«Osasuna (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
    (Erabiltzaile berak tartean egindako 2 ekarpen ez dira erakusten)
    21. lerroa: 21. lerroa:
    | style="text-align:left" |          || 1856 || Asiako gaitza    || Ez asko ||  
    | style="text-align:left" |          || 1856 || Asiako gaitza    || Ez asko ||  
    |-
    |-
    | style="text-align:left" |          || 1897 ||                 ||        || Babesetxeko erabiltzaileak asko hazi ziren.
    | style="text-align:left" |          || 1897 || Difteria?        ||        || Babesetxeko erabiltzaileak asko hazi ziren.
    |-
    |-
    | style="text-align:left" | 1918-1919 || 1918 || Gripea          || 36      || [[1918ko gripe izurritea (eu) | ''Gehiago jakiteko'']]
    | style="text-align:left" | 1918-1919 || 1918 || Gripea          || 36      || [[1918ko gripe izurritea (eu) | ''Gehiago jakiteko'']]
    58. lerroa: 58. lerroa:
    ===XX mendeko mutuak===
    ===XX mendeko mutuak===
    Egoerari aurre egiteko, herrian bi mugimendu izan ziren. Alde batetik, 1.893 urtean Soraluzeko ''Artisauen Elkarlaguntzarako Baltzua''<ref>Sociedad de Socorros Mutuos Artesanos.</ref> sortu zen, gaixotasunek sortutako arazoak sahisteko.  
    Egoerari aurre egiteko, herrian bi mugimendu izan ziren. Alde batetik, 1.893 urtean Soraluzeko ''Artisauen Elkarlaguntzarako Baltzua''<ref>Sociedad de Socorros Mutuos Artesanos.</ref> sortu zen, gaixotasunek sortutako arazoak sahisteko.  
    ===Babesetxeko eritegia eta ospitalea===


    ===Anbulatorioa===
    ===Anbulatorioa===
    (esteka)
    (esteka)


    ==Ospitaleak==
    ==Ospitaleak==
    83. lerroa: 85. lerroa:
    |  1759-1896 ||                          ||              || Urte hauetan ez zen ospitalik herrian
    |  1759-1896 ||                          ||              || Urte hauetan ez zen ospitalik herrian
    |-
    |-
    |  1896-1978 || Ama Mesedetako Babesetxea || Atxuri, 6   || [[Babesetxea (eu) | ''Gehiago jakiteko'']]
    |  1896-1978 || Ama Mesedetako Babesetxea || Atxuri, 8   || [[Babesetxea (eu) | ''Gehiago jakiteko'']]
    |-
    |-
    |  1978-    || Zaharren egoitza          || Atxuri, 6    || [[Zaharren egoitza (eu) | ''Gehiago jakiteko'']]
    |  1978-    || Zaharren egoitza          || Atxuri, 6    || [[Zaharren egoitza (eu) | ''Gehiago jakiteko'']]

    00:14, 4 abendua 2019(e)ko berrikuspena

    Adi! Artikulu hau oraindik argitaratze prozesuan dago.
    Zuzentzen baduzu, edo informazioa gehitzen baduzu, mesedez ez kendu ohar hau. Eskerrik asko!

    Izurriteak

    Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

    Joan diren mendeetan hainbat izurritek kolpatu dute herria, eri eta hildakoak eraginez eta herriaren betiko bizitza irauliz. Garrantzitsuenak honako hauek dira:

    Urteak
    (orokorra)
    Urtea
    (Soraluze)
    Izurria Hildakoak Azalpenak
    1347-1351 1348 Izurri bubonikoa %40-%60
    1597-1601 1598 Izurri bubonikoa %5-%10 Gehiago jakiteko
    1700 Gosea herrian
    1755
    1856 Asiako gaitza Ez asko
    1897 Difteria? Babesetxeko erabiltzaileak asko hazi ziren.
    1918-1919 1918 Gripea 36 Gehiago jakiteko

    Udal osasun arauak

    Sasoi hartan izurriteak ez ziren gauza berria; herriek bazuten haien berri, eta ahal zen moduan saiatzen ziren aurre hartzen.

    1526ko ordenantzak

    1526 urtetik aurrera indarrean zegoen ‘’Ordenantza Koadernoan’’ halaxe agertzen da:

    LXIIII atala.- Izurriteaz libratzeko Jaungoikoaren laguntzaz
    Honetaz gain, eta zornaren izurriteaz itsaskorra, oso arriskutsua, ikaragarria eta jende asko hiltzen duenez, eta aintzinean izurriaz kutsatutako herrietatik alde egindako gizonei itsatsita inoiz herri honetara etorri den eta asko hil direnez, eta herrialdean kalte eta lan handiak ekarri dituenez, izurrite denboran inoiz berriro etor eta gerta daiteke. Nahiz eta honen konponbide osoa Jaungoikoaren eskutan dagoen., gizakiak, laguntzeko, bere laguntzarekin gorde behar dute, ahal duten konponbide onenak erabiliz eta, beraz, jaungoikoaren laguntzaz konponbideren bat jartzeko, zera agintzen dugu: izurrite garaietan hemengo alkate eta sindiko-prokuradorea gizon azkarrak izatea, eta izurritea zein lekutan dabilen jakin dezatela…

