«Kalebarren (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
     
    (2 erabiltzailek tartean egindako 29 berrikusketa ez dira erakusten)
    1. lerroa: 1. lerroa:
    {{Osatu barik}}
    ==Kokapena==
    ==Kokapena==
    Kalebarren Labaderogainetik Plaza Zaharrera doan kalea da. 72 metro luze ditu, eta 4 metro zabal.  
    Kalebarren Labaderogainetik Plaza Zaharrera doan kalea da. 72 metro luze ditu, eta 4 metro zabal.  
    6. lerroa: 4. lerroa:
    Zenbakiak emateko orduan munduko kale gehienen kontra egin zuten: normalean, 1-etik hasita zenbaki bakoitiak ezkerreko etxeei ematen zaizkie, eta bikoitiak eskumako etxeei; halaxe egiten da mundu guztian, eta Soraluzen ere... Kalebarrenen ezik! Ezagutzen ez diren arrazoiengatik, eskumako etxeek zenbaki bakoitiak dituzte, eta ezkerrekoek bikoitiak.
    Zenbakiak emateko orduan munduko kale gehienen kontra egin zuten: normalean, 1-etik hasita zenbaki bakoitiak ezkerreko etxeei ematen zaizkie, eta bikoitiak eskumako etxeei; halaxe egiten da mundu guztian, eta Soraluzen ere... Kalebarrenen ezik! Ezagutzen ez diren arrazoiengatik, eskumako etxeek zenbaki bakoitiak dituzte, eta ezkerrekoek bikoitiak.


    {{#display_map: 43.174575,-2.413309
    Garai batean etxe gehienek burdin uztaiak zituzten atari ondoko hormetan, animaliak lotzeko. Oraindik antzeman daitezke batzuk.
       | polygons= 43.174287,-2.413240:43.174300,-2.413185:43.174925,-2.413380:43.174917,-2.413437~Kalebarren~ ~#F29705~ ~ ~#E2F205
     
       | zoom = 18
    {{#display_map:
      | height = 600
      |centre = 43.174575,-2.413309
      | type = earth
       |lines  = 43.174290,-2.413208: 43.174921,-2.413405~Kalebarren~ ~yellow~ ~10
       |zoom = 18 | height = 600 | type = earth
    }}
    }}


    19. lerroa: 18. lerroa:
       Soraluzeko_ikuspegia_(Joseph_Lamot_1756).jpg                    | Soraluze <br> (Florencio Lamot 1756)
       Soraluzeko_ikuspegia_(Joseph_Lamot_1756).jpg                    | Soraluze <br> (Florencio Lamot 1756)
       Kaleak._Kalebarren_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg                | Kalebarren <br> (Indalecio Ojanguren)
       Kaleak._Kalebarren_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg                | Kalebarren <br> (Indalecio Ojanguren)
       Deba_ibaia._Kalebarren_aldera_01_(Indalecio_Ojanguren_1930).jpg | Deba ibaiarako etxaurreak <br> (Indalecio Ojanguren 1930)
      Kalebarren._Labaderogainetik.jpg                                | Labaderogainetik
      Zubi_Nagusia._Eskudelak_eta_Etxaspia.jpg                        | Etxaspia Deba ondoan
       Deba_ibaia._Kalebarren_aldera_01_(Indalecio_Ojanguren_1930).jpg | Etxaspia Deba ondoan <br> (Indalecio Ojanguren 1930)
      22_Kalebarren_ibaitik._Lehen.jpg                                | Etxaspia Deba ondoan
      22_Kalebarren_ibaitik._Orain_(Kontrargi_2018).jpg              | Etxaspia Deba ondoan <br> (Kontrargi 2018)
    </gallery>
    </gallery>




    ==Historia==
    ==Historia==
    Kalebarren herriko kale zaharrenetakoa da, ''Placencia de Soraluce'' modu ofizialean sortu baino lehenagokoa. Izatez, Alonso Jauna Erregeak Soraluze eta Herlaibiako biztanleak biltzeko agindu zuen, eta herriari harresiak emateko. Kalebarren harresi barruan geratu zen.
    Kalebarren herriko kale zaharrenetakoa da, ''Placencia de Soraluce'' modu ofizialean sortu baino lehenagokoa. Izatez, 1343. urtean Alonso Jauna Erregeak Soraluze eta Herlaibiako biztanleak biltzeko agindu zuen, eta herriari harresiak emateko. Harresien barruan hiru kale geratu ziren: [[Kalegoen (eu)|Kalegoen]], Kalebarren eta [[Kalegurutze (eu)|Kalegurutze]].
     
    Garai hartan Soraluzeko herri-kaskoa gaurkoa baino txikiagoa zen, eta Kalebarren laburragoa, Zabaleta<ref>Halaxe esaten zaio izen bereko baserri ingurutik datorrelako, ez garai bateko Zabaleta botika azpitik pasatzen delako.</ref> errekaraino heltzen zen. Gaur egun erreka hau estalita dago: Erregetxe aldetik dator, eta Kalebarren 7aren azpitik pasa da. Parean geratzen diren bi etxeak, Kalebarren 14 eta 16 zenbakidunak, estuagoak eta txikiagoak dira, harresietatik kanpo ekgin zirelako.
     
