Sologoeneko zentral historikoa (eu)

Elektrika zaharra (Jose Berrueta)

Oharra: Gaur egungo Sologoeneko zentrala ikusteko, sakatu hemen.

Izenak

Garai baten Elektrika edo la eléctrica moduan ezagutzen zen.

Lehen urteak

Zentralaren sorrera

Zentral honek hainbat tokitako urak biltzen zituen: Deba ibaitik, Urruztitik eta Joangoerreketatik.

Emari nagusia Deba ibaitik hartzen da. 1898. urteko ekainak 4an Jose Miguel Aranguren Pagoegik emakida lortu zuen, baina bi urte geroago Bergarako Juan Jose Larrañaga eta Santos Gallastegiri saldu zien, 1900.eko urtarrilak 14an hain zuzen. Ostean Larrañaga jauna jabe bakarra bihurtu zen. Cristina Francisca alabak eta Jose Francisco Sologaistua suhiak zentralaren ardura hartu zuten.

Ozumako emakida

1911.ko urriak 19an Juan Jose Larrañagak beste emakida bat lortu zuen, Urruztitik (Osuma eta Oitturri lurretatik) datorren ura ustiatzeko. Ur hauek Deba azpitik ekarri zituen zentraleraino, baina ez ziren ubide nagusiko urekin nahasten: turbina propioa zuten, Pelton motakoa. Turbina honetara ekarri zituzten Joangoerreketako urak ere.

Juan Jose Larrañaga hil zenean semeek hartu zuten zentrala, Higinio Larrañaga y hermanos izenpean.

Antonio Zabalaren eskuetara

1913.ko martxoak 14an Juan Jose Larrañagaren semeek zentrala eta emakidak Antonio Zabala Garai jaunari saldu zizkioten. Honek Sagar-erreka zentrala ere erosi zuen 1915. urtean.

1920.ko otsailak 13an, jabe berriak hiru emakidak Elektra Irurak-Bat enpresari pasa zion. Enpresa hau Antonio Zabala y Cía enpresarena zen, eta jabea beti Antonio Zabala.

1934. urteko uztailak 18an Elektra Irurak-Bat enpresak izena aldatu zuen, Zabala, Unzurrunzaga y Cía bihurtuz, Antonio Zabalaren familia politikoari lekua egiteko.

Cristina Francisca Larrañagak eta Jose Francisco Sologaistuak zentrala laga zutenean, Santi Etxeberriaren aita eta osaba aritu ziren urte askotan.

Kokapena

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":{"text":"","title":"","link":"","lat":43.164602,"lon":-2.402991,"icon":""},"title":"","label":"","icon":"","lines":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EUrruztiko tutua\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Urruztiko tutua\n","link":"","strokeColor":"Red","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[{"lat":43.167195,"lon":-2.403479},{"lat":43.167051,"lon":-2.404182},{"lat":43.166976,"lon":-2.404869},{"lat":43.1669,"lon":-2.405575}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EDeba azpiko tutua\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Deba azpiko tutua\n","link":"","strokeColor":"Red","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[{"lat":43.167086,"lon":-2.402573},{"lat":43.167195,"lon":-2.403479}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EUrruztiko tutua\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Urruztiko tutua\n","link":"","strokeColor":"Red","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[{"lat":43.167086,"lon":-2.402573},{"lat":43.16731,"lon":-2.401794},{"lat":43.167529,"lon":-2.400013},{"lat":43.16785,"lon":-2.398055},{"lat":43.168049,"lon":-2.396461},{"lat":43.170334,"lon":-2.395854}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EJoanerreketako tutua\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Joanerreketako tutua\n","link":"","strokeColor":"Red","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[{"lat":43.167019,"lon":-2.4082},{"lat":43.167581,"lon":-2.40754},{"lat":43.1678,"lon":-2.40695},{"lat":43.167315,"lon":-2.406542},{"lat":43.166903,"lon":-2.405631}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(kanal irekia)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"DodgerBlue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.160633,"lon":-2.402464},{"lat":43.161035,"lon":-2.401843}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(Mugarriko tunela)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"Blue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.161035,"lon":-2.401843},{"lat":43.163132,"lon":-2.402013}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(kanal irekia)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"DodgerBlue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.163132,"lon":-2.402013},{"lat":43.163326,"lon":-2.402499},{"lat":43.163574,"lon":-2.40288},{"lat":43.164438,"lon":-2.403464},{"lat":43.165459,"lon":-2.403432}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(Irukurutzetako tunela)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"Blue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.165459,"lon":-2.403432},{"lat":43.166753,"lon":-2.404842}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(kanal irekia)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"DodgerBlue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.166753,"lon":-2.404842},{"lat":43.166828,"lon":-2.40531},{"lat":43.166903,"lon":-2.405631}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EPresa\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Presa\n","link":"","strokeColor":"DarkGrey","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"8","pos":[{"lat":43.160633,"lon":-2.402464},{"lat":43.160351,"lon":-2.402169}]},{"text":"","title":"","link":"","strokeColor":"#FF0000","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[]}],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":16,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EZentrala\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Zentrala\n","link":"","lat":43.166903,"lon":-2.405631,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarrebeiztei_baserria_(eu)\" title=\"Agarrebeiztei baserria (eu)\"\u003EAgarrebeizteiko\u003C/a\u003E biltegia\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Agarrebeizteiko biltegia\n","link":"","lat":43.170334,"lon":-2.395854,"icon":""}]}

Datu teknikoak

Sologoeneko zentralak hiru tokitako urak erabiltzen zituen: Deba ibaitik, Ozuma eta Urruzti arteko errekatik eta Joangoerreketatik (Sologoen erreka).

