Agiri sakramentalak (eu)

Eliz agiri sakramentalak

XV. mende bukaeran parroki batzuetan bataioak, ezkontzak eta heriotzak errejistratzen hasi ziren. Ordutik aurrera, gero eta herri gehiagotara zabaldu zen ohitura hau, Trentoko Kontzilio Ekumenikoak (1545-1563) ofizial bihurtu artean.

XXIV. bilkuran, 1563ko azaroaren 11n, erabaki zuten parrokia bakoitzean bataiatutakoen eta ezkontzen erregistro bat eraman beharko zela aurrerantzean. Handik hainbat urtera, eremu katoliko osoan heriotzak erregistratzeko betebeharra ofizializatu zen, 1614ko Rituale Romanum delakoaren bidez.

Errejistro Zibila sortu arte (1871), jaiotzei, ezkontzei eta heriotzei buruzko dagoen informazio osoena elizako agiri sakramentaletan gordetzen da.

Soraluzeko liburuak

Soraluzen ere bataio, ezkontza eta heriotza liburuak erabili izan dira (eta erabiltzen ari dira).

1900. urte baino zaharragoak Donostiako Elizbarrutiko Artxibo Historikoan gordetzen dira, eta datuak eskuragarri dira Interneten bidez

Bataio agiriak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

1900. urtera arte Soraluzen 16 bataio liburu erabili izan dira. Gordetzen den zaharrena Trentoko erabakia baino zaharragoa da. Gordetzen den lehen errejistroa 1539/12/02 egunekoa da, Andres Espillari dagokiona; aitak ere Andres Espilla zuen izena, eta ama Maria zen (ez zen abizena errejistratu). Gipuzkoan, aldiz, Antzuolako Maria Madariaga izan zen lehena (1498/09/02).

1539-1900 tartean Soraluzen 18.075 bataio errejistratu dira guztira.

Ezkontza agiriak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

1900. urtera arte Soraluzen 6 ezkontza liburu erabili izan dira. Gordetzen den zaharrena Trentoko erabakiaren ostekoa da, eta lehen errejistroa 1587/02/08 egunekoa, Sebastian Ybarra Mendiola eta Ysabela Olariagaren ezkontzari dagokiona. Gipuzkoan, aldiz, Antzuolako Juan Marutegui eta Gracia Madariaga ezkondu zirenekoa da (1501).

1587-1900 tartean Soraluzen 3.791 ezkontza errejistratu dira guztira.

Heriotza agiriak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

1900. urtera arte Soraluzen 7 heriotza liburu erabili izan dira. Gordetzen den zaharrena Trentoko erabakiaren ostekoa da, eta lehen errejistroa 1573/11/12 egunekoa, Joan Ybanes Yrure dagokiona. Bada urte bereko beste errejistro bat, data gabekoa, Maria de Farin "alias de Bilbao" andreari dagokiona. Gipuzkoan, aldiz, Antzuolako Antonio izeneko batekoa da (1500/11/29).

1573-1900 tartean Soraluzen 11.010 heriotza errejistratu dira guztira.

Galdutako liburuak

Soraluzen gordetzen diren liburuak oso data desberdinetan hasten dira: 1539 (bataio liburua), 1587 (ezkontza liburua) eta 1573 (heriotz liburua).

Hainbat parrokiatan liburu hauek Trentoko Kontzilioa baino lehenago hasi ziren erabiltzen (bataio liburua Soraluzen, esateko). Gainera, gertuen ezagutzen dugun kasuan oso batera (Antzuola 1498, 1501, 1500).

Pentsatzekoa da Soraluzen ere hiru liburuak urte beretsuetan hasiko ziren erabiltzen. Hala balitz, gaur egun gordetzen diren ezkontza eta heriotza liburu zaharrenak ez ziren lehenak izango, eta lehen bataio liburuaren garaiko beste batzuk egongo ziren, gaur egun galduak. Eta akaso beste bataio liburu zaharragoa ere izango zen.

Datuak

Gorago jaso denez, Soraluzen gordetzen diren agiri sakramentalen arabera, 1900. urte artean 18.075 bataio, 3.791 ezkontza eta 11.010 heriotza errejistratu dira guztira.

Epea	Bataioak	Ezkontzak	Heriotzak
1531-1540	30	0	0
1541-1550	282	0	4
1551-1560	133	0	2
1561-1570	161	0	3
1571-1580	304	0	124
1581-1590	352	31	111
1591-1600	349	57	224
1601-1610	384	66	111
1611-1620	331	55	88
1621-1630	316	58	163
1631-1640	302	90	160
1641-1650	322	65	133
1651-1660	313	73	167
1661-1670	403	102	181
1671-1680	319	69	161
1681-1690	361	58	155
1691-1700	499	107	218
1701-1710	663	119	161
1711-1720	545	98	248
1721-1730	508	94	366
1731-1740	531	126	489
1741-1750	604	164	471
1751-1760	549	108	515
1761-1770	598	120	449
1771-1780	691	197	467
1781-1790	789	157	441
1791-1800	686	149	483
1801-1810	718	163	537
1811-1820	542	132	319
1821-1830	646	175	390
1831-1840	692	157	449
1841-1850	626	166	398
1851-1860	713	224	590
1861-1870	893	219	682
1871-1880	607	110	540
1881-1890	587	138	457
1891-1900	726	144	553
Guztira	18.075	3.791	11.010

Erregistro Zibila

Aro Moderno osoan (XVI-XVIII) herrialde katolikoetan eliza (parrokiak) izan zen errejistro "unibertsalak" gordetzen zituen eite bakarra. Sistemak ez zituen hartzen katolikoak ez zirenak (protestanteak, judutarrak…) Estatuek, bere aldetik, zergapekoak zituzten erroldatuak: familia-buruak, merkatariak, enpresa gizonak… Baina ez zuten interes berezirik biztanleak banan banan kontrolatzen.

Baina Frantziako Iraultzak hiritarrak (citoyen, citoyenne) jarri zituen estatuaren jardunaren erdian, eta eliza katolikoaren gehiegizko eragina murriztu nahi zuen. Besteak beste, Frantziako Errejistro Zibila sortu zuen jaiotzak, ezkontzak eta heriotzak kontrolatzeko.

Ia berrogei urte geroago (1840/01/01) Espainiak bere Errejistro Zibila sortu zuen, baina bakarrik hiriburutan eta herri handienetan. Hogetamar urte geroago (1881/01/01) udalerri guztietara zabaldu zen, tartean Soraluze.

Lehen urteak gorabeheratsuak izan baziren ere (karlistadetan hainbat herrietako Errejistro Zibilak eten eta agiriak erre zituzten), ordutik hona bertan jasotzen da informazio osoa: jaiotza, gurasoak, izen-abizenak eta aldaketak, emanzipazioa… ezkontza(k) eta heriotza.