    Ostera, erreka estali zenean etxe berriak egin ziren, eta beste muturrean [[Plaza Zaharra (eu)|''Kalebarreneko Plaza Berria'']] sortu zuten, Irure jaunaren jauregiraino. Izena Plaza Zaharra bilakatu zen, 1831. urtean Kalebarreneko beste aldean hiru etxe bota eta [[Plaza Barria (eu)|Plaza Barria]] eraiki zutenean.
     
    Gerra garaian, [[Udalbatzaren erabakiak. Gerra denborak 2 (eu)#1937/09/15 | 1937ko irailak 15ean]], orduko Udalak izena aldatu zion: ''Erabateko adostasunez erabaki zen Irailak 22, Arrateko martiriak eta Montejurrako Terzioa izendatzea gaur eguneko Elizburu kalea, Barrenkale (sic) eta Plaza Berria, hurrenez hurren gogoratzeko herri honetan indar askatzaileak sartu ziren data, Arraten eraildako Serafin Atxotegi eta Manuel Lersundi (g.b.) gazteak eta Soraluze askatu zuen Terzioa.''


    Garai hartan Soraluzeko herri-kaskoa gaurkoa baino txikiagoa zen, eta Kalebarren laburragoa, Zabaleta<ref>Halaxe esaten zaio izen bereko baserri ingurutik datorrelako, ez garai bateko Zabaleta botika azpitik pasatzen delako.</ref> errekaraino heltzen zen. Gaur egun erreka hau estalita dago: Erregetxe aldetik dator, eta Kalebarren 7aren azpitik pasa da. Parean geratzen diren bi etxeak, Kalebarren 14 eta 16 zenbakidunak, estuagoak eta txikiagoak dira, kaleko azkenak zirelako.
    ::<small>''Gehiago jakiteko''</small> [[Auzi Orokorra (eu)]]
    ::<small>''Gehiago jakiteko:''</small> [[Isiltasuna hausten (eu)]]


    Ostera, erreka estali zenean etxe berriak egin ziren, eta beste muturrean Plaza Zaharra sortu zuten, Irure jaunaren jauregiraino.
    Franco hil eta gero, kaleak jatorrizko izena berreskuratu zuen.




    ==Zenbaki bakoitiak==
    ==Etxeak eta atariak. Zenbaki bakoitiak==
    Etxe gehienek ezaugarri berberak dituzte: zabalera berekoak, Kalebarrenetik Etxaburueta (edota Goikokaletara) heltzen dira. Gainera, lehengo solairua kalearen gainera dator, txapela moduan: alboko hormak aurera egiten dute, eta bere artean arku moduko batzuen bidez lehengo pisua eraikitzen da. Azken zenbakietan ez da halaxe pasatzen, baina alboko hormak aurreratuta daude: itxura denez, etxeak berregiterakoan ez ziren ausartu lehengo moduan egiten.
    Etxe gehienek ezaugarri berberak dituzte: zabalera berekoak, Kalebarrenetik Etxaburueta (edota Goikokaletara) heltzen dira. Gainera, lehengo solairua kalearen gainera dator, txapela moduan: alboko hormak aurera egiten dute, eta bere artean arku moduko batzuen bidez lehengo pisua eraikitzen da. Azken zenbakietan ez da halaxe pasatzen, baina alboko hormak aurreratuta daude: itxura denez, etxeak berregiterakoan ez ziren ausartu lehengo moduan egiten.


    Jatorrizko etxe gehienek bi solairu zituzten, eta hormak harrizkoak. Hortik gorakoak geroago jaso ziren, egurrez eta adreiluz. Etxe batzuk harria bistan daukatenez, Kalebarrenen zein Goikokaletan, errez nabarmendu daiteke.
    Jatorrizko etxe gehienek bi solairu zituzten, eta hormak harrizkoak. Hortik gorakoak geroago jaso ziren, egurrez eta adreiluz. Etxe batzuk harria bistan daukatenez, Kalebarrenen zein Goikokaletan, errez nabarmendu daiteke.


    ===Plaza Barria===
    ===Plaza Barria===
    Plaza berria 1831 urtean egin zuten, eta horretarako Kalebarreneko eskumako hiru etxeak bota zituzten. Oraindik ikus daiteke arkuen hasiera, plaza ertzeko horman.
    [[Plaza Barria (eu)|Plaza Barria]] 1831 urtean egin zuten, eta horretarako Kalebarreneko eskumako hiru etxeak bota zituzten. Oraindik ikus daiteke arkuen hasiera, plaza ertzeko horman.


