«Irukurutzetako erromeria (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 01:32, 30 urtarrila 2022 data duena

Etxafleroa botatzen (Mikel Valero 2019)

Kokapena

Elosua-Plazentzia mendilerroko inguru altuenean Kurutzebakar, Kurutzezarra eta Irukurutzeta tontorrak daude. Irukurutzeta burnizko gurutz hirukoitzak koroatuta dago, Azkoitia, Bergara eta Elgoibar-en udal lurren mugarria dena.

Tontor ondoan trikuharri bat dago, eta urrutiago Arribiribilleta izeneko monolito handia, gutxi gora behera Kurutzezarra inguruan.

Aspaldiko erromeria

Erromeria maiatzaren lehen igandean ospatzen zen, trikuharri ondoko zelaian, Kurutzazarren ondoan. Hasieran, segururena, Kurutzazarreko erromeria izango zen. Gurutze Santuaren jaiaren oso gertu (maiatzak 3) ospatzen da; izenak adierazten duenez, inguruko gurutze zaharrena Kurutzazarrekoa izango zen; eta, azkenik, erromeria Kurutzazarretik Irukurutzetakik baino gertuago ospatzen da.

Aintzinean Lezarrisoroko (Osintxuko baserria, Muskiritsu bailaran) agurea Irukurutzetako tontorrera urtero igotzen omen zen, maiatzako lehen igandean, bere kapelaren zintan gurutze bat zeramala. Berarekin jende asko joaten zen, eta inguruko herrietako ehundaka lagun hurreratzen ziren: azkoitiarrak, elgoibartarrak, osintxuarrak, plazentziatarrak...

Arratsaldean Konjuruaren erritua egiten zen uztak ziurtatzeko.

Azkeneko denboretan ez zuen gurutzerik eramaten, baina jende gaztea urtero ospatzen zuen eguna: goizean meza entzun eta arratsaldean, Irukurutzetako zelaian, erromeria dantzaz eta meriendaz. Indalecio Ojangurenen hiru argazki gordetzen dira, 1936 urteko erromeriakoak, Madrilgo Ahora astekarian agertuak (1936/05/07).

Irukurutzetako erromeria 1936ko urtean (Indalecio Ojanguren, Ahora 1936/05/07)

Irukurutzetako erromeria (Plaentxia.com 2013)

Berreskurapena

1955 urtean erromeria hau ospatzeari laga zioten. 1.980en hamarkadan Bergarako Kapirixok eta Soraluzeko Atseden Txaboleta Elkarteak berpizten saiatu zuten, baina alferrik.

2000 urtetik hona berriro ospatzen ari da, maiatzeko lehen domekan. Soraluzetarrek eta osintxuarrek antolatzen dute elkarrekin: Soraluzeko Aittantxaboleta^[1] eta Osintxuko Txurrunbilo elkartekoak.

Salda eta txorixoa Aittantxaboletan prestatzen dituzte plazentziatzarrek eta, hamaika t'erdiak aldera, Txurrunbilo elkartekoek etorritako mendizaleei banatzen diete. Goiz ederra pasatzeko aukera ona.

Istorioak: bi hilketak

XIX. mendeko hogeigarren hamarkadan bi hilketa gertatu ziren Irukurutzetako erromeriatik bueltan. Hiltzailea ez zuten orduan harrapatu.

Urte batzuk geroago, 1825.ean hain zuzen, Jose Larrañaga Juaristi^[2] (1801-1826) mendaroarra harrapatu zuten, Etxeberriako Altzibar baserrian egindako hiru hilketengatik. Bilbora eraman zuten epaitzeko, eta heriotz zigorra ezarri zioten; damuturik, hamalau heriotz aitortu zituen, tartean Irukurutzetako biak. 1826.ko ekainaren 14an garroteaz hil zuten, Bilboko plazan.

Hil eta gero, Hamalau heriotzarena^[3] bertsoak agertu ziren, berak enkargatuta omen. 2020. urtean bere historia kontatzen duen podcasta grabatu zuten^[4].

