«Albaitariak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
== | ==Albaitaritza Soraluzen== | ||
===Haragien Udal-Ikuskatzaileak=== | ===Haragien Udal-Ikuskatzaileak=== | ||
Zeukan tamainarengatik, Soraluzek ez du udal albaitaririk izan 1950. hamarkada arte. Baina, beste herrietan moduan, XIX. mende bukaeran ''Haragien Udal-Ikuskatzailea''<ref>1930. hamarkadatik aurrera ''Udal Ikuskatzaile Albaitaria''.</ref> postua sortu zuten Soraluzen. | Zeukan tamainarengatik, Soraluzek ez du udal albaitaririk izan 1950. hamarkada arte. Baina, beste herrietan moduan, XIX. mende bukaeran ''Haragien Udal-Ikuskatzailea''<ref>1930. hamarkadatik aurrera ''Udal Ikuskatzaile Albaitaria''.</ref> postua sortu zuten Soraluzen. | ||
| 34. lerroa: | 34. lerroa: | ||
==Izenak eta urteak== | ==Albaitariak== | ||
===Izenak eta urteak=== | |||
::{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen" | ::{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen" | ||
! width= "100 px" style="background:Lime" | Noiztik | ! width= "100 px" style="background:Lime" | Noiztik | ||
| 93. lerroa: | 94. lerroa: | ||
==Galeria== | ===Galeria=== | ||
1880-1896 IZAGUIRRE EGUIDAZU, Juan Francisco | 1880-1896 IZAGUIRRE EGUIDAZU, Juan Francisco | ||
1899-1902 NARVAIZA SALSAMENDI, Gil-José-Antonio | 1899-1902 NARVAIZA SALSAMENDI, Gil-José-Antonio | ||
00:22, 14 martxoa 2022(e)ko berrikuspena
Albaitaritza Soraluzen
Haragien Udal-Ikuskatzaileak
Zeukan tamainarengatik, Soraluzek ez du udal albaitaririk izan 1950. hamarkada arte. Baina, beste herrietan moduan, XIX. mende bukaeran Haragien Udal-Ikuskatzailea[1] postua sortu zuten Soraluzen.
Jateko animaliak hiltzen zituztenek, harakinek eta baserritarrek, okela erabili baino lehen aztertzera behartuta zeuden. Hildako animalia gaixorik balego, ikuskatzaileak ez zuen oniritzia emango eta gorpua erre behar zuten.
Betebeharren artean ez zen animaliak artatzea. Horretarako herriko "jakintsuak" erabiltzen ziren, albaitari partikularrak[2] eta inoiz ikuskatzaile beraiek, baina aparte ordainduz.
El secretario de la Corporación manifestaba el 27 de octubre de 1880 que en aquella localidad nunca había habido veterinario ni albéitar con residencia fija y que las dietas y honorarios de Francisco Izaguirre les parecían excesivos, ya que en Eibar percibía 290 pts. anuales y si a eso se le añadían los viajes, en Placencia debería percibir el triple, lo que era materialmente imposible, estando dispuestos a
Udal ordainketak ez ziren nahikoa handik bizi izateko, eta horregatik ikuskatzaileak bi edo hiru herrietako postuak betetzen zuten batera. Soraluzen kasuan, oso ohikoa zen Bergarako edota Elgoibarko postuak batera betetzea.
Udalak esklusibitatea nahiago zuen (se acordó nombrar a Gil Narvaiza por considerar que podrá desempeñar mejor el cargo porque no era inspector de ningún ayuntamiento y por lo tanto tiene menos compromisos que Gallastegui), baina gutxi ordaintzen zuen.
Udal Albaitariak
1945 urtea Renunció a todas las dietas y derechos que pudieran corresponderle, para ejercer la clínica y se comprometía a residir en Placencia como mínimo un año, a asistir a todos los avisos, de día y de noche, incluyendo el ejercicio de la cirugía y los consejos zootécnicos. Iguala, de 20 pts. por vacuno,
1946. urtetik aurrera Udalak albaitari postua sortu zuen. Haragiak aztertzeaz gain herriko abereez ere arduratzen zen: erroldak, epidemiak...
