Malmero zentrala (eu)

Malmeroneko presa eta errota
(Paisajes Españoles 1959)

Izenak

Izen zaharra Igareta errota zen (ez nahastu Igaraterekin).

Gerora, Malmero zentrala, Galarraga zentrala edota errota besterik gabe deitua izan da.

Historia

Ur ustiaketa hau Baltegieta kalean dago, XVI mendetik gutxienez. Gertu zeukan San Millán y Villalegre markesaren fragua, Iturburu inguruan. Bi mende geroago Florencio Joseph Lamoten mapan agertzen da (1756).

Lehen aipamenak 1699 urtekoak dira (...el molino de IGUERETA...). 1818 urteko jabea Raimundo de Irigoyen zen. Eta 1855 urtean, berriz, Pedro José de Irigoyenek eta anaiak Luciano Porceli saldu zioten.

1890 urteko erroldaren arabera, bertan bizi zirenak (eta beraien familiak): 55 urteko Joaquín Alday Aldazabal, 32 urteko Miguel Alberdi Oregui, 32 urteko Emeterio Aguirregomezcorta Oregui eta 56 urteko Pedro Lizarralde Arano. Aurreko hirurak armariak eta nekazaria azkena. Irakurtzen eta idazten zekien bakarra Emeterio zen.

1885. urtean Manuel Galarraga oñatiarrak Marquesa de Samitier zenari erosi zion errota, eta hogetamar urte geroago, 1918. urtean hain zuzen, Manuel Galarraga Aranok indarra sortzeko emakida lortu zuen, eta orduan ubidea egokitu zuten ustiaketa hobetzeko. Orduko agirietan Molino Central de Igareta esaten zitzaion errotari.

Zentralak, Galarraga Zarraoa izenekoa, berrogei urtetan egin zuen lan, 1960. urtean Iberduero-ri emakida eta hainbat ondasun, zentrala bera barik, saldu zizkion arte.

Zentralaren eraikina (errota) 1983. urtean desagertu zen, orube hartan etxe berriak egin zituztenean.

Malmeroneko presa, Plaza Zaharraren azpian (Florencio J. Lamot 1756)

Argazkiak

• 

  Presa eta erretena

• 

  Ufala zentrala parean (1953)

• 

  Presa
  (Adiel Zabala 2016)

• 

  Presa
  (Jokin Hazas 2016)

• 

  Batzokia, zubia eta kiroldegia (2017)

Kokapena

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":{"text":"","title":"","link":"","lat":43.175795,"lon":-2.414193,"icon":""},"title":"","label":"","icon":"","lines":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(sarrerakoa, irekia)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"DodgerBlue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.175306,"lon":-2.414314},{"lat":43.175421,"lon":-2.414277},{"lat":43.175974,"lon":-2.414311}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(errota azpikoa)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"Blue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.175974,"lon":-2.414311},{"lat":43.176118,"lon":-2.41432}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErretena\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E(irteerakoa, irekia)\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Erretena\n","link":"","strokeColor":"DodgerBlue","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"5","pos":[{"lat":43.176118,"lon":-2.41432},{"lat":43.176192,"lon":-2.414274}]},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EPresa\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Presa\n","link":"","strokeColor":"DarkGrey","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"8","pos":[{"lat":43.175036,"lon":-2.413732},{"lat":43.175306,"lon":-2.414314}]},{"text":"","title":"","link":"","strokeColor":"#FF0000","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"2","pos":[]}],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":18,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EErrota/ Zentrala\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Errota/ Zentrala\n","link":"","lat":43.176039,"lon":-2.414324,"icon":""}]}

Datu teknikoak

Presa (oraindik gordetzen dena) 60 metro luze da, 3 metrotako altuera dueta 1,80 metrotako lodiera.

Sarrera-ubidea, berriz, 71 metro luze da, eta 4,50 metrotako zabalera du.

Ur jauzia 2,80 metrotakoa zen, eta berau aprobetzatzeko bi turbina Francis ziren, 40 CV arteko alternadore trifasiko banarekin.

Ura ibaira atzera eramateko beste ubidea zuen, 40 metrotako luzeera eta 5,20 zabalera zuena. Azken 20 metroak estalita zituen.

Erreferentziak

• Soraluze. Monografía histórica. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala, Soraluze 1993)
• Tratado de molinología. Antxon Aguirre (Eusko Ikaskuntza, Donostia 1988)