«Maala ermita (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 21:45, 21 otsaila 2022 data duena

Maala ermita Santa Maria Magdalena ermita

Estiloa
Mendea	XVII
Kokapena	Herrigune historikoa
Mota	Ez zen eraiki

Azalpena

Ermita hau ez zen inoiz eraiki, nahiz eta asmoek urte luzeak iraun.

Ermita eraikitzeko orubea Atxuri eta Errekalde kaleen artean zegoen, ibai aldean beti ere. Atxuri kaleko azken aurrekoa zen etxearen eta gaur egun Errekalde kaleko 1. zenbakiaren artean hain zuzen.

Agiri zaharrek diotenez, 1605 urtean orube horretan Maria Magdalena ermita eraikitzen hasi ziren baina, diru faltaz, lanak eten ziren.

Joan Abad Aseginolaza batxilerra 1608 urtean hil zenean, urrezko 56 dukat eman zituen ermita eraikitzeko. Lanak hasi ziren, eta bertako maiordomoak urtero urtero izendatzen zuen Udalak^[1]. Dena dela, diru nahikorik ez zegoenez lanak eten ziren. Eta ermita eraikitzeko dirua lortu artean, gurutzea jarri zuten paraje hartan.

Soraluzeko orduko ospitala (Errabal 18) oso egoera txarrean zegoenez, 1685 urtean berria eraikitzea erabaki zuten. Horretarako Maala ermitaren ondoko tokia aukeratu zuten:

...hiriaren beste orube bat dago, Madalena donaren izenean ermita bat egiteko... Madalena ermitaren gurutzea dagoen tokian...

Ospital zaharra, aurrean gurutzea
(I. Ojanguren)

Ospitalea 1701 urterako bukatuta zegoen; ermitaren eraikitzea atzeratu eta atzeratu egin zen eta, XVIII mendean bertan, behin-betiko baztertuta utzi zuten proiektua. Hala ere, gure garaietaraino heldu dira aztarna batzuk: bata, ibaiaren inguru hori izendatzeko erabiltzen den Maala toponimoa, eta bestea ibairako pasabidearen ondoko gurutzea, Atxuri eta Errekalde kaleen artean. Baina gurutze honen jatorria azaltzeko herriak beste istorioa asmatu du.

Errekaldeko gurutzea

(Maria Larrañagak kontatuta, 1940. hamarkadan)

Behin Soraluzeko Nazarenoaren irudia Bergarara eramatea erabaki zuten. Gurdi gainean jarri, eta bideari ekin zioten.

Baina Erlei erreka parera heldu zirenean bat-batean zerua goibeldu zen, eta idiak bertan behera geratu ziren, ez atzera eta ez aurrera.

Egun hartan parrokiara itzuli ziren, lanak hurrengo egunerako lagata. Baina biharamonean gauzak errepikatu ziren: Erlei errekara helduta, zerua goibeldu eta idiek ez zuten aurrera egin nahi.

Nazareno irudia Soraluzeko parrokiara itzuli zuten, eta Erlei erreka inguruan gurutzea jarri zuten, mirariaren oroigarri. Oraindik ikus daiteke, Errekalde kaleko 1. zenbakian, Errekaldeko iturriaren beste aldean.

Kokapena

(Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

Mapa kargatzen...

Erreferentziak

↑ 1617ko urtarrilak 1. Magdalenako adbokazioa daukan ermitako etxezain Domingo Irigoiengoa izendatu zuten. Ermita hori Herlaegi auzoan eraikitzen hasita dago.

[1] 1617ko urtarrilak 1. Magdalenako adbokazioa daukan ermitako etxezain Domingo Irigoiengoa izendatu zuten. Ermita hori Herlaegi auzoan eraikitzen hasita dago.

