«Udala. Foru garaia (1343-1499) (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
(Orria sortu da. Edukia: Sortu aurretik Soraluze hiribildua 1343 urtean sortu zen, bertako biztanleek eskatuta (eta ez erregeak bultzatuta). Izatez, lau urte aurretik (1339) alkate eta guzti zuen,...) |
No edit summary |
||
| (Erabiltzaile berak tartean egindako 11 ekarpen ez dira erakusten) | |||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
::<small>''Udalaren bilakaera historian zehar ikusteko, [[Udala (eu)]]''</small> | |||
==Soraluzeko Forua== | |||
::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Soraluzeko forua (eu) | ''hemen'']].</small> | |||
===Aurrekariak=== | |||
Placencia de Soraluze hiribildua 1343 urtean sortu zen, Alfonso XI erregeak Algecirasen hiri-gutuna eman ostean. | |||
Baina hiria sortu zuen bertako biztanleek eskatuta (eta ez erregeak bultzatuta). Izatez, lau urte aurretik (1339) Soraluzek alkate eta guzti zuen, Pedro Ruyz de Aguirre izenekoa. | |||
Dena dela, orduan Soraluze ez zen hiri askea, nobleen menpe zegoen eta. Logroñoko Foruak, Soraluzen ezarri zenak, argi asko ere esaten zuen: ''...bertan bizi nahi dutenei legea eta forua ematea, menpekotasunaren zapalkuntza astunaren azpian egon gabe bizi ahal izateko...''. | |||
===Logroñoko Forua=== | |||
Erregeak hiri-bildua antolatzeko agindu zuenean, Logroño Forua eman zuen lege gisa. Hau da, Soraluzeko Forua Logroñoko Foruaren ''kopiatu eta itsatsi'' izan zen. | |||
Logroñoko Foru honetan hiru kargu aipatzen dira: epailea (''merino''), alkateak eta alguazila (''sayón''). Kargu hauek ez zituzten biztanleek aukeratzen, erregeak baizik baizik; edo, hobeto esateko, bere ordezkoak. Hori bai, epaileak bertakoa izan behar zuen. | |||
===Foruaren bilakaera=== | |||
Urteekin, hiribilduei emandako foruak egokitu eta hobetu zituzten, batez ere Alfontso X Jakintsuak (Las Partidas, 1256-1265) eta Alfonso XI-k (Ordenamiento de Alcalá, 1348). | |||
Aldaketa garrantzitsu bat herriko agintarien izendapena izan zen. Erregeak (edo ordezkoak) izendatu beharrean, etorkizunean herriko biztanleek aukeratuko zituzten… eta, beharbada, kargutik kendu. | |||
==Antolakuntza== | |||
Herritar guztien batzarrari "Udal Orokorra" esaten zioten, eta "udalkide" bertaratutakoei. Udalkidea izateko gizona izan behar zen, 30 urte baino gehiagokoa eta kaparea<ref>Gaztelaniaz ''hijodalgo'', ''hidalgo'' edo ''noblea''.</ref>. | |||
Eta, zeintzuk ziren kapareak? arbaso kapare zutela frogatzeko gauza zirenak. Alde batetik "bizi guztiko" soraluzetarrak zeuden, guraso eta aiton-amonak Soraluzekoak zituztenak eta, berez, ezer frogatzeko beharrik ez zutenak. baina kanpotik etorritako kapare gutxi zegoen, kaparetasuna frogatzeko prozesu luze eta garestiari aurre egin behar ziotelako. | |||
Udal Orokorra oso gutxitan biltzen zen, gai edo arazo larrietan erabakitzeko; eta urtean behin ordezkariak aukeratzeko. Ordezkari multzo honi "Udal Itxia" esaten zioten. | |||
1484.ean Garcia Lopez de Chinchilla jaunak, Entzutegiko eta Erret Konseiluko entzuleak, Soraluzeko ordenantzak osatu zituen<ref>Carta ordenando a la villa de Placencia guarde las ordenanzas que la dio García López de Chinchilla, oidor de la Audiencia y del Consejo real (Archivo General de Simancas 1484/06/22).</ref>. | |||
Soraluzeko Udal Itxia noiz eta nola sortu zen ez da ezagutzen, baina 1499.eko ordenantzen arabera, aspalditik bost ziren ordezkariak, eta San Migel egunean (irailak 29an) aukeratzen ziren: alkatea, sindikoa eta hiru errejidore. | |||
==Jauntxoen eragina== | |||
Baina hiribildua izateak ez zuen esan nahi Soraluze jauntxoen eraginen kanpo geratu zenik. Jauntxo gertuena Santa Maria la Real "monastegiaren" patroia zen, sasoi hartan ganboatarrak. 1488.ean soraluzetarrek Juan Lopez de Gamboa, elizaren patroia, salatu zuten; eta erregeak Juan de Ribera kapitaina bidali zuen auzia konpontzeko<ref>A don Juan de Ribera, capitán mayor de la frontera de Navarra, que vea los agravios que Juan López de Gamboa, señor del solar de Olaso, hace a los parroquianos y feligreses de la iglesia de Santa María de la villa de Placencia, (Guipúzcoa), la cual tiene ocupada, llamándola monasterio (Archivo General de Simancas 1488/12/04).</ref> | |||
==Alkateak (eta beste postu batzuk)== | |||
Aintzinako sasoi hartatik agiri eta izen gutxi heldu dira guregana: | |||
::{| class="wikitable col1cen col2der col3rig" | |||
! width= "50 px" style="background:Tan" | Urtea | |||
! width= "100 px" style="background:Tan" | Postua | |||
! width= "250 px" style="background:Tan" | Izena | |||
|- | |||
| 1339 || Alkatea || Pedro Ruiz de Aguirre | |||
|- | |||
| 1481 || Alkatea || Garçía Ybannes de Larriategui | |||
|- | |||
| 1481 || Sindikoa || Juan Peres de Argarate | |||
|- | |||
| 1481 || Jurado executor || Pero de Horbea | |||
|- | |||
| 1499 || Alkatea || Estibaris de Churruca | |||
|- | |||
| 1499 || Tenientea || Joan García de Arreguia | |||
|} | |||
==Erreferentziak== | ==Erreferentziak== | ||
[[Kategoria: Udala]] | [[Kategoria: Udala]] | ||
Hauxe da oraingo bertsioa, 20:19, 17 abendua 2021 data duena
- Udalaren bilakaera historian zehar ikusteko, Udala (eu)
Soraluzeko Forua
- Gehiago jakiteko, sakatu hemen.