    1599ko neurriak

    1598ko izurriaren ondorioz, hurrengo urtean Soraluzeko kontzejuak hiribilduaren garbiketari buruzko hanbat neurri hartu zituen[1]. Besteak beste, kale, auzobide eta errepideak sastrakaz garbi egoteko agindu zuen; herriko kale eta kantoietara, ezta bideetara ere, inor ez ausartzeko zaborra botatzen, izan lastoak, iratzeak, gaztaina morkotsak edo beste ezer eta, ez egunez ez gauez, inork ez botatzeko leihoetatik inolako zikinkeriarik, ezta eskuetako urik, izan galdaraz edo suilaz.


    Medizina

    Medikua

    Herri medikuarena zen beste aukera bat. 1580 urtean Soraluzeko zirujaua zen Juan de Churruca hil zen, eta gaixo larrienak Bergarara joaten ziren. Zirujau berria ekartzeko batzordea izendatu zuten, bi kaletar eta beste bi baserritarrek osatua. Segururena, kontratatu zuten zirujau berria Sebastián de Jauregui izango zen, nafarreria izurritean bera agertzen da herriko zirujaua eta. Izurritea zabaldu zenean ere medikuak behar ziren. Bergarako udalak Monasteriobide medikuak (aita eta semea ziren) inbitatu zituen bertara joateko. Baina, medikuak kutsatutako herrietan ibili zirenez, herritarren kezkak ekiditzeko gauez etortzea proposatu zien.

    (sartu hemen Donostia eta Soraluzekoa)


    Udal osasun zerbitzua

    1918ko gripe izurriak udalak eta diputazioak behartu zituen orduko osasun sistema indartzen eta hobeto antolatzen.

    Gripearen erasoa pasa eta gero, 1918/10/31an[2], Udal Batzordeak baldintza plegua onartu zuen, udal osasun zerbitzua sortzeko.

    Zerbitzu honek bi mediku titular izango zituen, bakoitza urteko 1.500 pezeta ordainduta; eta praktikante[3] bat, 1.000 pezeta ordainduta.

    Aldiberean, Juan Lasa praktikantearekin aurretik sinatutako kontratua errespetatzen zen hurrengo bi urteetarako. Kontratu hau gripe izurritea herrian sartu zenean egin zuten.


    XX mendeko mutuak

    Egoerari aurre egiteko, herrian bi mugimendu izan ziren. Alde batetik, 1.893 urtean Soraluzeko Artisauen Elkarlaguntzarako Baltzua[4] sortu zen, gaixotasunek sortutako arazoak sahisteko.

    Babesetxeko eritegia eta ospitalea

    Anbulatorioa

    (esteka)

    Ospitaleak

    Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

    Ertaroan eta Aro Modernoan ospitaleak pobreak aterpetzeko sortu ziren, bai herrikoak zein kanpoko eskale edota erromesak. Kutsaduren beldurrez, gaixoak oso gutxitan hartzen zituen. Esateko, legendunak Elgoibarrera bidaltzen zituzten, eta izurriteak zirenean gaixoak beren etxeetan gordetzen ziren, edo inguruko ermitetan biltzen ziren.

    XIX eta XX mendean umezurtzak eta nagusiak jasotzeko tokiak bilakatu ziren, eta azken urteetan zaharren egoitzak bihurtu dira.

    Urteak Izena Helbidea Azalpenak
    1517-1701 Hirutasun Santua Errabal, 17 Gehiago jakiteko
    1531-1701 Errukia Atxuri, 5 Gehiago jakiteko
    1701-1759 Maala/ Errukia/ Hirutasun Santua Errekalde, 1 Gehiago jakiteko
    1759-1896 Urte hauetan ez zen ospitalik herrian
    1896-1978 Ama Mesedetako Babesetxea Atxuri, 8 Gehiago jakiteko
    1978- Zaharren egoitza Atxuri, 6 Gehiago jakiteko


    Erreferentziak

    1. AHPO, I-3759, 353 o. 1599 urtea
    2. Pliego de condiciones establecidas por la Junta Municipal de esta Villa para el servicio sanitario de la misma.
      1ª. La Junta Municipal, dándose cuenta del estado actual del término municipal y de la necesidad de establecer un servicio médico sanitario, acuerda establecer dos titulares Médicos dotados con 1500 pesetas cada uno anuales, más una plaza de Practicante dotada con mil pesetas también anuales, esta última respetando el compromiso que el Ayuntamiento contrajo con el Practicante D.Juan Lasa en la reinante epidemia de grippe que invadió a la localidad, viéndose obligada a ajustarla por dos años… (eta halaxe 11 puntu osatu artean. Felipe de Aguirregomozcorta alkateak sinatzen du).
    3. Gaur egun, erizaina.
    4. Sociedad de Socorros Mutuos Artesanos.