«Irure Handikua baserria (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
     
    (2 erabiltzailek tartean egindako 17 berrikusketa ez dira erakusten)
    1. lerroa: 1. lerroa:
    {{Baserria (eu)
    {{Baserria (eu)
      | izena              = Irure Handikua
      | izena              = Irure Handikua / Irure Haundi
      | irudia            = Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg
      | irudia            = Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Kontrargi_2002).jpg
      | izen_formala      = Irure Handikoa
      | izen_formala      = Irure Handikoa
    16. lerroa: 16. lerroa:
    ''(handitzeko, sakatu gainean)''
    ''(handitzeko, sakatu gainean)''
    <gallery>
    <gallery>
       Fitxategi: Irure_handi_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg  | Ikuspegi orokorra <br> (Indalecio Ojanguren)
       Irure_handi_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg  | Ikuspegi orokorra <br> (Indalecio Ojanguren)
       Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (J.C. Astiazarán 1979)
       Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | Ikuspegi orokorra <br> (J.C. Astiazarán 1979)
       Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_02_(Kontrargi_2002).jpg    | Ikuspegi orokorra <br> (Kontrargi 2002)
       Irure_Handikua_baserria._Ikuspegi_orokorra_02_(Kontrargi_2002).jpg    | Ikuspegi orokorra <br> (Kontrargi 2002)
       Fitxategi: Irure Handikua. Atzekaldea 01 (Gure Gipuzkoa).jpg                      | Atzekaldea <br> Gure Gipuzkoa
       Irure Handikua. Atzekaldea 01 (Gure Gipuzkoa).jpg                      | Atzekaldea <br> (Gure Gipuzkoa)
       Fitxategi: Irure_handi_baserria._Armarria_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg            | Armarria <br> (Indalecio Ojanguren)
      Irure_Handikua_baserria._Atzekaldea_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg  | Atzekaldea <br> (J.C. Astiazarán 1979)
       Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Armarria_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | Armarria <br> (J.C. Astiazarán 1979)
       Irure_handi_baserria._Armarria_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg            | Armarria <br> (Indalecio Ojanguren)
       Fitxategi: Irure_Handikua._Ganbara_01_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> Gure Gipuzkoa
       Irure_Handikua_baserria._Armarria_01_(Juan_Carlos_Astiazarán_1979).jpg | Armarria <br> (J.C. Astiazarán 1979)
       Fitxategi: Irure_Handikua._Ganbara_02_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> Gure Gipuzkoa
       Irure_Handikua_baserria._Armarria_(Gipuzkoako_Aldundia).jpg            | Armarria <br> (Gipuzkoako Aldundia)
       Fitxategi: Irure_Handikua._Ganbara_03_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> Gure Gipuzkoa
      Irure_Handikua._Ganbara_01_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> (Gure Gipuzkoa)
       Fitxategi: Irure_Handikua._Ganbara_04_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> Gure Gipuzkoa
       Irure_Handikua._Ganbara_02_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> (Gure Gipuzkoa)
       Fitxategi: Irure_Handikua_baserria._Familia_01_(Kontrargi_2002).jpg              | Familia <br> (Kontrargi 2002)
       Irure_Handikua._Ganbara_03_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> (Gure Gipuzkoa)
       Irure_Handikua._Ganbara_04_(Gure_Gipuzkoa).jpg                        | Ganbarako habe-sistema <br> (Gure Gipuzkoa)
       Irure_Handikua_baserria._Familia_01_(Kontrargi_2002).jpg              | Familia <br> (Kontrargi 2002)
    </gallery>
    </gallery>




    ==Kokapena==
    ==Kokapena==
    [https://www.google.es/maps/@43.1883,-2.4364,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
    [https://www.google.es/maps/@43.188377,-2.436450,17z?hl=eu ''(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)'']
    {{#display_map: 43.1883, -2.4364 |height=600 |zoom=18| type=earth}}
    {{#display_map: 43.188377, -2.436450 |height=600 |zoom=18| type=earth}}




