«Historia. Hiribilduaren sorrera (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
     
    (Erabiltzaile berak tartean egindako 42 ekarpen ez dira erakusten)
    1. lerroa: 1. lerroa:
    {{Argitaratzen}}
    XIII. mendeko krisia XIV. mendeko bigarren laurdenean bukatu zen. Orduan, Markinako lurraldeko biztanleek hainbat hiribildu sortu arazi zituzten jauntxoen hatzaparretatik ihes egiteko. Horietako bat Soraluze izan zen.


    [[Fitxategi: Hiribilduak_04._Markinako_merindadea.jpg | thumb | 600px | center | Markinako merindadea]]
    1343. urtean, Algeciraseko setioan ari zela, Alfonso XI.ak hiri gutuna eman zion, Soraluze herrixkan eta Herlaibia larretan bizi zirenak biltzeko, eta Placencia de Soraluce sortzeko, bere harresi, dorre eta eliza berriarekin. Barne antolaketa arautzeko Logroñoko forua eman zion.


    ==Aurreko urteetako egoera==
    Herrixka zegoen Soraluzen, eta sakabanatua Herlaibian. Inguruan, Osintxun bilduta, Elgoibarren eta Eibarren sakabanatuta.
    Markinako lurraldean, abeltzaintza zereko. Behiak eta txerriak, ardiak ez dira apenas aitatzen.


    Ahaide Nagusien menpe. Soralizen Iruretarrak ziren, (bidea kontrolatzen zuten bi puntutan. Iruren eta Atxurin), eta Arretiakoak ere (bidea Plaza Zaharrran), eta Espillakoak.
    ==Aurretik, Markinako lurraldea==
    Gehiago jakiteko, sakatu [[Historia. Markinako lurraldea (eu) | ''hemen'']]


    Baina eliza, erret patronatoa izatetik Olasotarren eskuetara, eta geromAbendañotarrak (el Malo hemen sartu)


    Baina hiria sortu zuen bertako biztanleek eskatuta (eta ez erregeak bultzatuta). Izatez, lau urte aurretik (1339) Soraluzek alkate eta guzti zuen, Pedro Ruyz de Aguirre izenekoa.
    [[Fitxategi: Hiribilduak_04._Markinako_lurraldea.jpg | thumb | 600px | center | Markinako lurraldeko hiribilduak]]


    Soraluze sortu zenean, tirabirak jauntxoekin. Elizabatena zen, eta barruan bestebatek esparrua eskuratu etxea egiteko. Ea Irurekoak zeinenak ziren.


    ==Markina inguruko hiribilduak==
    ==Markinako lurraldeko hiribildu berriak==
    XIV. mendeko krisia pasata, Gaztelako erregeak berriro ekin zioten hiribilduak sortzeari. Eta hurrengoak Markina ingurukoak izan ziren. Arrazoia, probintzien arteko muga izanik, bertako jauntxoek alde batetik bestera pasatzen zirela lapurretak egiteko. Bertakoen bizilagunen kalterako izateazgain, Arabako lautadatik itsasorako bideari ere eragiten zion, merkataritza oztopatuz.
    XIV. mendeko krisia pasata, Gaztelako erregeak berriro ekin zioten hiribilduak sortzeari. Eta hurrengoak Markina ingurukoak izan ziren. Arrazoia, probintzien arteko muga izanik, bertako jauntxoek alde batetik bestera pasatzen zirela lapurretak egiteko. Bertakoen bizilagunen kalterako izateaz gain, Arabako lautadatik itsasorako bideari ere eragiten zion, merkataritza oztopatuz.


