«Kainoiak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 16:25, 25 urtarrila 2023 data duena

Historia eta teknologia

Aurrekargako kainoiak

XV. mendeko bombarda (Pko)

Kainoiak XIII. mendean erabili ziren lehenbizikoz mendebaldean, Nieblako (Huelva) setioan, 1.262 urtean hain zuzen. Ordutik aurrera gero eta gehiago zabaldu ziren, Euskal Herrian 1.420 urtean agertu zirela.

Bonbarda hauek burnizko tutuak ziren, uztaiez sendotuta. Aurretik polbora sartzen zen, ondo estutu gero eta azkenik jaurtigaia (hasieran harri borobilak). Atzekaldean zulo txikia zuten, belarria izenekoa, bertatik argi-mukia irtetzen zela. Tiroa egiteko argi-mukia pizten zen, eta honek tutu barruko polbora lehertarazi zuen.

Erabili bakarrik ez, kainoiak eraiki egin ziren: 1.482 urtean, Medina Sidoniako dukearen enkarguz, Eibarren bi bonbarda egin ziren. Egilea, agian, Martin Sanchez de Ibarra izan zitekeen, 1.489 urtean salaketa faltsuen bidez Juan Perez de Ubillaren aurka egin zuena.

Erabilitako teknologia eskuzko armetara pasa zen, eta gerora garatzen joan zen: eskuzko trumoiak, arkabuzak, mosketeak, txispa-fusilak...

Baina kainoiek ez ziren paraleloan bilakatu. Bost mendetan (XV-XIX) lau aurrerapen egon ziren: kainoiak pieza bakarrekoak izatea, kalibreak anal zen neurrian estandarizatzea, kainoien pisua jeistea eta burnizko jaurtigaiak erabiltzea. Laurak hobekuntzak ziren, baina ez zen egon berrikuntza apurtzailerik.

Motak eta erabilerak

Sasoi bateko kainoiek hiru erabilera zituzten, lurrean gotorkekuak erasotzeko edota defendatzeko, itsasoan itsasontzien arteko gudutan eta, azkenik, itsasertzetan gotorleku eta itsasontzien arteko erasoetan.

Itsasontzientzako kainoiek zituzten eskakizun zorrotzenak: zenbat eta arinago hobe, tiroa egiteko atzerako mugimendua... Horregatik, itsasontzi batek kainoi berriak eskuratzen zituenean zaharrak itsaserrzeko gotorlekuetan erabiltzen ziren, itsasontziak erasotzeko.

Atzekargako kainoiak

XIX mendean kainoiek egundoko aurrerakada teknologikoa izan zuten, aurreko mendean fusilek era pistolek izandakoak

Alde batetik, jaurtigaiek kartutxoen ideia bereganatu zuten, bertan jaurtigaia bera, polbora eta pistoia; bestetik, atzerakarga; eta ezin ahaztu tutu estriatua.

Tiroaren atzerako indarra eusteko bi motako itxitura asmatu zuten, kuña lehen eta torlojua gero (azken hau arinagoa eta azkarragoa).

XX mendean kainoi antiaereoak sortu ziren (azkarrak), mendikoak (arinak eta desmuntagarriak), obusak (karga handiak oso urruti bidaltzeko)...

Soraluzen egindako kainoi motak

Soraluzen ehun bat urtetan egin dira kainoiak, XIX mende bukaeran hasi eta XX mendearen erdialde arte. Horrengatik, kainoi guztiak atzekargakoak izan dira. Bi enpresa aritu dira kainoigintzen: The Placencia de las Armas Company Limited aurretik eta SAPA gero.

Sarrera nagusia: Arma ekoizpena The Placencia de las Armas Company Limited garaietan

Sarrera nagusia: Arma ekoizpena Sociedad Anónima Placencia de las Armas garaietan

Kainoi azkarrak

XIX mende bukaeran Nordenfelt injeniariak kainoi azkarra asmatu zuen. Izen bereko enpresa sortuta, kainoi bera erabili zuen danerako muntaia aldatuta: lurra, itsasoa, itsasertzea edota antiaereoa.

Kainoi hauek Soraluzen ekoiztu zituzten, The Placencia de las Armas Company Limited-ek aurretik eta SAPA-k gero, Nordenfelt, Maxim eta Vickers-en litzentziapean beti.

(handitzeko, sakatu gainean)

Torpedero kontrako kañoia
(Carlos López 2009)
57 mmtako kañoia
(Antonio Bujalance 2010)
García Lomas 10 cm kainoia, kostarako egokitua

Tankeen kontrako Placencia 45/44 kainoia

Kainoi antikarroak

Kainoi hauek tankeen babesa urrutitik zulatzeko indar handia behar dute.

Gerran eta gerra ostean SAPAk 45/44 kainoi antikarro sobietiko asko konpondu zituen eta, hortik abiatuta, bere diseinu propioa egin zuen. Geroago beste bi kainoi antikarro ere egin zituen: Placencia 60/45 eta Placencia 60/50.

Soraluzen egindako Placencia 240/14 morteroa

Obusak

Kainoi hauek jaurtigai astunak botatzen dituzte, eta oso urruti.