    ===1. zenbakia===
    ===1. zenbakia===
    Etxe hau ''Mendiolaetxea'' zen [[Mendiola baserria (eu)|(Mendiola]] baserrikoak ziren jabeak). ''Txilingoa'' ere esaten zitzaion.
    Plaza Barria egin eta gero, alboko etxeak bota zirenez, etxe honek hegoaldeko etxaurrea irabazi zuen. Ataria Kalebarreneko etxaurrean dauka, puntu erdiko arku ederra. Atea ere garaikoa du.  
    Plaza Barria egin eta gero, alboko etxeak bota zirenez, etxe honek hegoaldeko etxaurrea irabazi zuen. Ataria Kalebarreneko etxaurrean dauka, puntu erdiko arku ederra. Atea ere garaikoa du.  


    Behe solairuan Lete tailerra egon zen urteetan. Gero, Kalebarren, aldera [[Alberdi harategia (eu)|Jose Luis Alberdi harakinak]] bere harategia zabaldu zuen. Aurreko urteetan ataritik sartzen zen harategira, baina gerora Kalebarrenerako leihoa apurtu eta bertatik pasua zabaldu zuten. Harategia Gabolatsera aldatu zutenetik lokala ez da erabili.
    Behe solairuan Lete tailerra egon zen urteetan. Gero, Kalebarren, aldera Jose Luis Alberdi harakinak bere harategia zabaldu zuen. Aurreko urteetan ataritik sartzen zen harategira, baina gerora Kalebarrenerako leihoa apurtu eta bertatik pasua zabaldu zuten. Harategia Gabolatsera aldatu zutenetik lokala ez da erabili.


    Plaza Barriko aldean, aldiz, [[Donostiako Aurrezki Kutxa (eu)|Donostiako Aurrezki Kutxa]] egon zen urteetan. Gipuzkoako Aurrezki Kutxarekin bat egin ondoren, sukurtsal hau itxi egin zuten. Ger Montse Ordaxek denda zabaldu zuen. 2017 urtetik [[Iratxo denda (eu)|Iratxo]] bertan dago.
    Plaza Barriko aldean, aldiz, [[Donostiako Aurrezki Kutxa (eu)|Donostiako Aurrezki Kutxa]] egon zen urteetan. Gipuzkoako Aurrezki Kutxarekin bat egin ondoren, sukurtsal hau itxi egin zuten. Gero Montse Ordaxek denda zabaldu zuen. 2017 urtetik Iratxo bertan dago.


    Etxaburuetako etxaurrea, berriz, lehenengo pisura ematen du. Bertan ''Bolia'' ezizeneko taberna egon zen (''Bolia'' andra tabernariari esaten zioten, oso lodia zelako, borobila; ''15 zentimo'' ere esaten zioten, potoloa eta txikia zelako). Gerra aurreko urteetan [[Karlisten Zirkulua (eu)|Karlisten Zirkulua]] ere bertan egon zen, bigarren solairuan; baina gerra ostean [[Batzokia (eu)|Batzokia]] izandakora pasa ziren. Urteetara [[Elduaien altzari-denda (eu)|Elduaien altzari-denda]] egon zen, eta Eusko Alkartasunekoek pisu osoa erosterakoan ''Bolia'' izeneko taberna zabaldu zuten.
    Etxaburuetako etxaurrea, berriz, lehenengo pisura ematen du. Bertan ''Bolia'' ezizeneko taberna egon zen (''Bolia'' andra tabernariari esaten zioten, oso lodia zelako, borobila; ''15 zentimo'' ere esaten zioten, potoloa eta txikia zelako). Gerra aurreko urteetan [[Karlisten Zirkulua (eu)|Karlisten Zirkulua]] ere bertan egon zen, bigarren solairuan; baina gerra ostean [[Batzokia (eu)|Batzokia]] izandakora pasa ziren. Urteetara Elduaien altzari-denda egon zen, eta Eusko Alkartasunekoek pisu osoa erosterakoan ''Bolia'' izeneko taberna zabaldu zuten.


    ===3. zenbakia===
    ===3. zenbakia===
    Etxe hau ez da Etxaburuetaraino heltzen, erdibidean geratzen da.  
    Etxe hone izena ''Arteagaetxea'' zen, [[Arteaga baserria (eu)|Arteaga]] baserriarekin lotuta, segururena. Etxea ez da Etxaburuetaraino heltzen, erdibidean geratzen da.


    Behean, XX mendearen hasieran, Bizenta Urizarrek (Mantxo) eta Ignacia Galarraga bere errainak denda zabaldu zuten. 195x urtean laga zuten, eta orduan Margola tindategiak sukurtsala zabaldu zuen. Honek ixterakoan [[Yoque arropadenda (eu)|Yoque]] izeneko arropa denda zabaldu zuten, baina urte gutxitara itxi zuten. Ostera, 200x urtetik 2017 arte [[Instalaciones Kalebarren (eu)|Instalaciones Kalebarren]]-ek publikorako bulegoa zabaldu zuen. 2017tik aurrera [[Mapfre bulegoa (eu)|Mapfreko]] bulegoa bertara ekarri zuten.
    Behean, XX mendearen hasieran, Bizenta Urizarrek (Mantxo) eta Ignacia Galarraga bere errainak denda zabaldu zuten. 195x urtean laga zuten, eta orduan Margola tindategiak sukurtsala zabaldu zuen. Honek ixterakoan Yoque izeneko arropa denda zabaldu zuten, baina urte gutxitara itxi zuten. Ostera, 200x urtetik 2017 arte Instalaciones Kalebarren-ek publikorako bulegoa zabaldu zuen. 2017tik aurrera Mapfreko bulegoa bertara ekarri zuten.