Erreferentziak

↑ Atxantxaboleta, Artzai-Txaboleta edo Atseden-Txaboleta 1974 urtean soraluzetar gazte batzuk Soraluzeko lekurik ederrenetako batean, Txurrukako Edurdungo baserria baino gorago dagoen tontor batean. 2002. urtean zortzi bazkide ziren.
↑ Jose Larrañaga Juaristi. Wikipedia (euskaraz).
↑ Hamalau heriotzarena. Wikipedia (euskaraz).
↑ https://podcast.eus/14 heriotzak. Euskal gaizkileak. ZuZeu podcast (2020).

[1] Atxantxaboleta, Artzai-Txaboleta edo Atseden-Txaboleta 1974 urtean soraluzetar gazte batzuk Soraluzeko lekurik ederrenetako batean, Txurrukako Edurdungo baserria baino gorago dagoen tontor batean. 2002. urtean zortzi bazkide ziren.

[2] Jose Larrañaga Juaristi. Wikipedia (euskaraz).

[3] Hamalau heriotzarena. Wikipedia (euskaraz).

[4] ttps://podcast.eus/14 heriotzak. Euskal gaizkileak. ZuZeu podcast (2020).

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+[[Fitxategi: Irukurutzetako_erromeria_(Mikel_Valero_2019).jpg | thumb | right | 500px | Etxafleroa botatzen (Mikel Valero 2019)]]
 ==Kokapena==
-Elosua-Plazentzia mendilerroko gailur altuena Irukurutzeta da. Mendi hau burnizko gurutz hirukoitzak koroatuta dago, Azkoitia, Bergara eta Elgoibar-en udal lurren mugarria dena.
+Elosua-Plazentzia mendilerroko inguru altuenean [[Kurutzebakar mendia (eu)|Kurutzebakar]], [[Kurutzazarra mendia (eu)|Kurutzezarra]] eta [[Irukurutzeta mendia (eu)|Irukurutzeta]] tontorrak daude. Irukurutzeta burnizko gurutz hirukoitzak koroatuta dago, Azkoitia, Bergara eta Elgoibar-en udal lurren mugarria dena.
-Tontor ondoan [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|trikuharri]] bat dago, eta urrutiago [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]] izeneko monolito handia.
+Tontor ondoan [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|trikuharri]] bat dago, eta urrutiago [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]] izeneko monolito handia, gutxi gora behera Kurutzezarra inguruan.
-[[Fitxategi: Irukurutzetako_erromeria_(Plaentxia.com_2013).jpg | thumb | right | 400px | Irukurutzetako erromeria (Plaentxia.com 2013)]]
+==Aspaldiko erromeria==
-==Erromeria==
+Erromeria maiatzaren lehen igandean ospatzen zen, trikuharri ondoko zelaian, [[Kurutzazarra mendia (eu)|Kurutzazarren]] ondoan. Hasieran, segururena, Kurutzazarreko erromeria izango zen. Gurutze Santuaren jaiaren oso gertu (maiatzak 3) ospatzen da; izenak adierazten duenez, inguruko gurutze zaharrena Kurutzazarrekoa izango zen; eta, azkenik, erromeria Kurutzazarretik Irukurutzetakik baino gertuago ospatzen da.
-Maiatzaren lehen igandean erromeria ospatzen zen, trikuharri ondoko zelaian. Azken urteetan erromeri honek ez zeukan erligio kutsurik, baina bai aurretik.
-Aintzinean Lezarrisoroko (Bergarako baserria) agure bat Irukurutzetako tontorrera urtero igotzen omen zen, Maiatzako lehen igandean, bere kapelaren zintan gurutze bat zeramala. Berarekin jende asko joaten zen, eta inguruko herrietako ehundaka lagun hurreratzen ziren: azkoitiarrak, elgoibartarrak, osintxuarrak, plazentziatarrak...
+Aintzinean Lezarrisoroko (Osintxuko baserria, Muskiritsu bailaran) agurea Irukurutzetako tontorrera urtero igotzen omen zen, maiatzako lehen igandean, bere kapelaren zintan gurutze bat zeramala. Berarekin jende asko joaten zen, eta inguruko herrietako ehundaka lagun hurreratzen ziren: azkoitiarrak, elgoibartarrak, osintxuarrak, plazentziatarrak...