    Horregatik, 1335. urtean hasi ziren inguruko herrixkei hiri gutunak ematen eta, garrantzitsua zena, jauntxoen azpitik askatzen erregearen menpera ekartzeko. Lehena Elgeta izan zen (1335 “…en la puebla nueva que se face en los campos de Maya, a la cual puebla ponemos nombre Elgueta, que es frontera de Vizcaya…”); eta Deba gero (1343).
    Horregatik, 1335. urtean hasi ziren inguruko herrixkei hiri gutunak ematen eta, garrantzitsua zena, jauntxoen azpitik askatzen erregearen menpera ekartzeko. Lehena Elgeta izan zen (1335 "...Maiako larretan egiten ari den herri berrian, Bizkaiarekin muga egiten duena eta Elgeta izendatzen duguna..."<ref>“…en la puebla nueva que se face en los campos de Maya, a la cual puebla ponemos nombre Elgueta, que es frontera de Vizcaya…”</ref>); eta Monreal de Deva gero<ref>Hiribildu berria sortu baino, Monreal de Iciar zena (1296) mendialdetik itsasertzera lekualdatu zuten.</ref> (1343).


    Urte hartan bertan Markinako merindadekoak etorri ziren, beti aurretik zeuden herrixkak aprobetxatuz: Placencia de Soraluce lehenik (1343), Villanueva de San Andres (Eibar) eta Villamayor de Marquina (Elgoibar) hiru urte geroago eta,
    Urte hartan bertan Markinako merindadekoak etorri ziren, beti aurretik zeuden herrixkak aprobetxatuz: Placencia de Soraluce lehenik (1343), eta hiru urte geroago (1346) Villamayor de Marquina (Elgoibar) eta Villanueva de San Andres (Eibar).


    Azkenik, Tello Gaztelakoak (Pedro I.ren erregearen anaiordea eta ezkontzaz Bizkaiko Jauna) Markina bera sortu zuten (1355) geratzen zen barrutian. Izena, lurraldearena eman zioten. Eta hurrengo urtean Elorrio (1356).
    Azkenik, Tello Gaztelakoak (Pedro I.ren erregearen anaiordea eta ezkontzaz Bizkaiko Jauna) Markina bera sortu zuten (1355) geratzen zen barrutian. Izena, lurraldearena eman zioten. Eta hurrengo urtean Elorrio hiribilduari eman zioten hiri gutuna (1356).




    ==Soraluzeren sorrera==
    ==Placencia de Soraluzeren sorrera==
    Gure inguruna, Soraluze, Eibar era Elgoibar. Hiri gutuna gordetzen den bakarra Elgoibarkoa: jaso hemen zergatiak
    ===Iturriak===
    Soraluzeren sorrerari buruzko xehetasunak jakiteko ez dago iturri zuzenik. Alfonso XI. erregeak emandako hiri gutuna aspaldi desagertu zen, segururena Eibarko bonbardaketan (1937. urtean). 1936. urtean [[Don Poli (eu)| Policarpo Larrañagak]] Soraluzeko Udal Artxibotik hainbat agiri eroan omen zituen Eibarko bere etxera, Soraluzeko historia ikertzeko asmoz. Gerra sortu zenean, ezin izan zuen agiriak bueltatu eta, 1937.eko apirileko bonbardaketan etxea erre zenean, eroandako agiriak ere erre ziren.
    Soraluzeko jendea Algecirasen, nola joan eta zeintzuk


    1343. urtean Gaztelako Alfonso XI-k Algeciras-i setioa jarri zion (hurrengo urtean hartu zuen). Urte hartako urriak 15ean Placencia de Soraluce sortzeko hiri gutuna eman zuen. Guvantesen hiztegian 1802 urtean jasotzen denez:
    Esteban de Garibai arrasatearrak, berriz, 1571. urtean [[Compendio historial (eu)|''Los XL libros del Compendio historial de las chronicas y universal historia de todos los reynos de España'']] argitaratu zituen, eta bertan aipatzen du Soraluzeren sorrera.