Soraluze omen zen Gipuzkoako posturik txarrenetakoa, Lezo eta Errezilekin batera. Halaxe esaten zuen behintzat 1958. urtean Justo Mombiela jaunak, Gipuzkoako orduko Abeltzaintza Buruak.
1988. urtean, berriz, Eusko Jaurlaritzak eskualdeka antolatu zituen albaitari zerbitzuak[3]: osasun publikoa eta hiltegiak. Orduan desagertu zen Soraluzeko udal albaitari postua.
Lucas de Basterrechea y Elorrieta Desde el año 1956 hasta 1961, se dedicó al ejercicio libre de la profesión por todo el Valle del Deba, desde Gatzaga-Salinas hasta Placencia (Gipuzkoa).
Hiltegiak
Haragien Udal-Ikuskatzaileak sortu zirenean, Soraluzen martxan zegoen Hiltegi zaharra, Plaza Zaharrean. Bertan hiltzen zituzten animali handiak (behiak eta idiak batez ere), txikiagoak (txerri eta ardiak) harakinek bere denda aurrean hiltzen zituzten. Eta baserritarrek baserrietan.
Zaharra izateaz gain, osasunaren aldetik hiltegiak ez zituen gutxienekoak betetzen. Horregatik, 1950. hamarkadan Hiltegi berria eraiki zuten, Sagar-errekan.
Hiltegi berri honek urte gutxitan iraun zuen martxan, 1987. urtean Eusko Jaurlaritzak eskualdeka antolatu zituen albaitari zerbitzuak, eta eskualdeko hiltegiak lehenestu.
Albaitariak
Izenak eta urteak
Noiztik Noiz arte Izen-abizenak Postua 1880/11/29 >>> Esteban Gallastegui Lizarralde Haragien Udal-Ikuskatzailea >>> 1905/03/10 Juan Francisco Izaguirre Egidazu Haragien Udal-Ikuskatzailea 1899/10/15 1902/01/07 Gil José Antonio Narvaiza Salsamendi Haragien Udal-Ikuskatzailea 1902/01/07 1902/02/24 Víctor María Perosterena Ydígoras Haragien Udal-Ikuskatzailea 1902/02/24 1903/03/23 Víctor María Perosterena Ydígoras Haragien Udal-Ikuskatzailea 1904/01/11 1904/03/14 Pedro Víctor Gallastegui Villar Haragien Udal-Ikuskatzailea 1904/03/14 1904/04/11 Ceferino Chacón y Delgado Haragien Udal-Ikuskatzailea 1904/06/06 1905/05/01 Ceferino Chacón y Delgado Haragien Udal-Ikuskatzailea 1909/10/28 1909/12/10 Ceferino Chacón y Delgado Haragien Udal-Ikuskatzailea 1910/03/02 1911/05/01 Pío Gogorza Egaña Haragien Udal-Ikuskatzailea 1910/01/26 1900/01/00 Pedro Víctor Gallastegui Villar Haragien Udal-Ikuskatzailea 1911/05/01 1915/11/24 Pedro Víctor Gallastegui Villar Haragien Udal-Ikuskatzailea 1936/07/01 1936/09/22 Sebastián Florentino Ubiria Ugalde Udal-Ikuskatzaile Albaitaria 1941/06/04 >>> Sebastián Florentino Ubiria Ugalde Udal-Ikuskatzaile Albaitaria 1945/05/04 1946/10/09 Julio Tapia Vicente Udal-Ikuskatzaile Albaitaria 1946/10/09 1947/12/17 Manuel Hipólito Ubiria Elorza Udal Albaitaria 1947/12/17 1905/05/05 Manuel Hipólito Ubiria Elorza Udal Albaitaria 1958/05/02 1959/02/05 Tomás Arrieta Berrondo (1927-2007) Udal Albaitaria 1959/02/05 1961/09/11 Lucas de Basterrechea y Elorrieta (1892-1969) Udal Albaitaria 1961/09/13 1961/10/25 Tomás Arrieta Berrondo (1927-2007) Udal Albaitaria 1961/10/23 1962/06/13 Lucas de Basterrechea y Elorrieta (1933-2008) Udal Albaitaria 1962/06/13 1977/12/05 Manuel Eduardo Inchaurza Garma Udal Albaitaria 1983/07/01 1984/07/31 Iñaki Zurutuza Odriozola Udal Albaitaria Jose Maria Plazaola Udal Albaitaria Isaac Zamakola Udal Albaitaria
Galeria