-Azkeneko denboretan ez zuen gurutzerik eramaten, baina jende gaztea urtero ospatzen zuen erromeria dantzaz eta meriendaz.
+Arratsaldean ''Konjuruaren erritua'' egiten zen uztak ziurtatzeko.
+Azkeneko denboretan ez zuen gurutzerik eramaten, baina jende gaztea urtero ospatzen zuen eguna: goizean meza entzun eta arratsaldean, Irukurutzetako zelaian, erromeria dantzaz eta meriendaz. Indalecio Ojangurenen hiru argazki gordetzen dira, 1936 urteko erromeriakoak, Madrilgo ''Ahora'' astekarian agertuak (1936/05/07).
+[[Fitxategi: La_romería_de_la_Santa_Cruz_(Ahora_19360507).jpg | thumb | center | 800px | Irukurutzetako erromeria 1936ko urtean (Indalecio Ojanguren, Ahora 1936/05/07)]]
+[[Fitxategi: Irukurutzetako_erromeria_(Plaentxia.com_2013).jpg | thumb | left | 400px | Irukurutzetako erromeria (Plaentxia.com 2013)]]
 ==Berreskurapena==
-Erromeria hau ospatzeari 1.955 urtean laga zioten. 1.980en hamarkadan berpizten saiatu zuten, baina alferrik.
+urtean erromeria hau ospatzeari laga zioten. 1.980en hamarkadan Bergarako Kapirixok eta Soraluzeko Atseden Txaboleta Elkarteak berpizten saiatu zuten, baina alferrik.
+urtetik hona berriro ospatzen ari da, maiatzeko lehen domekan. Soraluzetarrek eta osintxuarrek antolatzen dute elkarrekin: Soraluzeko [[Aittantxaboleta (eu) | Aittantxaboleta]]<ref>Atxantxaboleta, Artzai-Txaboleta edo Atseden-Txaboleta 1974 urtean soraluzetar gazte batzuk Soraluzeko lekurik ederrenetako batean, [[Txurruka bailara (eu)|Txurrukako]] [[Edurdungo baserria (eu)|Edurdungo baserria]] baino gorago dagoen tontor batean. 2002. urtean zortzi bazkide ziren.</ref> eta Osintxuko Txurrunbilo elkartekoak.
+Salda eta txorixoa Aittantxaboletan prestatzen dituzte plazentziatzarrek eta, hamaika t'erdiak aldera, Txurrunbilo elkartekoek etorritako mendizaleei banatzen diete. Goiz ederra pasatzeko aukera ona.
+==Istorioak: bi hilketak==
+XIX. mendeko hogeigarren hamarkadan bi hilketa gertatu ziren Irukurutzetako erromeriatik bueltan. Hiltzailea ez zuten orduan harrapatu.
+Urte batzuk geroago, 1825.ean hain zuzen, Jose Larrañaga Juaristi<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Jose_Larrañaga Jose Larrañaga Juaristi]. Wikipedia (euskaraz).</ref> (1801-1826) mendaroarra harrapatu zuten, Etxeberriako Altzibar baserrian egindako hiru hilketengatik. Bilbora eraman zuten epaitzeko, eta heriotz zigorra ezarri zioten; damuturik, hamalau heriotz aitortu zituen, tartean Irukurutzetako biak. 1826.ko ekainaren 14an garroteaz hil zuten, Bilboko plazan.
+Hil eta gero, ''Hamalau heriotzarena''<ref>[https://eu.m.wikipedia.org/wiki/Hamalau_heriotzarena Hamalau heriotzarena]. Wikipedia (euskaraz).</ref> bertsoak agertu ziren, berak enkargatuta omen. 2020. urtean bere historia kontatzen duen podcasta grabatu zuten<ref>[https://podcast.eus/14-heriotzak-euskal-gaizkileak/ https://podcast.eus/14 heriotzak. Euskal gaizkileak]. ZuZeu podcast (2020). </ref>.
-. urtetik hona berriro ospatzen ari da, maiatzeko lehen domekan. Inguruko herrietatik jendea mendi txangoa eginez etortzen da, eta 11ak aldera Osintxuko Txurrunbilo elkartekoek zuten salda eta txorixoa banatzen dute. Goiz ederra pasatzeko aukera ona.
+==Erreferentziak==
 [[Kategoria: Usadioak]]
+[[Kategoria: Herriko jaiak]]