    Hiribildu hau Gaztelako errege Alonso XI jaunaren aginduz 1337an sortu zen, Soralucen bizi ziren Markinako gizonek, garai hartan bailarako izena, eta Herlaibia-ko tokian bizi zirenek herri hau sortzeko, Placencia izendatuz, eta hesitzeko eta eliza bertan egiteko: Logroñoko forua eman zien biztanleei, eta herriari behar zituen mugak. Eta hau dena Algeciraseko Errealean 1281 aroan, 1343 urteko urriak 15ean emandako pribilegioz, Gipuzkoan merino nagusia Beltran Velez de Guevara zela, probintziako jendeez errege zerbitzuan zela aipatutako plazaren setioan.
    Elgoibar sortu zuteneko hiri gutuna (1376), berriz, oraindik gordetzen da, eta Garibairen aipamena ere. Eibarko hiri gutuna, berriz, aspaldi galdu zen; Soraluzeren kasuan moduan, Garibairen ''Compendio historial''era jo behar da ezer jakiteko.


    Algeciras hartzeko erregeak bildu zituen tropen artean Gipuzkoako saldoa zegoen, probintziako merinoa zen Gebarako Beltranek agintepean, eta tartean soraluzetar batzuk omen.
    Iturri hauek alderatzen eta estrapolatzen, Soraluzeren sorreraren ideia argia osatu dezakegu.


    Batzuen arabera, soraluzetarrek erakutsitako adorea saritzeko erregeak hiri bildua sortzeko hiri gutuna eman zien… baina gauzak ez ziren honen politak izango. Gaztelako erregeari Debarroko erregebidea babestea interesatzen zitzaion, eta bertako jauntxoen boterea apaltzea; Bergara eta Elgeta eratuta, hurrengo herrixka Soraluze zen, eta hiri gutuna eman zion; gero, beti itsaso aldera mugitzen, Elgoibar eta Eibar etorri ziren.
    [[Fitxategi: Kristauak_hiri_musulman_bat_erasotzen.jpg | thumb | left | 300 px | Kristau gudaroste batek hiri musulman bat erasotzen]]
    ===Algeciraseko setioa===
    1341. urtean Gaztelako Alfonso XI.ak ''al-Ŷazīra al-Jaḍrā'' setioa<ref>[https://es.m.wikipedia.org/wiki/Sitio_de_Algeciras_(1342-1344) Sitio de Algeciras (1342-1344)]. Wikipedia (gazteleraz).</ref> prestatzen hasi zen. ''Alfontso XI.aren poemak'' gero jasoko zuenez:
    ::''El alcaçar muy rreal, fermoso commo rrobi,''
    ::''Torres de canto e de cal, las mejores que yo bi,''
    ::''Anartes con sus saetas, almenas bien apostadas,''
    ::''Muy peligrosas barreras, cartauas muy bien labradas,''
    ::''Dos billas son de grand brio, e están en tierra fiel''
    ::''Por entre couas un rrio, que llaman rrio de la Miel.''


    Soraluzeri hiri gutuna eman eta gero, Loyola izeneko zaldun bati (Juan Pérez de Loyola eta Gil López de Oñaz-en anaia, nahiz eta abizen desberdinak izan!) lur sailak eman zizkion Soralzuen bertan, eta honek Loiola etxea sortu zuen.  
    1342. urtean setioa hasi zen, soldadu asko bilduz. Gaztelarrez gain, aragoiarrak, portugaldarrak eta Genovakoak. Geztelarrekin batera gipuzkoarrak ere baziren, Beltran Velez de Guevara y Haro (Oñatiko kondea) ganboatarraren aginpean. Eta bi urte geroago Algeciras hartzea lortu zuten (1344).