    == Baserriaren inguruko kontuak <ref>[[Soraluzeko baserriak (eu)|Soraluzeko baserriak]]. ''(121. orrialdea)''</ref> <ref>[[Caseríos de Guipuzcoa (eu)| Caseríos de Guipuzcoa]]. ''(301. orrialdea)''</ref> <ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu) | Soraluze. Monografía histórica]]. ''(250-251 orrialdeak)''</ref>==
    == Baserriaren inguruko kontuak <ref>[[Soraluzeko baserriak (eu)|Soraluzeko baserriak]]. ''(121. orrialdea)''</ref> <ref>[[Caseríos de Guipuzcoa (eu)| Caseríos de Guipuzcoa]]. ''(301. orrialdea)''</ref> <ref>[[Soraluze. Monografía histórica (eu) | Soraluze. Monografía histórica]]. ''(250-251 orrialdeak)''</ref>==
    Irure izango da, segururena, Soraluzeko toponimo zaharrenetakoa. Agian izena Maltzaga (Maldazaga garai batean) gainean egotetik datorkio, bertan hiru bailara biltzen dira eta.
    Baserri honen benetako izena Irure Handikua edo ''Irure Allende'' da, bietatik urrutiena delako. ''Irure Haundi'' gaizki esanda dago: ''Irure Handikoa''-tik ''Irure Haundi''-ra pasa zen, eta bide honetik ''Irure Hamengua'' ''Irure Txiki'' bihurtuz.


    Aurreko jabea, Sancho de Irure, Don Celinos jaunaren semea zen, eta Celinos de Unzuetaren anaia. Don Celinos hau Antso Jakituna Nafarroako erregearen lehengusua omen zen, eta 1.165 urtean zezenketa egin zituzten Iruren bertan, erregearen bisita ospatzeko.
    Baserri bera XIV mendekoa omen da. Laukizuzen formako oina eta bi isurialdeko estalkia ditu. Bi solairu eta ganbara. Hormetan harlangaitza eta harlanduxkoa ditu. Argi handiko portada dauka, arku errebajatukoa, eta agian jatorrian mainela izango zuen. Baserriaren egitura finkatzen duen habiaren berezitasunak kanpotar asko erakarri du baserria ikustera, Argentinatik ere etorri izan dira adituak, propio baserria ikustera. Leiho gotikoak ere ezohikoak dira inguruko baserrietan. Atzealdeko fatxadan paramentuaren zati batean harlanduxkoa ageri da; baliteke eraikinaren zati zaharrenaren hondarrak izatea.


    Mende batzuk geroago, bertan jaio zen Andrés Ibáñez de Irure doktorea, Carlos V enperadorearen medikua izan zena eta Alemaniako gerran hil zen.
    Berriztuta dago, barrutik eta kanpotik. 2000. urtean estalkia zaharberritu zuten, Gipuzkoako Aldundiaren laguntzarekin. Ikusgarria da baserri ondoan daukaten tenis zelaia ere.


    Irure armarria hau da: urdina (azur), erdian zuhaitza, Nafarroako armak dituen eskututxoaz, eta gainean gurutze gorri (gules) lili loreduna, eta lehoia enborraren kontra; buelta osoa orlegia (sinople) eta bertan zakur dogoak eta zezenak. Armarriak aipatutako gertaera (Nafarroako erregeari eskeinitako zezenketa) islatzen du.
    Erdiko arkuaren gainean [[Irure Handikua baserriko armarria (eu)|armarria]] dauka, hareharrian tailatua. Irure armarria hau da: urdina (azur), erdian zuhaitza, Nafarroako armak dituen eskututxoaz, eta gainean gurutze gorri (gules) lili loreduna, eta lehoia enborraren kontra; buelta osoa orlegia (sinople) eta bertan zakur dogoak eta zezenak. Armarriak aipatutako gertaera (Nafarroako erregeari eskeinitako zezenketa) islatzen du.
       