SAPAk Placencia 2014/14 diseinatu eta ekoiztu zuen.

Mendiko kainoiak

Mendietan gora eta behera erabili ahal izateko, kainoi hauek arinak izan behar dute, eta "desmuntagarriak".

Gerra ostean SAPAk 75 mmtako mendi-kainoia diseinatu zuen, baina arrakasta gutxirekin, bezero nagisuari (Espainiako armada) gustatu ez ziolako.

Antiaereoak

Hegazkinekin batera beraien kontrako kainoiak asmatu ziren. Kalibre erraian edo gutxikoak ziren eta, hegazkinak azkar mugitzen direnez, oso azkarrak.

The Placencia de las Armas Company Limited XX mende hasieran Maxim Pom-Pom kainoi antiaereoak hasi zen ekoizten, eta urteetan hainbat modelo egin eta gero 1.952 urtean Suediako Bofors etxeari kainoi antiaereo bat egiteko lizentzia erosi zioten, atoian eramateko 40 mm L/70 kainoiarena hain zuzen.

Soraluzen egindako Bofors 40/70 kainoi antiaereoa

Erreferentziak

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-{{Osatu barik}}
+==Historia eta teknologia==
-==Aurrekargako kainoiak==
+===Aurrekargako kainoiak===
-Kainoiak XIII mendean erabili ziren lehenbizikoz mendebaldean, Nieblako (Huelva) setioan, 1.262 urtean hain zuzen. Ordutik aurrera gero eta gehiago zabaldu ziren, Euskal Herrian 1.420 urtean agertu zirela.
+[[Fitxategi: Bombarda_(Pko_XV_mendea).jpg | thumb | right | XV. mendeko bombarda (Pko)]]
+Kainoiak XIII. mendean erabili ziren lehenbizikoz mendebaldean, Nieblako (Huelva) setioan, 1.262 urtean hain zuzen. Ordutik aurrera gero eta gehiago zabaldu ziren, Euskal Herrian 1.420 urtean agertu zirela.
 Bonbarda hauek burnizko tutuak ziren, uztaiez sendotuta. Aurretik polbora sartzen zen, ondo estutu gero eta azkenik jaurtigaia (hasieran harri borobilak). Atzekaldean zulo txikia zuten, ''belarria'' izenekoa, bertatik argi-mukia irtetzen zela. Tiroa egiteko argi-mukia pizten zen, eta honek tutu barruko polbora lehertarazi zuen.
-Erabili bakarrik ez, kainoiak eraiki egin ziren: 1.482 urtean, Medina Sidoniako dukearen enkarguz, Eibarren bi bonbarda egin ziren.
+Erabili bakarrik ez, kainoiak eraiki egin ziren: 1.482 urtean, Medina Sidoniako dukearen enkarguz, Eibarren bi bonbarda egin ziren. Egilea, agian, Martin Sanchez de Ibarra izan zitekeen, 1.489 urtean [[Sancho Sanchez de Mendiola (eu)|salaketa faltsuen]] bidez Juan Perez de Ubillaren aurka egin zuena.
-Erabilitako teknologia eskuzko armetan erabili zen, eta garatu gero: [[Eskuzko trumoiak (eu)| eskuzko trumoiak]], [[Arkabuzak (eu)|arkabuzak]], [[Mosketeak (eu)|Mosketeak]], [[Txispa-fusilak (eu)|txispa-fusilak]]...
+Erabilitako teknologia eskuzko armetara pasa zen, eta gerora garatzen joan zen: [[Eskuzko trumoiak (eu)| eskuzko trumoiak]], [[Arkabuzak (eu)|arkabuzak]], [[Mosketeak (eu)|mosketeak]], [[Txispa-fusilak (eu)|txispa-fusilak]]...
 Baina kainoiek ez ziren paraleloan bilakatu. Bost mendetan (XV-XIX) lau aurrerapen egon ziren: kainoiak pieza bakarrekoak izatea, kalibreak anal zen neurrian estandarizatzea, kainoien pisua jeistea eta burnizko jaurtigaiak erabiltzea. Laurak hobekuntzak ziren, baina ez zen egon berrikuntza apurtzailerik.
+===Motak eta erabilerak===
-==Motak eta erabilerak==
 Sasoi bateko kainoiek hiru erabilera zituzten, lurrean gotorkekuak erasotzeko edota defendatzeko, itsasoan itsasontzien arteko gudutan eta, azkenik, itsasertzetan gotorleku eta itsasontzien arteko erasoetan.
 Itsasontzientzako kainoiek zituzten eskakizun zorrotzenak: zenbat eta arinago hobe, tiroa egiteko atzerako mugimendua... Horregatik, itsasontzi batek kainoi berriak eskuratzen zituenean zaharrak itsaserrzeko gotorlekuetan erabiltzen ziren, itsasontziak erasotzeko.
+===Atzekargako kainoiak===
-==Atzekargako kainoiak==
 XIX mendean kainoiek egundoko aurrerakada teknologikoa izan zuten, aurreko mendean fusilek era pistolek izandakoak
@@ 29. lerroa: / 28. lerroa: @@