1880-1896 IZAGUIRRE EGUIDAZU, Juan Francisco 1899-1902 NARVAIZA SALSAMENDI, Gil-José-Antonio 1902-1903 PEROSTERENA YDIGORAS, Víctor María 1904-1904 GALLASTEGUI VILLAR, Pedro-Víctor 1904-1905 CHACON Y DELGADO, Ceferino 1909-1910 CHACON Y DELGADO, Ceferino 1910-1911 GOGORZA EGAÑA, Pío 1911-1915 GALLASTEGUI VILLAR, Pedro-Víctor 1936 UBIRIA UGALDE, Sebastián-Florentino 1941 UBIRIA UGALDE, Sebastián-Florentino 1945 TAPIA VICENTE, Julio 1946 -1952 UBIRIA ELORZA, Manuel-Hipólito 1958-1959 Tomas ARRIETA BERRONDO 1959-1961 BASTERRECHEA y ELORRIETA, Lucas de 1961-1961 Tomas ARRIETA BERRONDO 1961-1962 BASTERRECHEA y ELORRIETA, Lucas de 1962-1977 INCHAURZA GARMA, Manuel Eduardo 1983-1984 ZURUTUZA ODRIOZOLA, Iñaki
Istorioak
Lehen albaitaria
1880/11/29 >>> Esteban Gallastegui Lizarralde Haragien Udal-Ikuskatzailea behi-perratzailea zen, eta ez albaitaria >>> 1896 Juan Francisco Izaguirre Egidazu Haragien Udal-Ikuskatzailea Saturnino Astiazarán (1893, 1895) El 10 de octubre de 1880, Francisco Izaguirre remite desde Eibar y por conducto del Subdelegado de Veterinaria del distrito de Bergara, D. José Mª Sánchez Arrosarena, un escrito al alcalde de Placencia de las Armas manifestándole que no hay veterinario Inspector de Carnes en esa localidad y solicitaba ser nombrado Revisor de Carnes. Poco más tarde, el 20 de octubre de 1880, el secretario del Gobierno Civil traslada al alcalde la queja del veterinario Izaguirre por el mismo motivo, ya que la persona que habían nombrado como Revisor, un concejal, carecía de la titulación necesaria. El secretario de la Corporación manifestaba el 27 de octubre de 1880 que en aquella localidad nunca había habido veterinario ni albéitar con residencia fija y que las dietas y honorarios de Francisco Izaguirre les parecían excesivos, ya que en Eibar percibía 290 pts. anuales y si a eso se le añadían los viajes, en Placencia debería percibir el triple, lo que era materialmente imposible, estando dispuestos a abonar 50 cts. por cada res inspeccionada. Finalmente, la Corporación de Placencia de las Armas acordó el 31 de octubre de 1880 convocar la plaza con unos haberes de 110 pts. anuales, nombrando finalmente al herrador de ganado vacuno, Esteban Gallastegui Lizarralde el 29 de noviembre de 1880. El nombramiento sería recurrido, diez años más tarde por Izaguirre, solicitando se le nombrara.
La hipocalcemia en el caserío Irure
Otra anécdota que recuerda se refería a su primera hipocalcemia, en el caserío Irure de Placencia de las Armas, un Viernes Santo de 1943, que tuvo que atender ante la ausencia del titular de la plaza; insuflé las ubres con una bomba de bicicleta y con gran asombro del casero y también en parte suyo, todo hay que decirlo, se resolvió el problema en pocos minutos. Todavía no existían las aplicaciones endovenosas. CAMACHO JAUREGUI, Vicente (1918-2006) Bergarako albaitaria
Ceferino Chacónen gorabeherak (lehen atala)
Victor Perosterenak lana laga zuenean, Ceferino Chacón albaitaria Haragien Ikuskatzaile plaza eskatu zuen. Baina Victor Gallastegi bergararrak aurretik plaza bera eskatu zuenez, Udalak azken honi eman zion (1904/01/11). Urteko 125 pezeta kobratuko zituen, astean pare bat bisita egiteagatik; ezin zuen ezer kobratu hildako abereen ziurtagiriak emateagatik.