    ===Elgoibar eta Eibar===
    [[Fitxategi: Alfontso_XI.a_Gaztelako_erregea._Erretratua.jpg  | thumb | right | 300 px | Gaztelako Alfontso XI.a]]
    1346ean sortuak. Zer zuten amankomunean Soraluzekin
    ===''Placencia de Soraluce''ren hiri gutuna===
    1343. urteko urriak 15ean Alfontso XI. erregeak Placencia de Soraluce sortzeko hiri gutuna eman zuen. [[Compendio historial (eu)|Esteban de Garibairen esanetan]]:
    ::''Setio horretan (Algecirasekoa), Alfontso Erregeak Gipuzkoako probintzian beste herri eta hiribildu bat sortzeko agindu zuen, Deba ibaiaren ertzean, Soraluze eta Herlabia izeneko landa lurretan, eta agindu zuen Soraluzen bizi ziren Markinako gizonek eta Herlabiako soroetan bizi zirenek egin zezatela Placencia izeneko herri eta hiribildu hori.''
    ::''Bere mugak eta Logroñoko hiriaren forua eman zizkion, 1381. urteko urriak 15ean Algeciraseko errege kanpamenduan, Kristo jaio osteko 43.ean, igorritako agindu baten bidez, Sancho Mugarra bere idazkariaren aurrean eta Gipuzkoako Merino Nagusia Beltran Velez de Gebara izanaz, probintzia bereko jendearekin setio luze honetan Alfontso Erregea lagunduz ari zena.''
    ::''Azken honek zera agindu zuen, hiribildu hori hesitu eta dorreak egin, eta Eliza jaso, eta Elgoibar eta Mendaroraino Markina esaten zitzaiola.''


    ===Sortzeko arrazoiak===
    Batzuen arabera, gipuzkoarren artean soraluzetarrak ere baziren. Eta azken hauek erakutsitako adorea saritzeko erregeak hiribildua sortzeko hiri gutuna eman zien… baina, elezahar hau egia izan ala ez, baziren beste arrazoi asko tartean.
    Alde batetik, hogei urteko epean sei hiribildu sortu ziren oso esparru txikian: Elgeta (1335), Soraluze (1343), Elgoibar (1346) eta Eibar (1346) Gipuzkoan, Markina (1355) eta Elorrio (1356) Bizkaian. Honek erakusten du eskualdea egituratzeko asmoa bazela.
    Honetaz gain, Elgoibarren hiri gutunean eta Eibarri buruzko Garibairen aipamenean agertzen denez hiri gutunak biztanleek hala eskatuta eman ziren. Eta hiru hiri gutunetan agintzen da hiribilduak hesitzeko eta dorreak jasotzeko. Eskaera hauek salbuespenak dira gainontzeko hiri gutunetan. Hemendik ulertzen da Soraluze, Elgoibar eta Eibarko biztanleek hiribilduak eskatu zituztela jauntxoengandik babesteko asmoz.
    Azkenik, Soraluzeren kasuan behintzat, hiri gutunak eliza berria jasotzeko agintzen du, nahiz eta Santa Maria monastegia aurretik izan. Azken hau olasotarrena zenez (ganboatarrak), eliza berria egingo balitz "hamarrenik" gabe geratuko ziren. Eta [[Vita Ignatii Loiolae (eu)|''Vita Ignatii Loiolae'']] liburuan agertzen denez, "Alonso Jauna Erregeak Juan Perez eta Gil Lopez-en anaia oinordetzaz, herritik gertuko jabegoez eta herri barneko lurrez saritu zuen". Juan Perez eta Gil Lopez anaiak ziren, Oinaz etxekoak<ref>Hau omen da Soraluzeko [[Loiola etxea (eu)|Loiola etxearen]] jatorria.</ref>. Hau denak oinaztarren trikimaikuren bat egon zitekela azpian adierazten du, hiribildu berrian ganboatarren indarra ahultzeko.


    ===Soraluzeko forua===
    ===Soraluzeko forua===
    (begiratu Sorapedia)
    ::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Soraluzeko forua (eu) | ''hemen'']].</small>
    Beste herri eta hiri askoren moduan, Logroñoko forua eman zion. Foru honek hirubilduko biztanleen eskubideak eta betebeharrak zehazten zituen, jauntxoen nahikerietatik askatuz.
     
