«Santa Ana komentua (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
    26. lerroa: 26. lerroa:
    Udaletxetik ikusita, hiru sarrera zituen komentua. Lehengo biak elizari zegozkion, eta hirugarrena komentu berari. Iparraldeko gailurrean kanpai-horma edo espadaina zuen, bi arkuduna. Hegoaldetik harrizko terraza birobildua zuen, ufaletatik babesteko (grisez planoan).
    Udaletxetik ikusita, hiru sarrera zituen komentua. Lehengo biak elizari zegozkion, eta hirugarrena komentu berari. Iparraldeko gailurrean kanpai-horma edo espadaina zuen, bi arkuduna. Hegoaldetik harrizko terraza birobildua zuen, ufaletatik babesteko (grisez planoan).


    Kale gainetik arkua zuen, komentua eta bestekaldeko ortuak lotzeko. Ortu hauei bi zati "falta" zitzaien: bata XVIII mende bukaeran, frontoia egiteko, eta bigarrena 1960.eko hamarkadan, ''txalet''ekoek erosita<ref>Santa Ana kaleko 17. zenbakia. Gehiago jakiteko, [[Santa Ana kalea (eu)|sakatu hemen]].</ref>.
    Kale gainetik arkua zuen, komentua eta bestekaldeko ortuak lotzeko (berdez planoan). Ortu hauei bi zati "falta" zitzaien: bata XVIII mende bukaeran, frontoia egiteko erabili zutela, eta bigarrena 1960.eko hamarkadan, ''txalet''ekoek erosita<ref>Santa Ana kaleko 17. zenbakia. Gehiago jakiteko, [[Santa Ana kalea (eu)|sakatu hemen]].</ref>.


    Bertako mojak agustinak ziren, San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigoak.
    Bertako mojak agustinak ziren, San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigoak.
    32. lerroa: 32. lerroa:


    ==Artelanak==
    ==Artelanak==
    Erretaula neoklasikoa zuen, 1.791 urtekoa.
    Elizak erretaula neoklasikoa zuen, 1.791 urtekoa.





    22:06, 30 iraila 2018(e)ko berrikuspena

    Santa Ana komentua
    [[Fitxategi: | 400px | frameless]]
    Estiloa
    Mendea
    Kokapena Herrigune historikoa
    Mota Eraikina


    Irudiak

    (handitzeko, sakatu gainean)


    Santa Ana komentua 1950n
    (Soraluzeko Udala 1950)

    Azalpena

    Komentua Santa Ana kalean zegoen, kalea eta erreka artean hain zuzen; 22 zenbakia zuen. Gaur egun komentua eraitsita dago, eta bertan etxebizitzak egin zituzten: 22A, 22B eta 22C.

    Nahiz eta kanpotik bat eman, hiru eraikinek osatzen zuten komentua (gorriz planoan); puntu hau barrutik oso nabarmen agertzen zen.

    Udaletxetik ikusita, hiru sarrera zituen komentua. Lehengo biak elizari zegozkion, eta hirugarrena komentu berari. Iparraldeko gailurrean kanpai-horma edo espadaina zuen, bi arkuduna. Hegoaldetik harrizko terraza birobildua zuen, ufaletatik babesteko (grisez planoan).

    Kale gainetik arkua zuen, komentua eta bestekaldeko ortuak lotzeko (berdez planoan). Ortu hauei bi zati "falta" zitzaien: bata XVIII mende bukaeran, frontoia egiteko erabili zutela, eta bigarrena 1960.eko hamarkadan, txaletekoek erosita[1].

    Bertako mojak agustinak ziren, San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigoak.


    Artelanak

    Elizak erretaula neoklasikoa zuen, 1.791 urtekoa.


    Kokapena

    (Pantaila osoan ikusteko sakatu hemen)

    Mapa kargatzen...