    ===Etxaburueta 1. zenbakia===
    ===Etxaburueta 1. zenbakia===
    Hurrengo etxea ez da Kalebarrenekoa, Etxaburuetakoa baizik, ataria bertan duelako.
    Hurrengo etxea ez da Kalebarrenekoa, Etxaburuetakoa baizik, ataria bertan duelako.


    Azpian [[Iñarra harategia (eu)|Iñarra harategia]] dago, 19xx urtetik. Aurretik...
    Azpian Rosa Congregadoren harategia dago, 2022 urtetik. Aurretik Iñarra haeategia egon zen.


    ===5. zenbakia===
    ===5. zenbakia===
    Etxe hau Etxaburuetaraino heltzen da edo, hobeto esanda, Goikokaletaraino.
    Etxe honi modu askotan esaten zitzaion: ''Kalebarrengoa'', ''Mantxikuenekoa'' edota ''Mendatakoa''. Etxaburuetaraino heltzen da edo, hobeto esanda, Goikokaletaraino.


    Etxe azpian, gerra ostean '''Auxilio Social''' zelakoaren egoitza zegoen, behartsuei janariak eta bestelako premiazkoak banatzeko. Gero, Nieves '''Mantxikik''' denda zabaldu zuten, eta azkenean Mendatako Gregorio Uribe eta Asun andreak [[Mendata taberna (eu)|Mendata taberna]] zabaldu zuten, 2017. urte arte zabalik egon dena.
    Etxe azpian, gerra ostean '''Auxilio Social''' zelakoaren egoitza zegoen, behartsuei janariak eta bestelako premiazkoak banatzeko. Gero, Nieves '''Mantxikik''' denda zabaldu zuten, eta azkenean Mendatako Gregorio Uribe eta Asun andreak Mendata taberna zabaldu zuten, 2017. urte arte zabalik egon dena.


    Lehen pisuan [[Arrate autoeskola (eu)|Arrate autoeskola]] dago, eta Goikokaletan dauka sarrera nagusia, etxearen beste aldean.
    Lehen pisuan Arrate autoeskola dago, eta Goikokaletan dauka sarrera nagusia, etxearen beste aldean.


    ===7. zenbakia===
    ===7. zenbakia===
    Etxe hau Kalebarrenekoa den arren, 1990 urtean goitik behera berregin zutenetik ataria Goikokaletan dauka.
    Etxe hau Kalebarrenekoa den arren, 1990 urtean goitik behera berregin zutenetik ataria Goikokaletan dauka.


    Azpian [[Goiara lurrindenda (eu)|Goiara lurrindenda]] dauka, esparru osoa hartzen duela. Etxea berritu baino lehen, ataria bertan zegoen. Sartu eta eskumara [[Arzuagaren denda (eu)|Sebastian Arzuagaren denda]] zegoen: janariak, pentsuak... denetik egoten zen.
    Azpian Goiara lurrindenda egon zen (1992-2020), esparru osoa hartzen zuela. Etxea berritu baino lehen, ataria bertan zegoen. Sartu eta eskumara Sebastian Arzuagaren denda zegoen: janariak, pentsuak... denetik egoten zen.


    [[Fitxategi: Kalebarren._9_zenbakia_(Rafael_Barrio).jpg | thumb | right | 200px | 9. zenbakia (Rafael Barrio)]]
    ===9. zenbakia===
    ===9. zenbakia===
    Zenbaki honetan [[Zabaleta botika (eu)|Zabaleta botika]] egon da urteetan. 2015 urtean traspasatu zuten, eta ordutik aurrera [[Oruesagasti botika (eu)|Oruesagasti botika]] da.
    Zenbaki honetan Zabaleta botika egon da 1907. urtetik. 2015 urtean traspasatu zuten, eta ordutik aurrera Oruesagasti botika da.


    Garai batean atariak beheko planta osoa hartzen zuen: erdiko arkutik sartzen zen, eta alboetan bi leiho zeuden. Gerora, ''Zabaleta botika'' zabaltzerakoan, leiho biak beheraino zabaldu zuten, ezkerrekoa ataria egiteko eta eskumakoa botikara sartzeko.
    Garai batean atariak beheko planta osoa hartzen zuen: erdiko arkutik sartzen zen, eta alboetan bi leiho zeuden. Gerora, ''Zabaleta botika'' zabaltzerakoan, leiho biak beheraino zabaldu zuten, ezkerrekoa ataria egiteko eta eskumakoa botikara sartzeko.