    Barrualdeko hiribildu askoren moduan, Alfontso XI. erregeak Logroñoko forua<ref>Forua. Arautegia edota legea.</ref> eman zion Soraluzeri.


    ==Izurri beltza==
    Foru honek hirubilduko biztanleen eskubideak eta betebeharrak zehazten zituen, jauntxoen nahikerietatik askatuz. Bertan argi asko jasotzen zenez: ''...bertan bizi nahi dutenei legea eta forua ematea, menpekotasunaren zapalkuntza astunaren azpian egon gabe bizi ahal izateko''.
    Soraluze sortu eta bost urteetara (1348) izurri beltza etorri zen. Nafarroan biztanleen %50tik %70ra hil omen ziren. Soraluzen ez zen hilgo askoz gutxiago.


    Hala ere, ez zen berez desagertu. Nafarroan 1361-2, 1373-4, 1382-3, 1387 eta 1395 urteetan. XV., XVI. eta XVII. mendeetan berragerpenak ere errepikatu egiten dira XVIII. mendera arte, guztiz desagertzeko Euskal Herrian. <ref>Oraindik 1564. urtean izurrite batek Logroño jo zuen hilkortasun handia eraginez. Agiri historikoetan ‘’pestilencia’’ deitu zioten, eta XXI. mendeko ehorzketa leku batzuetako ADN azterketek demostratu dute ‘’Yersinia pestis’’ izan zela Logroñokoaren kausa.</ref>.
    ==Nafarroan atzera (1368-73)==
    Karlos II.a Nafarroakoa (1332-1387),Evreuxkoa edo ‘’Gaiztoa’’ ere deitua, 1349. urtean egin zuten nafarroako erregea.
    Aurki lanetan hasi zen mendebaldeko lurrak berreskuratzeko, ehun eta berrogei urte lehenago galduak. Hala, 1350. urtean Gipuzkoa ekialdeko lau famili nagusiak bere menpean jarri zituen, urteko 900 liberak ordainduta. Hurrengo urtean Oñatiko jaunaren txanda izan zen, honi Lizarraldeko hiru herri eman zizkiola; bost urte geroago urteko 200 liberako errentak, eta 1363. urtean hainbat herrietako zergak ere.
    Urte hartan Nafarroako Karlos IIa eta Aragoiko Pedro IVa Uncastillon bildu ziren, Gaztelako erresuma elkarren artean banatzeko asmoz… irabaztzen bazuten. Oso egoera egokia zen, Gaztelan gerra zibila zelako orduko erregea (Pedro I.a) eta honen anaiordearen artean (geroko Enrike II.a).


    Karlos II.ak Gipuzkoa, Bizkaia<ref>Bizkaiako jauna </ref>, Araba eta Errioxa konkistatu zituen (1368), eta bost urtetan berarentzat gorde. Baina Gaztelako gerra bukatu zenean (1369), Enrike II.ak lurraldea berrantolatu eta gero atzera bota zituen nafarrak (1473).
    [[Fitxategi: Bilakaera_urbanistikoa._Soraluze_XIV_mendea.jpg | thumb | center | 800px | XIV mendeko Placencia (saiakera)]]
     
     
    ==Eta ostean, hiribilduaren lehen urteak==
    Gehiago jakiteko, sakatu [[Historia. Hiribilduaren lehen urteak (eu) | ''hemen'']]




    ==Erreferentziak==
    ==Erreferentziak==
    * La evolucion del hábitat y el poblamiento en el País Vasco durante las Edades Media y Moderna. Álvaro Aragón Ruano (Domitia, 2011).
    * La evolucion del hábitat y el poblamiento en el País Vasco durante las Edades Media y Moderna. Álvaro Aragón Ruano (Domitia, 2011).
    * Erdi Aroko euskararen historia kanpotik eta barnetik (Historia apur bat). Urtzi Reguero Ugarte (Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo" 2021).
    * La formación de las villas en Guipúzcoa. Mariano Ciriquiain-Gaiztarro (Revista de Administración Local 1947).
    * La formación de las villas en Guipúzcoa. Mariano Ciriquiain-Gaiztarro (Revista de Administración Local 1947).