 ==Soraluzen egindako kainoi motak==
+Soraluzen ehun bat urtetan egin dira kainoiak, XIX mende bukaeran hasi eta XX mendearen erdialde arte. Horrengatik, kainoi guztiak atzekargakoak izan dira. Bi enpresa aritu dira kainoigintzen: [[The Placencia de las Armas Company Limited (eu)|The Placencia de las Armas Company Limited]] aurretik eta [[Sociedad Anónima Placencia de las Armas (eu)|SAPA]] gero.
+::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[PACLren arma ekoizpena (eu) | Arma ekoizpena The Placencia de las Armas Company Limited garaietan]]
+::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[SAPAren arma ekoizpena (eu) | Arma ekoizpena Sociedad Anónima Placencia de las Armas garaietan]]
 ===Kainoi azkarrak===
@@ 35. lerroa: / 37. lerroa: @@
 Kainoi hauek Soraluzen ekoiztu zituzten, [[The Placencia de las Armas Company Limited (eu)|The Placencia de las Armas Company Limited]]-ek aurretik eta [[Sociedad Anónima Placencia de las Armas (eu)|SAPA]]-k gero, Nordenfelt, Maxim eta Vickers-en litzentziapean beti.
+''(handitzeko, sakatu gainean)''
+<gallery>
+   PACL._57_mmtako_Maxim-Nordenfelt_kañoia_01_(Cartagena).jpg     | Torpedero kontrako kañoia <br> (Carlos López 2009)
+   PACL._57_mmtako_Maxim-Nordenfelt_kañoia_02_(Canarias_1897).jpg | 57 mmtako kañoia <br> (Antonio Bujalance 2010)
+   PACL._100-50_García_Lomas_kainoia.jpg                          | García Lomas 10 cm kainoia, kostarako egokitua
+</gallery>
+[[Fitxategi: SAPA._Nacional_45-44_kañoia_04_(El_Goloso).jpg | thumb | left | 300px | Tankeen kontrako ''Placencia 45/44'' kainoia]]
 ===Kainoi antikarroak===
 Kainoi hauek tankeen babesa urrutitik zulatzeko indar handia behar dute.
-Gerra ostean SAPAk 45/44 kainoi sobietikoak konpontzen hasi zen, eta hortik abiatuta bere diseinua egin zuen. Beste bi kainoi ere egin zituen: Placencia 60/45 eta Placencia 60/50.
+Gerran eta gerra ostean SAPAk 45/44 kainoi antikarro sobietiko asko konpondu zituen eta, hortik abiatuta, bere diseinu propioa egin zuen. Geroago beste bi kainoi antikarro ere egin zituen: Placencia 60/45 eta Placencia 60/50.
+[[Fitxategi: Placencia_240-14_morteroa_1.jpg | thumb | right | 300px | Soraluzen egindako ''Placencia 240/14'' morteroa]]
 ===Obusak===
-Kainoi hauek jaurtigai astunak botatzen dituzte, era oso urruti.
+Kainoi hauek jaurtigai astunak botatzen dituzte, eta oso urruti.
+SAPAk Placencia 2014/14 diseinatu eta ekoiztu zuen.
-Gerra ostean SAPAk diseinatu eta ekoiztu zituzten, SESBk Espainiako Errepublikari saldutakoak oinarritzat hartuta.
 ===Mendiko kainoiak===
 Mendietan gora eta behera erabili ahal izateko, kainoi hauek arinak izan behar dute, eta "desmuntagarriak".
-Gerra ostean SAPAk diseinatu eta ekoiztu zituzten.
+Gerra ostean SAPAk 75 mmtako mendi-kainoia diseinatu zuen, baina arrakasta gutxirekin, bezero nagisuari (Espainiako armada) gustatu ez ziolako.
 ===Antiaereoak===
-mmtako mendi-kainoia eta infanteriako 75/13 kainoi azkarra, esateko.
+Hegazkinekin batera beraien kontrako kainoiak asmatu ziren. Kalibre erraian edo gutxikoak ziren eta, hegazkinak azkar mugitzen direnez, oso azkarrak.
+The Placencia de las Armas Company Limited XX mende hasieran ''Maxim Pom-Pom'' kainoi antiaereoak hasi zen ekoizten, eta urteetan hainbat modelo egin eta gero 1.952 urtean Suediako Bofors etxeari kainoi antiaereo bat egiteko lizentzia erosi zioten, atoian eramateko 40 mm L/70 kainoiarena hain zuzen.
+[[Fitxategi: SAPA._Bofors_40-70_(Cartagenako_artilleria_museoa).jpg | thumb | center | 800px | Soraluzen egindako ''Bofors 40/70'' kainoi antiaereoa]]
-urtean Suediako Bofors etxeari kainoi antiaereo bat egiteko lizentzia erosi zioten, atoian eramateko 40 mm L/70 kainoiarena hain zuzen
 ==Erreferentziak==
+[[Kategoria: Armak]]
-[[Kategoria: Armagintza]]