    Etxe hau Zabaleta erreka gainean eraikita dago; Goikokaletatik oso ondo ikusten da. Inoiz erreka gainezka egin izan duenean, euri handitako sasoian edo, ufalak etxea alderik alde zeharkatu izan du.
    Etxe hau Zabaleta erreka gainean eraikita dago; Goikokaletatik oso ondo ikusten da. Inoiz Etxaburueta errekak gainezka egin izan duenean, euri handitako sasoian edo, ufalak etxea alderik alde zeharkatu izan du.


    ===11. zenbakia===
    ===11. zenbakia===
    196x urtean [[Saioa kafetegia (eu)|Saioa kafetegia]] zabaldu zuten. 19xx urtean itxi zuten, eta gerora [[Banco Hispano Americano (eu)|Banco Hispano Americano]]-k bulegoa zabaldu zuen: bezero askorik ez zuen herrian, baina SAPArekin lanean hasi zenez, bete beharreko baldintza bat bulegoarena izan zen. SAPAk beste banku batekin hasi zenean, bulegoa bertan behera itxi zuten.
    Etxearen izena ''Labekoa'' da.
     
    196x urtean Saioa kafetegia zabaldu zuten. 19xx urtean itxi zuten, eta gerora Banco Hispano Americano-k bulegoa zabaldu zuen: bezero askorik ez zuen herrian, baina SAPArekin lanean hasi zenez, bete beharreko baldintza bat herrian bulegoa zabaltzearena izan zen. SAPAk beste banku batekin hasi zenean, bulegoa bertan behera itxi zuten.


    ===13. zenbakia===
    ===13. zenbakia===
    Hau da azken zenbaki bakoitia. Bertan harategia egon zen, Kalebarren aldera; barrurago hiltegia zegoen, Plaza Zaharretik sartzen zela. Kalebarren aldeko paretan, urteetan, [[Gayarre zinema (eu)|Gayarre zinemaren]] kartelerak egoten ziren.
    Hau da azken zenbaki bakoitia. Bertan harategia egon zen, Kalebarren aldera, eta horregatik bere izena: ''Carnicería''; barrurago hiltegia zegoen, Plaza Zaharretik sartzen zela. Kalebarren aldeko paretan, urteetan, [[Gayarre zinema (eu)|Gayarre zinemaren]] kartelerak egoten ziren.


    19xx urtean bota zuten, eta hainbat urteetan orubea hutsik egon zen. Bakarrik herriko ''karameleruak'' egoten ziren bertan.
    19xx urtean bota zuten, eta hainbat urteetan orubea hutsik egon zen. Bakarrik herriko ''karameleruak'' egoten ziren bertan.


    Gerora [[Anbulategia (eu)|Anbulategia]] eraiki zuten bertan.
    Gerora [[Anbulatorioa (eu)|anbulatorioa]] eraiki zuten bertan.




    ==Zenbaki bikoitiak==
    ==Etxeak eta atariak. Zenbaki bikoitiak==
    Lurraren egitura dela eta, etxe guzti hauek sotoa daukate, eta erreka aldera terrazak (garai bateko ortuak). Hasiera batean solairu batekoak edo bikoak ziren, baina gerora hazi ziren: gehienak hiru, lau edo bost solairukoak dira, 14. eta 16. zenbakiak ezik. Erreka aldetik gehienak galeria dute: hasieran egurrezko balkoia, komuna albo batean zutela, gero balkoia zabaldu eta itxi, eta azkenik etxe barrura ekarri.
    Lurraren egitura dela eta, etxe guzti hauek sotoa daukate, eta erreka aldera terrazak (garai bateko ortuak). Hasiera batean solairu batekoak edo bikoak ziren, baina gerora hazi ziren: gehienak hiru, lau edo bost solairukoak dira, 14. eta 16. zenbakiak ezik. Erreka aldetik gehienak galeria dute: hasieran egurrezko balkoia, komuna albo batean zutela, gero balkoia zabaldu eta itxi, eta azkenik etxe barrura ekarri.


    96. lerroa: 110. lerroa:


    ===2. zenbakia===
    ===2. zenbakia===
    Gaur egun [[Abadetxea (eu)|Abadetxea]] da. [[Karitas (eu)|Karitas]] bulegoa ere bertan dago.  
    Gaur egun [[Abadetxea (eu)|Abadetxea]] da. Karitas bulegoa ere bertan dago.


    Gerra ostean [[Idigoras arropadenda (eu)|Idigoras arropadenda]] egon zen beheko solairuan. Hura ixterakoan kapera egiteko aprobetxatu zuten, eguneroko mezak bertan emateko, erosoago eta txikiago delako.
    Ez da nahastu behar ''Abadetxe'' zaharrarekin, Kalebarreneko 6. zenbakidunarekin. Bestela ere, ''Jauregi etxea'' eta ''Enparan'' izenekin ezagutu izan dute.
     