    [[Kategoria: Historia]]
    [[Kategoria: Historia]]
    ==Burdinolak (XV mendeko atalean sartu)==
    Burdina aspalditik lantzen zen Euskal Herrian, baina erabilitako teknologia (haizeolak) ez zen oso emankorra, eta ekoizpena eskasa zen, kalitatean zein kopuruan.
    Baina XIII. eta XV. mendeen artean iraultza modukoa gertatu zen. Alde batetik, uraren energia erabiltzen hasi ziren, eta burdinolak Gipuzkoa osora zabaldu ziren; ondorioz, ekoizpena asko handitu zen. Bestetik, teknologia berriak zabaldu ziren, oso burdin ona sortzen ahalbidetu zutena.
    XVI. mende hasieran, berriz, martineteak<ref>Burdinola txikiak edo tiraderak.</ref> sortu ziren, burdinola nagusietan sortutako totxoak luzatzeko.
    Soraluzek bi ezaugarri zituen burdinolak sortzeko: mendiko erreka ugari eta oparoak alde batetik, eta aldapak (Gipuzkoa osoko herri aldapatsuena da). Beraz, oso toki egokia zen burdina lantzeko.
    Honetaz gain, lehengaia landu beharrean, arma zuriak ekoizten hasi zen, inguruko herrien modua; hau da, balio erantsia handiagoa zen.
    (Zaharrenak aipatu hemen)

    Hauxe da oraingo bertsioa, 23:07, 7 urria 2022 data duena

    XIII. mendeko krisia XIV. mendeko bigarren laurdenean bukatu zen. Orduan, Markinako lurraldeko biztanleek hainbat hiribildu sortu arazi zituzten jauntxoen hatzaparretatik ihes egiteko. Horietako bat Soraluze izan zen.

    1343. urtean, Algeciraseko setioan ari zela, Alfonso XI.ak hiri gutuna eman zion, Soraluze herrixkan eta Herlaibia larretan bizi zirenak biltzeko, eta Placencia de Soraluce sortzeko, bere harresi, dorre eta eliza berriarekin. Barne antolaketa arautzeko Logroñoko forua eman zion.


    Aurretik, Markinako lurraldea

    Gehiago jakiteko, sakatu hemen


    Markinako lurraldeko hiribilduak


    Markinako lurraldeko hiribildu berriak

    XIV. mendeko krisia pasata, Gaztelako erregeak berriro ekin zioten hiribilduak sortzeari. Eta hurrengoak Markina ingurukoak izan ziren. Arrazoia, probintzien arteko muga izanik, bertako jauntxoek alde batetik bestera pasatzen zirela lapurretak egiteko. Bertakoen bizilagunen kalterako izateaz gain, Arabako lautadatik itsasorako bideari ere eragiten zion, merkataritza oztopatuz.

    Horregatik, 1335. urtean hasi ziren inguruko herrixkei hiri gutunak ematen eta, garrantzitsua zena, jauntxoen azpitik askatzen erregearen menpera ekartzeko. Lehena Elgeta izan zen (1335 "...Maiako larretan egiten ari den herri berrian, Bizkaiarekin muga egiten duena eta Elgeta izendatzen duguna..."[1]); eta Monreal de Deva gero[2] (1343).

    Urte hartan bertan Markinako merindadekoak etorri ziren, beti aurretik zeuden herrixkak aprobetxatuz: Placencia de Soraluce lehenik (1343), eta hiru urte geroago (1346) Villamayor de Marquina (Elgoibar) eta Villanueva de San Andres (Eibar).