       
    Armarria hiru aldiz agertzen da herrian: Irure Handikuan, [[Irure Hamengua baserria (eu)|Irure Hamenguan]] eta ederrena kaleko [[Arregia jauregia (eu)|Arregia]] etxean. Arregia etxe hau goian aipatutako Andrés Ibáñes de Irure jaunarena izan zen.
    Armarria hiru aldiz agertzen da herrian: Irure Handikuan, [[Irure Hamengua baserria (eu)|Irure Hamenguan]] eta ederrena kaleko [[Arregia jauregia (eu)|Arregia]] etxean. Arregia etxe hau goian aipatutako Andrés Ibáñes de Irure jaunarena izan zen.


    Baserri honek benetako izena Irure Handikua edo ''Irure Allende'' da, bietatik urrutiena delako. ''Irure Haundi'' gaizki esanda dago: ''Irure Handikoa''-tik ''Irure Haundi''-ra pasa zen, eta bide honetik ''Irure Hamengua'' ''Irure Txiki'' bihurtuz.
    Irure izango da, segururena, Soraluzeko toponimo zaharrenetakoa. Itxura denez, izena lehen jabearengandik datorkio, Don Celinos de Irure zaldun nafarra.
     
    [[Papeles de derecho (eu)|Papeles de derecho]] liburuan jasotzen denez, aurreko jabea don Celinos hau izan zen. Don Celinos hau Antso Jakituna Nafarroako erregearen lehengusua omen zen eta, erregearekin haserretuta, honek mendebaldeko mugara (markara) bidali zuen. Soraluzeraino etorri eta [[Irureko plaza (eu)|Irureko plazan]] ezarri zen bere jende, ganadu eta txakurrekin. Seguraski, orduan jasoko zuen Don Celinosek [[Irure Zar baserria (eu)|Irure Zarra]], Irure Handikua mende pare bat geroagokoa da eta.
     
    Urte batzuk geroago, 1165an hain zuzen, zezenketa egin zituzten Iruren bertan, Nafarroako erregearen bisita ospatzeko. Don Celinos zahartu zenean, Irure hotza eta altua zenez seme zaharrarekin batera Azitaingo Unzuetara jaitsi zen. Irure Sancho beste semeari laga zion.
    Mende batzuk geroago, bertan jaio zen Andrés Ibáñez de Irure doktorea, Carlos V enperadorearen medikua izan zena eta Alemaniako gerran hil zen.
     
    Eibar-Soraluze erregebidea bertatik pasatzen zela eta, Iruretarrek harreman estua izan zuten Eibarrekin. Bertan (Legartegi hariztia, esateko) zituzten lurrak zirela eta, 1409 urtean Eibarko udalarekin hitzarmena sinatu zuten ordaintzeko zergak arautzeko. Honetaz gain, San Andres elizari ere ''hamarrekoak'' ordaintzen zizkien.
     
    1766. urtean [[Udala. Foru garaia (1766-1845) (eu)|Udalen osaketa legez aldatu zenez]], 1784. urtean Imanol Artolazabal Udalari eskatu zion milarista moduan onartzeko, Irure Handikua jarriz berme gisa, eta Udalak onartu zituen (1784/01/01).


    XVIII mendean ''Irure Handikua'' Teresa de Beiztegui-k sortutako kapilautzari zegokion, Félix de Salogüen kapelauak kudeatuta; eta ''casilla del santuario de San Esteban'' izenekoa udalarena zen.
    XVIII. mende bukaeran ''Irure Handikua'' Teresa de Beiztegui-k sortutako kapilautzari zegokion, Félix de Salogüen kapelauak kudeatuta; eta ''casilla del santuario de San Esteban'' izenekoa udalarena zen.