Osintxuko presa

Presa nagusia Deba ibaian dago, Osintxuko auzoan (Bergara), Mugarri baserriaren bestekaldean, udal mugarritik 350 bat metro gora eta Osintxuko zubitik 550 bat metrotara.

Presa 3,5 metro altu, 2,5 metro sendo eta 31,5 metro luze da. Hauetatik 28 ura gainetik isurtzeko erabiltzen dira, eta gainontzeko 3,5 metrotan uhatea eta erretenaren mekanismoak daude.

Sarrerako erretena

Presatik abiatuta, urak ia 824 metro egiten zituen turbinara heltzeko. Horietatik 438,3 aire zabalean, eta beste 385,5 bi tuneletan.

Tarte mota	Luzeera	Sekzioa	Krokisa
Aire zabalean		3,00 x 1,95
Aire zabalean	56,30 m	2,00 3,00
Tunela	8,00 m	2,65 x 1,60
Tunela	247,10 m	2,00 x 2,35
Aire zabalean	286,00 m	2,00
Tunela	138,40 m	1,70 x 2,15
Aire zabalean	96,00 m	3,00
Guztira	823,80 m

385 metrotako luzera daukate tunelek eta 438 metro kanal irekiak. Beraz erretenaren luzera, guztira, 823 metrokoa da.

Makina gela

Gaurko eraikinak, EVEk berritua, 145 m² ditu. Ur jauzia 9 metrotakoa da. Berau ustiatzeko Kaplan izeneko ardatz bertikaleko eta erregulazio bikoitzeko Kossler Iberica S.A turbina dago, eta 425 kW alternadorea ere.

Urak behin turbinatu ondoren, badago berauek Deba ibaira berriz isurtzeko hustubidea.

Zentralaren energia-ekoizpena

Zentralak urtero bataz beste 815.000 kwh ekoizten ditu, baina kontutan hartu behar da gaur egun %50eko etekina duela. 2018 urteko inbertsioa etekin hau igotzeko da.

Ibai-azpiko tutua (J.C. Astiazarán 2019)

Garai bateko sistema osagarria

Hasiera batean zentralak gaur eguneko sistemaren oso antzekoa zuen, baina 1911 urtean bigarren turbina erantsi zioten.

Deba ibaiaren beste aldean Ozuma eta Urruztitik datozen urak biltegi batean biltzen ziren; ur-biltegi hau makina gela baino 325 metro altuago dago. Handik 634 metrotako tutu batez zentraleraino ekartzen ziren. Tutua Deba ibaia azpitik pasatzen da, Irukurutzeta errebuelta parean, sifoia erabiliz.

Honetaz gain, 200 metrotako beste tutu batek Joangoerreketatik (Sologoen errekatik) ekartzen ur gehiago zuen.

Ur honek Pelton motako turbina mugitzen zuen; izatez, turbina mota hau oso egokia da aldapa handiko urak ustiatzeko, nahiz eta emari eskasa izan.

Gaur egun azpiegitura hauek erdi galduta daude, eta ez dira erabiltzen.

Ikuspegi orokorra (Jose Berrueta)

Udalak erosi

Jose Luis Larrañaga alkatea zela, 1965. urteko uztailak 13an Soraluzeko Udalak zentrala erosi zuen, dagozkion emakidekin.

Urteetan geldituta egon zen, Iberduero inguruko monopolioa zuelako. Egoera kaxkarrean bazegoen ere, urte batzuk geroago paretik Guardia Zibilen konboia pasatzen ari zela ETAk bonba eztandarazi zuen eta eraikin zaharra zeharo hondatu zuen.

Eusko Jaurlaritza eratu zenean, Energiaren Euskal Erakundea sortu zuen. Energia esparruan kanpoko mendekotasuna arindu nahian, erakunde honek zentral zaharren berrizteak bultzatu zituen. Bertxineko (Andoain) eta Ereñozuko (Errenteria) zentralen ostean, Soraluzekoa hirugarrena izan zen.

Zaharberritze honetan Joanerreketatik eta Urruztitik zetozen urak ez ziren erabili. Beraz, zentrala turbina bakarrarekin geratu zen, Deba ibaiaren urek eragindakoa.

Sologoeneko Zentral Hidroelektrikoa (Central Hidroelectrica Sologoen S.A sozietate publikoa) 1989ko abenduaren 28an eratu zen, eskritura publiko bitartez. Eta Gipuzkoako Lurraldeko Industria Ordezkaritzaren baimena lortu ondoren, 1991ko irailaren 19an ipini zen martxan Sologoeneko zentrala, orduko alkatea Luis Felipe Galarraga zela.

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

• 

  Zentral zaharra
  (José Berrueta)