Baina bi hilabete geroago (1904/03/14) Udalak Victor Gallastegiri plaza kendu eta Elgoibar lan bera egiten zuen Ceferino Chacóni eman zion. Agindutako ordainketa ez omen zitzaion nahikoa iritzi, eta apirilak 11an Ceferinok uko egin zion lanari. Orduan, Bruno Maiztegi alkateak soldata altzatu zion, urteko 150 pezeta.
Hurrengo hilabeteetan gauzak ez ziren ondo egin, eta Bruno Maiztegi alkateak Udalbatzari azaldu zion (1905/04/10) albaitariak ez zuela lana ganoraz egiten: askotan arratsaldetan etortzen zen, ordurako goizean hildako abereen erraiak erabilita eta janda zeudenean. Eta ikuskaritza orduak ezarri zizkioten: goizeko 10etatik 12ak arte.
Ceferino Chacónek bigarrenez uko egin zion lanari (1905/05/01), ezarritako ordutegia betetzea ezinazkoa izaten zitzaiolako.
Ceferino Chacónen gorabeherak (bigarren atala)
1909. urtean postua eskaini zioten atzera Ceferino Chacóni (1909/07/28), eta honek onartu zuen; baina gaixorik zegoenez, hasiera atzeratu zuen. Azkenean, hiru hilabete geroago Ceferinok lanpostua hartu zuen (1909/10/28), Felipe Aguirregomezcortaren alkatearen aurrean.
Baina ez zuen asko iraun postuan, urte hartako abenduan hil zen eta (1909/12/10).
Gogorza perratzailea
El 2 de abril de 1910, se acordaba ceder una parte del matadero municipal para que el Inspector de Carnes Pío Gogorza pudiera instalar un herradero de ganado vacuno, con la condición de que mantuviera el local en perfectas condiciones y no interfiriera a su vecino, Sandalio Barrenechea, que ocupaba otro local destinado a probadero de cañones. En mayo de 1911, Pío Gogorza abandonaría Placencia, trasladándose a Zumaia.
Ubiriaren bi aldeak
En julio de 1936, figuraba como Inspector Municipal Veterinario de Placencia de las Armas. Gerra ostean kendu zuten. Por acuerdo municipal del Ayuntamiento de Placencia de las Armas de 7 de noviembre de 1940, se anunció la vacante de inspector Municipal Veterinario a cubrir por concurso, Concursó D. Sebastián y siendo el único solicitante, sería nombrado por el Inspector provincial Veterinario D. Miguel Bezares Sillero el 4 de junio de 1941.
1940.ko errolda
Por acuerdo municipal del Ayuntamiento de Placencia de las Armas de 7 de noviembre de 1940, se anunció la vacante de inspector Municipal Veterinario a cubrir por concurso, recordando que la localidad tenía 3.218 habitantes, el sueldo anual ascendía a 2.500 pts. más 150 ptas. por reconocimiento de cerdos en las matanzas domiciliarias y un censo de 419 reses vacunas, 5 équidos, 95 asnos, 84 cerdos, 701 lanares y 2 cabras.
Erreferentziak
- Diccionario de veterinarios guipuzcoanos (1831–1976) A-L. José Manuel Etxaniz Makazaga (2020)
- Diccionario de veterinarios guipuzcoanos (1831–1976) M-Z. José Manuel Etxaniz Makazaga (2020)
- ↑ 1930. hamarkadatik aurrera Udal Ikuskatzaile Albaitaria.
- ↑ Esateko, 1956-1961 epean Lucas de Basterrechea y Elorrieta (1933-2008) Gatzagatik Soraluzeraino aritu zen albaitari, 1961. urtean Soraluzeko Udal Albaitari izendatu zuten arte.
- ↑ Urriaren 4eko 257/ 1988 DEKRETUA, Herri-Osasuneko Albaitaritza-Zerbitzuak egituratzezkoa.