko Muñoa tumuluaren kokapena aurkitu zuten, Bergarako udalerrian.

    Urte guzti hauetan trikuharrien ezagutza eta oroimena desagertzen joan zen, eta azkenean okerrak sortu izan dira. Esateko, urteetan trikuharri benetakoena uste izan dena ez zen trikuharria, luz azalean agertutako harri bolkanikoen tximini nabarmenena baizik. Herriko arkeologi zaleak hainbat indusketa egin izan dituzte bertan eta, normala denez, ez dute ezer topatu.

    Aipatzea merezi dute gazte taldeen ekintzek. 1970-1980 urteak izango ziren eta, beste leku askoren moduan, inguruan bazegoen kultura aldetik mugimendu bizia. Eta Soraluzeko talde batek mendigaineko trikuharri bat berreraikitzea erabaki zuten. Asteburu batean mendigainera igo, kamioi eta guzti, eta kamararen goiko harlosa bere tokira eramatzen saiatu ziren... baina ezin! handik denbora batera Rafael Castellanok susedidoa jaso zuen La Voz de España egunkarian, Parrastadak izeneko zutabean. Bergarako beste talde batek, aldiz, Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria berreraikitzen ere saiatu zen, baina alferrik.

    Azkenik, 2.002 urtean Aranzadi Elkarteak, Jesus Altunaren gidaritzapean[2], Elosua-Plazentziako megalitoak identifikatu zituzten, bakoitzari bere plaka jarriz: Agerreburu trikuharria, Aitzpuruko Zabala trikuharria, Aizkoin tumulua, Atxolin trikuharria, Atxolin Txiki trikuharria, Gizaburua trikuharria, Iruiya trikuharria, Irukurutzeta trikuharria, Keixeta tumulua, Keixetako Egiya (iparraldea) trikuharria, Keixetako Egiya (hegoaldea) tumulua, Kurutzebakaar tumulua, Maurketa tumulua, Naasiko Goena tumulua, Pagobedeinkatu tumulua eta Trekutz tumulua.


    Arbasoak egitasmoa

    Sarrera nagusia: Arbasoak egitasmoa (eu)

    Egitasmoaren helburua Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa balioan jartzea da. Estazio megalitikoaren inguruko hiru herriek hartzen dute parte: Bergara, Elgoibar eta Soraluze.

    Orain arteko indusketa kanpainak eta emaitzak:

    Kanpaina/k Tokia Emaitzak Gehiago jakiteko
    2012-2017 Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa Miaketa eta katak: Arribiribilleta zutarria zela egiaztatu, Gizaburua oso interesgarria zela, zista bat, hainbat harri-lanabes... sakatu hemen
    2012, 2014 Arribiribilleta Zutarria zutik jarri sakatu hemen
    2015 Atxolin Txiki II zista Atxolin Txiki tumuluaren ondoan aurkitutako monumentua zista zela egiaztatu zuten.
    2016-2017 Gizaburua tumulua Estazio megalitiko osoan baino material gehiago aurkitu dute, eta oso kalitate onekoa: giza hezurrak, zeramika, Brontze Aroko bi errauste... sakatu hemen
    2014, 2018 Keixetako Egiya (hegoaldea) Trikuharriaren berreraiketa sakatu hemen
    2018 Irukurutzeta trikuharria Kamara induskatu, laginak hartu eta tumulua garbitu sakatu hemen
    2019 Agerreburu trikuharria Kamara induskatu, laginak hartu eta tumulua garbitu. Leundutako aizkora agertu da
    Honetaz gain, Irukurutzeta, Frantsesbaso eta Sabua indusi dituzte
    sakatu hemen

    Kanpaina hauei ikerketa lanak gehitu beharko zaizkie, noski, zabalkunde lanak eta 2019an hasitako seinalizazio plana.

    Honetaz gain, Soraluzeko Udalak lur erosketei ekin dio poliki poliki: megalitoen inguruko lur sailak publikoak izanda, errezagoa da babestea eta ikertzea.


    Bibliografia

    Urtea Izenburua Aldizkaria Egilea/k
    1922 Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia Diputación de Guipúzcoa. 1-34. San Sebastián Aranzadi, T. de
    Barandiaran, J.M. de
    Eguren, E. de
    1953 Catálogo dolménico del País Vasco Pirineos 9, 229-378. Zaragoza Elosegi, J.
    1953 El hombre prehistórico en el País Vasco Ed. Ekin. Buenos Aires Barandiaran, J.M. de
    1973 Corpus de materiales de las culturas prehistóricas con cerámica
    de la población de cavernas del País Vasco Meridional
    Munibe Supl. 1, 1-366 Apellaniz, J.M.
    1975 Lehen Euskal Herria. Guía ilustrada de prehistoria vasca. Guide ilustré de prehistoire basque Ed. Gero, Bilbao Altuna, J.
    1980 Catálogo de túmulos y campos tumulares en EuskaIerria. Su análisis Kobie 10, 421-447. Bilbao Galilea, F.
    1982 Carta Arqueológica de Guipúzcoa Munibe 34, 1-242 + Cartografía Altuna, J.
    Mariezkurrena, K.
    Armendariz, A.
    Barrio, L. del
    Ugalde, Tx.
    Peñalver, X.
    1990 Gipuzkoa. Carta Arqueológica. I. Megalitos Munibe (Antropologia-Arkeologia) Supl. 7 Altuna, J.
    Armendariz, A.
    Barrio, L. del
    Etxeberria, F.
    Mariezkurrena, K.
    Peñalver, X.
    Zumalabe, F.
    2002 Gipuzkoa. Carta Arqueologica. Megalitos.
    Nuevos descubrimientos 1990-2001
    Munibe (Antropologia-Arkeologia) Supl. 15 Altuna, J.
    Barrio, L. del
    Mariezkurrena, K.
    200. Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa. Mapa[3] Euskal-herria.org Web orria
    2010 Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa Eusko Jaurlaritza
    200. Elosua-Plazentziako megalitoak[4] Eusko Jaurlaritza Web orria
    2013 Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94. Mapa Debegesa


    Erreferentziak

    1. Trekutz tumulua. euskal.herria.org
    2. Orduan 237 multzo megalitikoak ezagutzen baziren, 2.001 urtean 125 identifikatu zituzten eta gainontzekoak hurrengo urtean.
    3. Euskal-herria.org. Euskal-herria.org
    4. Elosua-Plazentziako megalitoak. Eusko Jaurlaritza