Aurrekariak
Placencia de Soraluze hiribildua 1343 urtean sortu zen, Alfonso XI erregeak Algecirasen hiri-gutuna eman ostean.
Baina hiria sortu zuen bertako biztanleek eskatuta (eta ez erregeak bultzatuta). Izatez, lau urte aurretik (1339) Soraluzek alkate eta guzti zuen, Pedro Ruyz de Aguirre izenekoa.
Dena dela, orduan Soraluze ez zen hiri askea, nobleen menpe zegoen eta. Logroñoko Foruak, Soraluzen ezarri zenak, argi asko ere esaten zuen: ...bertan bizi nahi dutenei legea eta forua ematea, menpekotasunaren zapalkuntza astunaren azpian egon gabe bizi ahal izateko....
Logroñoko Forua
Erregeak hiri-bildua antolatzeko agindu zuenean, Logroño Forua eman zuen lege gisa. Hau da, Soraluzeko Forua Logroñoko Foruaren kopiatu eta itsatsi izan zen.
Logroñoko Foru honetan hiru kargu aipatzen dira: epailea (merino), alkateak eta alguazila (sayón). Kargu hauek ez zituzten biztanleek aukeratzen, erregeak baizik baizik; edo, hobeto esateko, bere ordezkoak. Hori bai, epaileak bertakoa izan behar zuen.
Foruaren bilakaera
Urteekin, hiribilduei emandako foruak egokitu eta hobetu zituzten, batez ere Alfontso X Jakintsuak (Las Partidas, 1256-1265) eta Alfonso XI-k (Ordenamiento de Alcalá, 1348).
Aldaketa garrantzitsu bat herriko agintarien izendapena izan zen. Erregeak (edo ordezkoak) izendatu beharrean, etorkizunean herriko biztanleek aukeratuko zituzten… eta, beharbada, kargutik kendu.
Antolakuntza
Herritar guztien batzarrari "Udal Orokorra" esaten zioten, eta "udalkide" bertaratutakoei. Udalkidea izateko gizona izan behar zen, 30 urte baino gehiagokoa eta kaparea[1].
Eta, zeintzuk ziren kapareak? arbaso kapare zutela frogatzeko gauza zirenak. Alde batetik "bizi guztiko" soraluzetarrak zeuden, guraso eta aiton-amonak Soraluzekoak zituztenak eta, berez, ezer frogatzeko beharrik ez zutenak. baina kanpotik etorritako kapare gutxi zegoen, kaparetasuna frogatzeko prozesu luze eta garestiari aurre egin behar ziotelako.
Udal Orokorra oso gutxitan biltzen zen, gai edo arazo larrietan erabakitzeko; eta urtean behin ordezkariak aukeratzeko. Ordezkari multzo honi "Udal Itxia" esaten zioten.
1484.ean Garcia Lopez de Chinchilla jaunak, Entzutegiko eta Erret Konseiluko entzuleak, Soraluzeko ordenantzak osatu zituen[2].
Soraluzeko Udal Itxia noiz eta nola sortu zen ez da ezagutzen, baina 1499.eko ordenantzen arabera, aspalditik bost ziren ordezkariak, eta San Migel egunean (irailak 29an) aukeratzen ziren: alkatea, sindikoa eta hiru errejidore.
Jauntxoen eragina
Baina hiribildua izateak ez zuen esan nahi Soraluze jauntxoen eraginen kanpo geratu zenik. Jauntxo gertuena Santa Maria la Real "monastegiaren" patroia zen, sasoi hartan ganboatarrak. 1488.ean soraluzetarrek Juan Lopez de Gamboa, elizaren patroia, salatu zuten; eta erregeak Juan de Ribera kapitaina bidali zuen auzia konpontzeko[3]
Alkateak (eta beste postu batzuk)
Aintzinako sasoi hartatik agiri eta izen gutxi heldu dira guregana:
Urtea Postua Izena 1339 Alkatea Pedro Ruiz de Aguirre 1481 Alkatea Garçía Ybannes de Larriategui 1481 Sindikoa Juan Peres de Argarate 1481 Jurado executor Pero de Horbea 1499 Alkatea Estibaris de Churruca 1499 Tenientea Joan García de Arreguia
Erreferentziak
- ↑ Gaztelaniaz hijodalgo, hidalgo edo noblea.
- ↑ Carta ordenando a la villa de Placencia guarde las ordenanzas que la dio García López de Chinchilla, oidor de la Audiencia y del Consejo real (Archivo General de Simancas 1484/06/22).
- ↑ A don Juan de Ribera, capitán mayor de la frontera de Navarra, que vea los agravios que Juan López de Gamboa, señor del solar de Olaso, hace a los parroquianos y feligreses de la iglesia de Santa María de la villa de Placencia, (Guipúzcoa), la cual tiene ocupada, llamándola monasterio (Archivo General de Simancas 1488/12/04).