    Gerra ostean Idigoras arropadenda egon zen beheko solairuan. Hura ixterakoan kapera egiteko aprobetxatu zuten, eguneroko mezak bertan emateko, erosoago eta txikiago delako.


    ===4. zenbakia===
    ===4. zenbakia===
    [[Loiola Etxea (eu)|Loiola Etxea]]. XX mende hasieran [[Kooperatiba (eu)|Cooperativa de Consumo Placencia]] sortu zutenean, etxea erosi eta bertan zabaldu zuten.
    [[Loiola etxea (eu)|''Loiola etxea'']] edota ''Belasko''. XX mende hasieran [[Kooperatiba (eu)|Cooperativa de Consumo Placencia]] sortu zutenean, etxea erosi eta bertan zabaldu zuten.


    1960.ko hamarkadan etxea bota eta berria altzatu zuten, hiru solairukoa hau, salerosketako aproposago. Aurreko etxetik [[Loiola etxeko armarria (eu)|armarria]] gorde eta berriro jarri zuten.
    1960.ko hamarkadan eraikina bota eta berria altzatu zuten, hiru solairukoa hau, salerosketako aproposago. Aurreko etxetik [[Loiola etxeko armarria (eu)|armarria]] gorde eta berriro jarri zuten.


    ===6. zenbakia===
    ===6. zenbakia===
    Laboral Kutxa, Otaharri liburutegia, KLB 6
    Etxe honek hiru izen izan ditu: ''Unamuno etxea'', ''Santikoa'' eta ''Abadetxea'' (nahiz eta gaur egun Abadetxea Kalebarreneko 2 zenbakian egon). 
     
    Caja Laboral Popular zenak (Laboral Kutxa gaur egun) hemen zabaldu zuen 4. bulegoa. [[Soraluce kooperatiba (eu)|Soraluce]] kooperatiba sortu berria zegoen, eta bulegotik babesa ematen zioten.
     
    Geroago Otaharri liburutegia zabaldu zuten. Izenak Soraluze herriaren ezaugarri bat aipatzen du, bertan dagoen harri bolkanikoa (otaharri, hain zuen).
     
    Urte batzuk itxita egon eta gero, KLB 6 denda arropa zabaldu zuten.


    ===8. zenbakia===
    ===8. zenbakia===
    Joko aretoa
    ''Beriztain'' izenekoa. Hemen herriko lehen joko aretoa ('sala de juegos') zabaldu zuten: disko-jogailua, petakoak, fubolinak, bilarrak...


    ===10. zenbakia===
    ===10. zenbakia===
    Ferreteriaren erakuslehioa, Otola okindegia
    ''Arangurenekoa''. Urte askotan Igartua burdindegiaren erakuslehio moduan erabili zuten. Gaur egun Otola okindegia dago bertan.


    ===12. zenbakia===
    ===12. zenbakia===
    Ferreteria Criado fruitategia
    ''Burdinazkoa'' eta ''Santuanekoa'' moduan ezagutua.
     
    Urte askotan Igartua burdindegia egon zen. Gaur egun Criado fruitategia dago bertan.


    ===14. zenbakia===
    ===14. zenbakia===
    Peñalba liburutegia, burdindegia
    Etxe hau hiru izenekin agertzen da: ''Poteskoa'', ''Urtizkoa00 eta ''Ortizkoa''.
     
    Peñalba liburutegia zabaldu zuten 1967 urte inguruan. Urte batzuk itxita egon eta gero, gaur egun Ibaiondo burdindegia dago.
     
    ===16. zenbakia===
    Ramiro Larrañagak bitxidenda zabaldu zuen, eta jubilatzerakoan Bitxorik hartu zuen. Gaur egun itxita dago, eta María Luisa Blasco margolariak bere lanak erakuslehioan erakusten ditu.


    ===18. zenbakia===
    ===18. zenbakia===
    Kontxita Labaienen ileapaindegia, bitxidenda
    Kontxita Labaienen ileapaindegia egon zen, baina aspaldi itxi zuen.


    ===20. zenbakia===
    ===20. zenbakia===
    Agirrezabal ileapaindegia
    Hemen ere beste ileapaindegia egon zen, Agirrezabal, baina hau gizonena zen. Aspaldi itxita dago.


    ===22. zenbakia===
    ===22. zenbakia===
    Txoko taberna
    Aspaldidanik Txoko taberna. Sasoi batean, ''quina'' partidak ere jokatzen ziren (debekatuta zeuden, baina...). Agustin jubilatzerakoan, Lukik hartu zuen eta martxan dirau.
     
    ===24. zenbakia===
    ''Barberokoa'' edo ''la casita de papel''.
     
    Nahiz eta [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharrean]] egon, etxea Kalebarreni dagokio. Etxe azpian Zabala aroztegia egon zen.
     