    Azkenik, Tello Gaztelakoak (Pedro I.ren erregearen anaiordea eta ezkontzaz Bizkaiko Jauna) Markina bera sortu zuten (1355) geratzen zen barrutian. Izena, lurraldearena eman zioten. Eta hurrengo urtean Elorrio hiribilduari eman zioten hiri gutuna (1356).


    Placencia de Soraluzeren sorrera

    Iturriak

    Soraluzeren sorrerari buruzko xehetasunak jakiteko ez dago iturri zuzenik. Alfonso XI. erregeak emandako hiri gutuna aspaldi desagertu zen, segururena Eibarko bonbardaketan (1937. urtean). 1936. urtean Policarpo Larrañagak Soraluzeko Udal Artxibotik hainbat agiri eroan omen zituen Eibarko bere etxera, Soraluzeko historia ikertzeko asmoz. Gerra sortu zenean, ezin izan zuen agiriak bueltatu eta, 1937.eko apirileko bonbardaketan etxea erre zenean, eroandako agiriak ere erre ziren.

    Esteban de Garibai arrasatearrak, berriz, 1571. urtean Los XL libros del Compendio historial de las chronicas y universal historia de todos los reynos de España argitaratu zituen, eta bertan aipatzen du Soraluzeren sorrera.

    Elgoibar sortu zuteneko hiri gutuna (1376), berriz, oraindik gordetzen da, eta Garibairen aipamena ere. Eibarko hiri gutuna, berriz, aspaldi galdu zen; Soraluzeren kasuan moduan, Garibairen Compendio historialera jo behar da ezer jakiteko.

    Iturri hauek alderatzen eta estrapolatzen, Soraluzeren sorreraren ideia argia osatu dezakegu.

    Kristau gudaroste batek hiri musulman bat erasotzen

    Algeciraseko setioa

    1341. urtean Gaztelako Alfonso XI.ak al-Ŷazīra al-Jaḍrā setioa[3] prestatzen hasi zen. Alfontso XI.aren poemak gero jasoko zuenez:

    El alcaçar muy rreal, fermoso commo rrobi,
    Torres de canto e de cal, las mejores que yo bi,
    Anartes con sus saetas, almenas bien apostadas,
    Muy peligrosas barreras, cartauas muy bien labradas,
    Dos billas son de grand brio, e están en tierra fiel
    Por entre couas un rrio, que llaman rrio de la Miel.

    1342. urtean setioa hasi zen, soldadu asko bilduz. Gaztelarrez gain, aragoiarrak, portugaldarrak eta Genovakoak. Geztelarrekin batera gipuzkoarrak ere baziren, Beltran Velez de Guevara y Haro (Oñatiko kondea) ganboatarraren aginpean. Eta bi urte geroago Algeciras hartzea lortu zuten (1344).

    Gaztelako Alfontso XI.a

    Placencia de Soraluceren hiri gutuna

    1343. urteko urriak 15ean Alfontso XI. erregeak Placencia de Soraluce sortzeko hiri gutuna eman zuen. Esteban de Garibairen esanetan:

    Setio horretan (Algecirasekoa), Alfontso Erregeak Gipuzkoako probintzian beste herri eta hiribildu bat sortzeko agindu zuen, Deba ibaiaren ertzean, Soraluze eta Herlabia izeneko landa lurretan, eta agindu zuen Soraluzen bizi ziren Markinako gizonek eta Herlabiako soroetan bizi zirenek egin zezatela Placencia izeneko herri eta hiribildu hori.
    Bere mugak eta Logroñoko hiriaren forua eman zizkion, 1381. urteko urriak 15ean Algeciraseko errege kanpamenduan, Kristo jaio osteko 43.ean, igorritako agindu baten bidez, Sancho Mugarra bere idazkariaren aurrean eta Gipuzkoako Merino Nagusia Beltran Velez de Gebara izanaz, probintzia bereko jendearekin setio luze honetan Alfontso Erregea lagunduz ari zena.
    Azken honek zera agindu zuen, hiribildu hori hesitu eta dorreak egin, eta Eliza jaso, eta Elgoibar eta Mendaroraino Markina esaten zitzaiola.