    Historia

    Sorrera: Atxuriko Errukia

    Jeronimo de Irure jaunak, XVI mende hasieran hil zenean, diruak laga zituen ospitalea egiteko. Testamentuak dioenez:

    Ospitala egiteko bera bizi zen etxeetan, hiribilduaren arrabalean, Errukia izenekoa, sei neska gazte Jaungoikoari erregutzen bizi izateko.

    Juan Perez de Ezkiaga eta Juan Ibañez de Irure, Jeronimoren biloba azken hau, izan ziren testamentu-betearazleak. Eta 1.515 inguruan sei neska soraluzetar sartu ziren serorategi berrian, mantu eta buruko zuriz jantziak, gainontzeko andreak ez bezala: Maria San Juan de Yturbe, Gracia de Aldasoro, Martina de Muguruza, Dominga de Arregia, Maria Lopez de Urruzkarate eta Catalina de Larreategi.

    Itxura denez, Errukia edo La Piedad serorategi Atxuri 9 inguruan egon zen.

    Ormaetxeako serorategia

    Urte batzuk geroago, Juan Ibañez de Irure berak Ormaetxea eta ondoko ortua utzi zizkien serorei, bertan klausura-monastegia sortzeko: priorea, priore-azpikoa eta beste hamaika moja.

    Urte asko pasa ziren beharrezko baimenak lortu arte. 1.584ko urtarrilak 30an Juan Ochoa de Salazar jaunak, Kalagorri-La Kaltzadako apezpikuak, lizentzia eman zuen. Mojek bizi behar zuten Logroño hiriko Lilien San Pedroren moja erlijiosen moduan.

    Eta otsailak 17an mojak Ormaetxera pasa ziren: Maria Lopez de Yturbe (priorea), Brigida de Igeribar (azpipriorea), Berta Marina de Irure, Magdalena Perez de Mendiola, Ursula de Bagozkoitia, Clara de Churruca eta Francisca de Aritzaga, soraluzetarrak denak.

    Behin betiko komentua

    XVII mende erdialdera komentu berria eraikitzeko erabakia hartu zuten, Irusagarreta baserriaren lurretan. Aukeratutako tokia Ormaetxeatik hegoaldera zegoen, 100 bat metrotara.

    1.692 urtean Kalagorriko Apezpikuak ortuaren esparrua erosteko baimena eman zuen (1692/07/16). Ordurako komentuaren lanak ondo aurreratuak ziren, ze lehen kanpaia 1.698 urtean jarri zen (1698/05/01), Pedro de Caminos kanpaigilearena. Kanpai-hormak bi zulo zituenez, bigarren kanpaia ere jarri zuten, baina ehun urte beranduago (1806/07/07), Bernardo de Venero kanpaigilearena hau.

    Ortuak bidearen bestekaldean zeudenez, ezin komentuarekin batera itxi, klausura-monastegi bati dagokion moduan. Horregatik, 1.738 urtean Catalina de Santa Rita eta Orbe prioreak Santa Ana arkua eraikitzea erabaki zuen, galeria eta guzti, eta ortuak harresiaz itxi. Lanek lau urte iraun zuten, eta 36.930 errealeko[2] kostua izan zuten.

    Erretaula, aldiz, mende bukaeran eraiki zuten, 1.791 urtean hain zuzen.

    Hiru urte geroago frantses errepublikazaleek herrian sartu zirenean[3] mojek alde egin zuten, eta Miranda de Ebro komentuan babestu ziren.

    1.834 urteko ufala

    1.834 urtean Soraluzen izandako ufal handiena izan zen. Garai hartako agiri baten arabera[4] ur mailak hamalau bat metro egin zuen gora, eta hainbat eraikin eraman zituen aurretik: 15 bat etxe, 6 bat lantegi, arraindegia, zubi nagusia bera, San Salvador ermita...