    Baserriaren egitura finkatzen duen habiaren berezitasunak kanpotar asko erakarri du baserria ikustera, Argentinatik ere etori dira adituak, propio baserria ikustera. Leiho gotikoak ere ezohikoak dira inguruko baserrietan.
    1803.eko apirilean saldu zuten, Irusagarretarekin batera, [[Konbentzioaren Gerra (eu)#Ondasun publikoen salmentak|Konbentzioaren Gerraren]] kalteak arintzeko asmoz<ref>Autos de venta y enajenación de las caserías de Irusagarreta e Irure y sus pertenecidos, jurisdicción de la villa de Placencia, en virtud de una real orden de 19 de septiembre de 1798, para la enajenación de bienes raices pertenecientes a hospitales, hospicios, casas de misericordia, obras pías y patronatos de legos (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1803/04/21).</ref>.


    Oraingo jabeak, Ariznabarretatarrak, XVIII. mendetik bizi izan dira bertan, gutxienez. Lehenago sagardoa egiten zen bertan, eta agerian dago berau lortzeko erabiltzen zuten sistema zaharra.
    Oraingo jabeak, Ariznabarretatarrak, XVIII. mendetik bizi izan dira bertan, gutxienez. Lehenago sagardoa egiten zen bertan, eta agerian dago berau lortzeko erabiltzen zuten sistema zaharra.


    Berriztuta dago, eta ikusgarria da baserri ondoan daukaten tenis zelaia ere.
    1997ko urriak 30n, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian balizko arkeologia gune moduan izendatu zuten.




    ==Erreferentziak==
    ==Erreferentziak==


    [[Kategoria:Baserriak]]
    [[Kategoria: Baserriak]]
    [[Kategoria: Arkitektura zibila]]
    [[Kategoria: Balizko arkeologia guneak]]

    Hauxe da oraingo bertsioa, 22:52, 24 urria 2021 data duena

    Irure Handikua / Irure Haundi
    Irure Handikua baserria. Ikuspegi orokorra 01 (Kontrargi 2002).jpg
    Izen formala Irure Handikoa
    Bailara Irure
    Altuera 315 m
    Hedadura 30 Ha
    Kaletik 3,4 km


    Bertako familia

    Ez da inor bizi.


    Irudiak

    (handitzeko, sakatu gainean)


    Kokapena

    (Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

    Mapa kargatzen...


    Baserriaren inguruko kontuak [1] [2] [3]

    Baserri honen benetako izena Irure Handikua edo Irure Allende da, bietatik urrutiena delako. Irure Haundi gaizki esanda dago: Irure Handikoa-tik Irure Haundi-ra pasa zen, eta bide honetik Irure Hamengua Irure Txiki bihurtuz.

    Baserri bera XIV mendekoa omen da. Laukizuzen formako oina eta bi isurialdeko estalkia ditu. Bi solairu eta ganbara. Hormetan harlangaitza eta harlanduxkoa ditu. Argi handiko portada dauka, arku errebajatukoa, eta agian jatorrian mainela izango zuen. Baserriaren egitura finkatzen duen habiaren berezitasunak kanpotar asko erakarri du baserria ikustera, Argentinatik ere etorri izan dira adituak, propio baserria ikustera. Leiho gotikoak ere ezohikoak dira inguruko baserrietan. Atzealdeko fatxadan paramentuaren zati batean harlanduxkoa ageri da; baliteke eraikinaren zati zaharrenaren hondarrak izatea.

    Berriztuta dago, barrutik eta kanpotik. 2000. urtean estalkia zaharberritu zuten, Gipuzkoako Aldundiaren laguntzarekin. Ikusgarria da baserri ondoan daukaten tenis zelaia ere.

