Sagar-errekako uren eruatea (eu)
XX mende hasieran Eibar gero eta handiago egiten ari zenez, udal ur-hornikuntza sistema txiki geratzen ari zen.
Irtenbide bat Sagar-errekako urak erabiltzea izan zen. Eibarkoek ur-ekartzea esaten bazioten ere, Soraluzen ur-eruatea esan zitzaion.
Eraikuntza
Lehen egitasmoa 1912koa da, Rodolfo Agirre injeniariak idatzita. Sagar-errekaren goialdeko Intsuzabal, Lezeta, Bergaretxe, Azurtza, Gastandola eta Albizuri erreken urak hartzea aurrikusten zuten (bost bat km2-ko arroa), eta Soraluzeko Altamiran ur-biltegia eramatea. Handik 992 metrotako tunel batez Eibar aldera pasako ziren. Egitasmo hau ez zen egin.
1920 urtean Eibarko Udalak Sagar-erreka eta Arribaso (Aierdi erreka eta bere adarrak) erreketako urak ustiatzeko eskubideak Valleko kondeari erosi zizkion, 65.000 pezetatan. Hurrengo urteetan Udal Laborategi Kimikoak urak aztertu zituen, eta bikainak zirela ziurtatu. Udako emaria ere neurtu zuten, 18 litro segunduko, nahikoa zela Eibarren premiak asetzeko.
Eibarko Udalaren aginduz, 1927 urtean Bergarako Aurelio González injeniariak bigarren egitasmoa idatzi zuen. Bi puntu nabarmenen zituen: Sagar-errekan egin beharreko presa eta Eibarrerainoko 1500 metrotako tunela, mendiak saihesteko 5 kilometrotako erretena egin beharrean.
Hurrengo hilabeteetan Eibarko Udalak egitasmoa onartu zuen, eta Formanto Ministeritzaren baimena eskatu zuen. Azken hau etorri bitartean ingurukoen onespena lortzeko erabili ziren[1]: Sagar-errekako urak ustiatzeko eskubideak zituzten hiru enpresak eta okupatu behar zituzten lurren 30 jabeak.
1928 urtean Fomento Ministeritzaren baimena heldu zen: Eibarko Udalak Sagar-erreka eta Arribaso erreken 40 litro segunduko erabil zezakeen, Gorosta errekaren 15 litro eta Txigote errekaren beste 5 litro (azken bi erreka hauek Eibarren daude).
1928ko maiatzak 4an Oñatiko Javier Zelaia Enparantza kontratistarekin adostu zituzten lanak, 720.000 pezetatan eta 14 hilabeteko epean bukatzeko. Sagar-erreka aldeko lanak presa, ura eramateko erretenak eta Illordoko tunela edo tunel handia izan ziren.
Lanak berandutu egin ziren eta 1931 urtean bukatu ziren.
Bilakaera
Sagar-errekako ur-eruatean lau sasoi bereizi daitezke, gutxi gora behera.
1930-1960 urteak
Sagar-errekako presa zaharra >> Tunel handia >> Iragorri ur-biltegia >> Gisastu ur-biltegia.
Sagar-erreka ingurueta ez zen lanik egin. 1952 urtean Eibarko aldean lan txiki batzuk egin ziren.
1960-1975
Ibarrola presa >> San Martzialgo ur-biltegia >> Irurak Bat zentrala >> Igarateko ur-biltegia >> Tunel handia >> Iragorri ur-biltegia >> Gisastu ur-biltegia.
1960 hamarkadan, emaria handitzeko, Eibarko Udalak Zabala, Unzurrunzaga y Cía-ri XX mende hasierako azpiegiturak erosi zizkion, erreten luze baten bidez ur guzti horiek túnel handira eramateko.
1975-2009
Sagar-errekako presa berria >> tunel handia >> Iragorribarriko ur-biltegia.
1975 sistema oso zaharkituta zegoen, itokin handirekin eta mantenimentu zailtasunekin, Horregatik Sagar-errekan presa berri bat eraiki zuten (gaur egunekoa) eta erretenak berritu zituzten.
2009-2014
Urkulu urtegia >> Tunel handia >> Iragorribarriko ur-biltegia.
Ura Urkulu urtegitik ekarri zuten, Sagar-errekaren arroko urak alde batera utziz. Ura 50 zm-tako tutu berri batek ekartzen du Aretxabaletatik túnel handiraino, Soraluze zeharkatuz [2]. Tunel handia barrutik garbitu eta egokitu zuten tutua sartu baino lehen.