    Sortzeko arrazoiak

    Batzuen arabera, gipuzkoarren artean soraluzetarrak ere baziren. Eta azken hauek erakutsitako adorea saritzeko erregeak hiribildua sortzeko hiri gutuna eman zien… baina, elezahar hau egia izan ala ez, baziren beste arrazoi asko tartean.

    Alde batetik, hogei urteko epean sei hiribildu sortu ziren oso esparru txikian: Elgeta (1335), Soraluze (1343), Elgoibar (1346) eta Eibar (1346) Gipuzkoan, Markina (1355) eta Elorrio (1356) Bizkaian. Honek erakusten du eskualdea egituratzeko asmoa bazela.

    Honetaz gain, Elgoibarren hiri gutunean eta Eibarri buruzko Garibairen aipamenean agertzen denez hiri gutunak biztanleek hala eskatuta eman ziren. Eta hiru hiri gutunetan agintzen da hiribilduak hesitzeko eta dorreak jasotzeko. Eskaera hauek salbuespenak dira gainontzeko hiri gutunetan. Hemendik ulertzen da Soraluze, Elgoibar eta Eibarko biztanleek hiribilduak eskatu zituztela jauntxoengandik babesteko asmoz.

    Azkenik, Soraluzeren kasuan behintzat, hiri gutunak eliza berria jasotzeko agintzen du, nahiz eta Santa Maria monastegia aurretik izan. Azken hau olasotarrena zenez (ganboatarrak), eliza berria egingo balitz "hamarrenik" gabe geratuko ziren. Eta Vita Ignatii Loiolae liburuan agertzen denez, "Alonso Jauna Erregeak Juan Perez eta Gil Lopez-en anaia oinordetzaz, herritik gertuko jabegoez eta herri barneko lurrez saritu zuen". Juan Perez eta Gil Lopez anaiak ziren, Oinaz etxekoak[4]. Hau denak oinaztarren trikimaikuren bat egon zitekela azpian adierazten du, hiribildu berrian ganboatarren indarra ahultzeko.

    Soraluzeko forua

    Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

    Barrualdeko hiribildu askoren moduan, Alfontso XI. erregeak Logroñoko forua[5] eman zion Soraluzeri.

    Foru honek hirubilduko biztanleen eskubideak eta betebeharrak zehazten zituen, jauntxoen nahikerietatik askatuz. Bertan argi asko jasotzen zenez: ...bertan bizi nahi dutenei legea eta forua ematea, menpekotasunaren zapalkuntza astunaren azpian egon gabe bizi ahal izateko.


    XIV mendeko Placencia (saiakera)


    Eta ostean, hiribilduaren lehen urteak

    Gehiago jakiteko, sakatu hemen


    Erreferentziak

    • La evolucion del hábitat y el poblamiento en el País Vasco durante las Edades Media y Moderna. Álvaro Aragón Ruano (Domitia, 2011).
    • La formación de las villas en Guipúzcoa. Mariano Ciriquiain-Gaiztarro (Revista de Administración Local 1947).
    1. ↑ “…en la puebla nueva que se face en los campos de Maya, a la cual puebla ponemos nombre Elgueta, que es frontera de Vizcaya…”
    2. ↑ Hiribildu berria sortu baino, Monreal de Iciar zena (1296) mendialdetik itsasertzera lekualdatu zuten.
    3. ↑ Sitio de Algeciras (1342-1344). Wikipedia (gazteleraz).
    4. ↑ Hau omen da Soraluzeko Loiola etxearen jatorria.
    5. ↑ Forua. Arautegia edota legea.
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Historia._Hiribilduaren_sorrera_(eu)&oldid=29646"(e)tik jasota