     
    ==''Kalebarren tiene cosas''==
    Kalebarrenek bere abestia ere badu: [[Kalebarren tiene cosas (eu)|''Kalebarren tiene cosas'']] izenekoa.
     
    ''San Sebastián tiene cosas'' abestiaren bertsioa da, sasoi bateko negozioak aitatzen dira: Choco eta Mendata tabernak, Jose Luis harakina eta Juan Manuel ile-apaintzailea.




    Hauxe da oraingo bertsioa, 23:14, 13 iraila 2022 data duena

    Kokapena

    Kalebarren Labaderogainetik Plaza Zaharrera doan kalea da. 72 metro luze ditu, eta 4 metro zabal.

    Zenbakiak emateko orduan munduko kale gehienen kontra egin zuten: normalean, 1-etik hasita zenbaki bakoitiak ezkerreko etxeei ematen zaizkie, eta bikoitiak eskumako etxeei; halaxe egiten da mundu guztian, eta Soraluzen ere... Kalebarrenen ezik! Ezagutzen ez diren arrazoiengatik, eskumako etxeek zenbaki bakoitiak dituzte, eta ezkerrekoek bikoitiak.

    Garai batean etxe gehienek burdin uztaiak zituzten atari ondoko hormetan, animaliak lotzeko. Oraindik antzeman daitezke batzuk.

    Mapa kargatzen...


    Argazkiak

    (handitzeko, sakatu gainean)

    • Soraluze (Florencio Lamot 1756)

      Soraluze
      (Florencio Lamot 1756)

    • Kalebarren (Indalecio Ojanguren)

      Kalebarren
      (Indalecio Ojanguren)

    • Labaderogainetik

      Labaderogainetik

    • Etxaspia Deba ondoan

      Etxaspia Deba ondoan

    • Etxaspia Deba ondoan (Indalecio Ojanguren 1930)

      Etxaspia Deba ondoan
      (Indalecio Ojanguren 1930)

    • Etxaspia Deba ondoan

      Etxaspia Deba ondoan

    • Etxaspia Deba ondoan (Kontrargi 2018)

      Etxaspia Deba ondoan
      (Kontrargi 2018)


    Historia

    Kalebarren herriko kale zaharrenetakoa da, Placencia de Soraluce modu ofizialean sortu baino lehenagokoa. Izatez, 1343. urtean Alonso Jauna Erregeak Soraluze eta Herlaibiako biztanleak biltzeko agindu zuen, eta herriari harresiak emateko. Harresien barruan hiru kale geratu ziren: Kalegoen, Kalebarren eta Kalegurutze.

    Garai hartan Soraluzeko herri-kaskoa gaurkoa baino txikiagoa zen, eta Kalebarren laburragoa, Zabaleta[1] errekaraino heltzen zen. Gaur egun erreka hau estalita dago: Erregetxe aldetik dator, eta Kalebarren 7aren azpitik pasa da. Parean geratzen diren bi etxeak, Kalebarren 14 eta 16 zenbakidunak, estuagoak eta txikiagoak dira, harresietatik kanpo ekgin zirelako.

    Ostera, erreka estali zenean etxe berriak egin ziren, eta beste muturrean Kalebarreneko Plaza Berria sortu zuten, Irure jaunaren jauregiraino. Izena Plaza Zaharra bilakatu zen, 1831. urtean Kalebarreneko beste aldean hiru etxe bota eta Plaza Barria eraiki zutenean.

    Gerra garaian, 1937ko irailak 15ean, orduko Udalak izena aldatu zion: Erabateko adostasunez erabaki zen Irailak 22, Arrateko martiriak eta Montejurrako Terzioa izendatzea gaur eguneko Elizburu kalea, Barrenkale (sic) eta Plaza Berria, hurrenez hurren gogoratzeko herri honetan indar askatzaileak sartu ziren data, Arraten eraildako Serafin Atxotegi eta Manuel Lersundi (g.b.) gazteak eta Soraluze askatu zuen Terzioa.

    Gehiago jakiteko Auzi Orokorra (eu)
    Gehiago jakiteko: Isiltasuna hausten (eu)

    Franco hil eta gero, kaleak jatorrizko izena berreskuratu zuen.


    Etxeak eta atariak. Zenbaki bakoitiak

    Etxe gehienek ezaugarri berberak dituzte: zabalera berekoak, Kalebarrenetik Etxaburueta (edota Goikokaletara) heltzen dira. Gainera, lehengo solairua kalearen gainera dator, txapela moduan: alboko hormak aurera egiten dute, eta bere artean arku moduko batzuen bidez lehengo pisua eraikitzen da. Azken zenbakietan ez da halaxe pasatzen, baina alboko hormak aurreratuta daude: itxura denez, etxeak berregiterakoan ez ziren ausartu lehengo moduan egiten.

    Jatorrizko etxe gehienek bi solairu zituzten, eta hormak harrizkoak. Hortik gorakoak geroago jaso ziren, egurrez eta adreiluz. Etxe batzuk harria bistan daukatenez, Kalebarrenen zein Goikokaletan, errez nabarmendu daiteke.