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Artelana (eu)
   | izena    = Maala ermita <br> Santa Maria Magdalena ermita
-  | irudia   = Olabarrena._Presa_(Florencio_Josep_Lamot_1753).png
+  | irudia   = Errekalde_kalea._Gurutzea.jpg
   | estiloa  =
   | mendea   = XVII
   | kokapena = [[Herrigune historikoa (eu)|Herrigune historikoa]]
-  | mota     = Eraikina
+  | mota     = Ez zen eraiki
 }}
 ==Azalpena==
-Ermita egiteko tokia 1600 urtean
+Ermita hau ez zen inoiz eraiki, nahiz eta asmoek urte luzeak iraun.
-Gurutzea jarri zuten
+Ermita eraikitzeko orubea [[Atxuri kalea (eu)|Atxuri]] eta [[Errekalde kalea (eu)|Errekalde]] kaleen artean zegoen, ibai aldean beti ere. Atxuri kaleko azken aurrekoa zen etxearen eta gaur egun Errekalde kaleko 1. zenbakiaren artean hain zuzen.
-XVII mende bukaeran Soraluzeko orduko ospitala (Errebal 18) oso egoera txarrean zegoen, eta berria eraikitzea erabaki zuten.
+Agiri zaharrek diotenez, 1605 urtean orube horretan Maria Magdalena ermita eraikitzen hasi ziren baina, diru faltaz, lanak eten ziren.
+Joan Abad Aseginolaza batxilerra 1608 urtean hil zenean, urrezko 56 dukat eman zituen ermita eraikitzeko. Lanak hasi ziren, eta bertako maiordomoak urtero urtero izendatzen zuen Udalak<ref>1617ko urtarrilak 1. ''Magdalenako adbokazioa daukan ermitako etxezain Domingo Irigoiengoa izendatu zuten. Ermita hori Herlaegi auzoan eraikitzen hasita dago''.</ref>. Dena dela, diru nahikorik ez zegoenez lanak eten ziren. Eta ermita eraikitzeko dirua lortu artean, gurutzea jarri zuten paraje hartan.
-Horretarako , Errekalde kaleko 1 zenbakiaren ondoan, Madalena ermitaren gurutzea dagoen tokian[1]. Ospitalea 1.685 urtean hasi zen, eta 1.701 urterako bukatuta zegoen.
+Soraluzeko orduko ospitala ([[Errabal kalea (eu)|Errabal]] 18) oso egoera txarrean zegoenez, 1685 urtean berria eraikitzea erabaki zuten. Horretarako Maala ermitaren ondoko tokia aukeratu zuten:
-Handik lasterrera, 1695eko irailean, Kontzejuak hauxe atera zuen enkantera : "el casco de dicho Ospital sin su guerta, cubas, arcas, lares y demás trastes que las reserva para el nuevo Ospital que se a de fabricar en el barrio de Recalde junto a la cruz de la Magdalena, en los suelos que están en dicho paraxe y se le an zedido a esta villa para el dicho efecto por Dña. Theresa de Veiztegui, vuida muger que fue de D. Juan de Aguirre Aramburu..." [Ospitalearen eraikina besterik ez, baratza, upelak, kutxak, sutegiak eta gainerako gauzak ospitale berrirako gordetzen baitira; ospitale berria Errekalde auzoan egingo da, Madalenako gurutzearen ondoan, inguru horretan dauden lurretan, hain zuzen Teresa Beiztegik, Juan Agirre Aranbururen alargunak, horretarako eman baitizkio hiriari]
+::''...hiriaren beste orube bat dago, Madalena donaren izenean ermita bat egiteko... Madalena ermitaren gurutzea dagoen tokian...''
+[[Fitxategi: Ospital_zaharra._Ikuspegi_orokorra_02_(Indalecio_Ojanguren).jpg | thumb | 250px | left | Ospital zaharra, aurrean gurutzea <br> (I. Ojanguren)]]
+Ospitalea 1701 urterako bukatuta zegoen; ermitaren eraikitzea atzeratu eta atzeratu egin zen eta, XVIII mendean bertan, behin-betiko baztertuta utzi zuten proiektua. Hala ere, gure garaietaraino heldu dira aztarna batzuk: bata, ibaiaren inguru hori izendatzeko erabiltzen den ''Maala'' toponimoa, eta bestea ibairako pasabidearen ondoko gurutzea, Atxuri eta Errekalde kaleen artean. Baina gurutze honen jatorria azaltzeko herriak beste istorioa asmatu du.
-Ermitarena ezer ez. Baina gurutzea oraindik gordetzen da (odo ordezkoa)
+==Errekaldeko gurutzea==
+::<small>''(Maria Larrañagak kontatuta, 1940. hamarkadan)''</small>
+Behin Soraluzeko [[Nazareno irudia (eu)|Nazarenoaren irudia]] Bergarara eramatea erabaki zuten. Gurdi gainean jarri, eta bideari ekin zioten.
+Baina [[Erlei erreka (eu)|Erlei]] erreka parera heldu zirenean bat-batean zerua goibeldu zen, eta idiak bertan behera geratu ziren, ez atzera eta ez aurrera.
+Egun hartan parrokiara itzuli ziren, lanak hurrengo egunerako lagata. Baina biharamonean gauzak errepikatu ziren: Erlei errekara helduta, zerua goibeldu eta idiek ez zuten aurrera egin nahi.
+Nazareno irudia Soraluzeko parrokiara itzuli zuten, eta Erlei erreka inguruan gurutzea jarri zuten, mirariaren oroigarri. Oraindik ikus daiteke, Errekalde kaleko 1. zenbakian, [[Herriko iturriak (eu)#Herriko iturri zaharrenak |Errekaldeko iturriaren]] beste aldean.