    Erdiko arkuaren gainean armarria dauka, hareharrian tailatua. Irure armarria hau da: urdina (azur), erdian zuhaitza, Nafarroako armak dituen eskututxoaz, eta gainean gurutze gorri (gules) lili loreduna, eta lehoia enborraren kontra; buelta osoa orlegia (sinople) eta bertan zakur dogoak eta zezenak. Armarriak aipatutako gertaera (Nafarroako erregeari eskeinitako zezenketa) islatzen du.

    Armarria hiru aldiz agertzen da herrian: Irure Handikuan, Irure Hamenguan eta ederrena kaleko Arregia etxean. Arregia etxe hau goian aipatutako Andrés Ibáñes de Irure jaunarena izan zen.

    Irure izango da, segururena, Soraluzeko toponimo zaharrenetakoa. Itxura denez, izena lehen jabearengandik datorkio, Don Celinos de Irure zaldun nafarra.

    Papeles de derecho liburuan jasotzen denez, aurreko jabea don Celinos hau izan zen. Don Celinos hau Antso Jakituna Nafarroako erregearen lehengusua omen zen eta, erregearekin haserretuta, honek mendebaldeko mugara (markara) bidali zuen. Soraluzeraino etorri eta Irureko plazan ezarri zen bere jende, ganadu eta txakurrekin. Seguraski, orduan jasoko zuen Don Celinosek Irure Zarra, Irure Handikua mende pare bat geroagokoa da eta.

    Urte batzuk geroago, 1165an hain zuzen, zezenketa egin zituzten Iruren bertan, Nafarroako erregearen bisita ospatzeko. Don Celinos zahartu zenean, Irure hotza eta altua zenez seme zaharrarekin batera Azitaingo Unzuetara jaitsi zen. Irure Sancho beste semeari laga zion. Mende batzuk geroago, bertan jaio zen Andrés Ibáñez de Irure doktorea, Carlos V enperadorearen medikua izan zena eta Alemaniako gerran hil zen.

    Eibar-Soraluze erregebidea bertatik pasatzen zela eta, Iruretarrek harreman estua izan zuten Eibarrekin. Bertan (Legartegi hariztia, esateko) zituzten lurrak zirela eta, 1409 urtean Eibarko udalarekin hitzarmena sinatu zuten ordaintzeko zergak arautzeko. Honetaz gain, San Andres elizari ere hamarrekoak ordaintzen zizkien.

    1766. urtean Udalen osaketa legez aldatu zenez, 1784. urtean Imanol Artolazabal Udalari eskatu zion milarista moduan onartzeko, Irure Handikua jarriz berme gisa, eta Udalak onartu zituen (1784/01/01).

    XVIII. mende bukaeran Irure Handikua Teresa de Beiztegui-k sortutako kapilautzari zegokion, Félix de Salogüen kapelauak kudeatuta; eta casilla del santuario de San Esteban izenekoa udalarena zen.

    1803.eko apirilean saldu zuten, Irusagarretarekin batera, Konbentzioaren Gerraren kalteak arintzeko asmoz[4].

    Oraingo jabeak, Ariznabarretatarrak, XVIII. mendetik bizi izan dira bertan, gutxienez. Lehenago sagardoa egiten zen bertan, eta agerian dago berau lortzeko erabiltzen zuten sistema zaharra.

    1997ko urriak 30n, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian balizko arkeologia gune moduan izendatu zuten.


    Erreferentziak

    1. Soraluzeko baserriak. (121. orrialdea)
    2. Caseríos de Guipuzcoa. (301. orrialdea)
    3. Soraluze. Monografía histórica. (250-251 orrialdeak)
    4. Autos de venta y enajenación de las caserías de Irusagarreta e Irure y sus pertenecidos, jurisdicción de la villa de Placencia, en virtud de una real orden de 19 de septiembre de 1798, para la enajenación de bienes raices pertenecientes a hospitales, hospicios, casas de misericordia, obras pías y patronatos de legos (Soraluzeko Udal Artxibo Historikoa 1803/04/21).