    Santa Ana komentuan ere ura sartu zen. Aipatutako agiriaren arabera:

    Ur mailak 50 oin eta gehiago egin zuen gora. Moja agustindarren Santa Ana komentuari patio osoa, 9 logela eta sakristia eroan zizkion, eliza osoa desegin zion eta komentu gehiena hondatu. Mojek, eskala batez, atetik ihes egin behar izan zuten eta komentuko bikarioak, besterik ezin zuela, Sakramentua korura igo zuen eta atrilaren gainean jarri zuen, ixiotutako kandelez. Eta nahiz eta urak koruraino igo eta atrilaren oinarria inguratu, berri txar barik gorde zen.

    Ufalaren ostean mojak Mendaroko komentura joan ziren, eta bertan hiru urte egon, Soraluzeko komentua konpondu artean. Orduan egin zen hegoaldean harrizko terraza birobildua, ufaletatik babesteko.

    Bi urte geroago Soraluzera iritsi zen Edward Bell Stephens kazetari ingelesa, Morning Post egunkariak bidalita Espainiako lehen karlistadaren kronikak egiteko. Krinika hauek hurrengo urtean argitaratu zituen, The basque provinces izeneko liburu batean bilduta. Komentuko lanei buruz idatzitakoak hauek dira:

    Herriaren goialdean eraikuntza lana topa nuen, nolabait harritu ninduena. Agustindarren komentua zen (ibai ertzetan lekua bilatuz ibaian bertan eraiki zena), ufal astunek errespetu falta handiz azken neguan astinduta, mendi urrunetatik ekarritako eta itxura bitxiko harritzarrak botatzen. Praileak, elementuen gerrak zein monastegien apurketek zein Usturiz eta Mendizabalen mehatxuek batere ikaratuta, segituan hasi ziren beren etxebizitza berreraikitzen, hainbat gehikuntza eta hobekuntzekin. Guneak (ia villa txiki bat osatuz) ia amaituta ematen zuen, eta ufalari aurre egiten dio, bainontzi flotatzaile balitz, eta branka erdian dauka Mississippi ibaiaren lurrun-ontzietan eserlekua esaten diotena, Madrilgo demokratak baino askoz arriskutsuagoak diren ekaitzak, euriak, uholdeak eta harkaitzak osaten duten laukotearen higadura ekiditzeko kutxa muturduna; halaxe ematen zuen Agustindarrek uste zutela, beren komentua berreraikitzeko gastu itzelak egiten ari zirelako. Erreginaren aginteari mesprezioko erakustaldi asko ezagutu ditut, baita Don Carlos boterearen egonkortasunean konfiantzazkoak; baina erakustaldi praktiko hau konbentzigarriena zen. Ez dut konfiantza handirik gerra honen aldaketa eta aukerak kalkulatzeko nire gaitasunean, baina gai eztabaidatsu honetan praile santuen autoritateari errespetu handia diot. Ez nuen beren predikatik berba bakar bat ere entzun, baina haien praktika nahikoa izan zen niretzat, eta uste nuen monasterioen desegitea ezin dela erraz gauzatuko Soraluze herri leialan, eta Agustindarren ur-jauregia segurtasuna oso errez bermatu zitekeela, "olatuen eta arroken arriskuez salbu".

    Bukaera

    Liburu eta artikuluak

    Mojak komentutik joan eta gero, 1.998 urtean Mª Rosa Ayerbe Iribar andereak bertako dokumentu-fondoa katalogatu zuen, agiri zaharrena XVI mendekoa dela. Emaitzak San Agustinen Erregeladun Laterandar Kanonigen artxibo agiri zerrenda: 1511-1990 liburuan jasota daude.

    Honetaz gain, badaude Santa Ana komentuari buruzko beste artikuluak ere:


    Erreferentziak

    1. Santa Ana kaleko 17. zenbakia. Gehiago jakiteko, sakatu hemen.
    2. 36.93 reales de vellón.
    3. Konbentzio gerra (1.793-1.795).
    4. Inundación del 30 de junio de 1834. Ramiro Larrañaga (La Voz de España 1978).