    Plaza Barria

    Plaza Barria 1831 urtean egin zuten, eta horretarako Kalebarreneko eskumako hiru etxeak bota zituzten. Oraindik ikus daiteke arkuen hasiera, plaza ertzeko horman.

    1. zenbakia

    Etxe hau Mendiolaetxea zen (Mendiola baserrikoak ziren jabeak). Txilingoa ere esaten zitzaion.

    Plaza Barria egin eta gero, alboko etxeak bota zirenez, etxe honek hegoaldeko etxaurrea irabazi zuen. Ataria Kalebarreneko etxaurrean dauka, puntu erdiko arku ederra. Atea ere garaikoa du.

    Behe solairuan Lete tailerra egon zen urteetan. Gero, Kalebarren, aldera Jose Luis Alberdi harakinak bere harategia zabaldu zuen. Aurreko urteetan ataritik sartzen zen harategira, baina gerora Kalebarrenerako leihoa apurtu eta bertatik pasua zabaldu zuten. Harategia Gabolatsera aldatu zutenetik lokala ez da erabili.

    Plaza Barriko aldean, aldiz, Donostiako Aurrezki Kutxa egon zen urteetan. Gipuzkoako Aurrezki Kutxarekin bat egin ondoren, sukurtsal hau itxi egin zuten. Gero Montse Ordaxek denda zabaldu zuen. 2017 urtetik Iratxo bertan dago.

    Etxaburuetako etxaurrea, berriz, lehenengo pisura ematen du. Bertan Bolia ezizeneko taberna egon zen (Bolia andra tabernariari esaten zioten, oso lodia zelako, borobila; 15 zentimo ere esaten zioten, potoloa eta txikia zelako). Gerra aurreko urteetan Karlisten Zirkulua ere bertan egon zen, bigarren solairuan; baina gerra ostean Batzokia izandakora pasa ziren. Urteetara Elduaien altzari-denda egon zen, eta Eusko Alkartasunekoek pisu osoa erosterakoan Bolia izeneko taberna zabaldu zuten.

    3. zenbakia

    Etxe hone izena Arteagaetxea zen, Arteaga baserriarekin lotuta, segururena. Etxea ez da Etxaburuetaraino heltzen, erdibidean geratzen da.

    Behean, XX mendearen hasieran, Bizenta Urizarrek (Mantxo) eta Ignacia Galarraga bere errainak denda zabaldu zuten. 195x urtean laga zuten, eta orduan Margola tindategiak sukurtsala zabaldu zuen. Honek ixterakoan Yoque izeneko arropa denda zabaldu zuten, baina urte gutxitara itxi zuten. Ostera, 200x urtetik 2017 arte Instalaciones Kalebarren-ek publikorako bulegoa zabaldu zuen. 2017tik aurrera Mapfreko bulegoa bertara ekarri zuten.

    Etxaburueta 1. zenbakia

    Hurrengo etxea ez da Kalebarrenekoa, Etxaburuetakoa baizik, ataria bertan duelako.

    Azpian Rosa Congregadoren harategia dago, 2022 urtetik. Aurretik Iñarra haeategia egon zen.

    5. zenbakia

    Etxe honi modu askotan esaten zitzaion: Kalebarrengoa, Mantxikuenekoa edota Mendatakoa. Etxaburuetaraino heltzen da edo, hobeto esanda, Goikokaletaraino.

    Etxe azpian, gerra ostean Auxilio Social zelakoaren egoitza zegoen, behartsuei janariak eta bestelako premiazkoak banatzeko. Gero, Nieves Mantxikik denda zabaldu zuten, eta azkenean Mendatako Gregorio Uribe eta Asun andreak Mendata taberna zabaldu zuten, 2017. urte arte zabalik egon dena.

    Lehen pisuan Arrate autoeskola dago, eta Goikokaletan dauka sarrera nagusia, etxearen beste aldean.

    7. zenbakia

    Etxe hau Kalebarrenekoa den arren, 1990 urtean goitik behera berregin zutenetik ataria Goikokaletan dauka.

    Azpian Goiara lurrindenda egon zen (1992-2020), esparru osoa hartzen zuela. Etxea berritu baino lehen, ataria bertan zegoen. Sartu eta eskumara Sebastian Arzuagaren denda zegoen: janariak, pentsuak... denetik egoten zen.

    9. zenbakia (Rafael Barrio)

    9. zenbakia

    Zenbaki honetan Zabaleta botika egon da 1907. urtetik. 2015 urtean traspasatu zuten, eta ordutik aurrera Oruesagasti botika da.

    Garai batean atariak beheko planta osoa hartzen zuen: erdiko arkutik sartzen zen, eta alboetan bi leiho zeuden. Gerora, Zabaleta botika zabaltzerakoan, leiho biak beheraino zabaldu zuten, ezkerrekoa ataria egiteko eta eskumakoa botikara sartzeko.

    Etxe hau Zabaleta erreka gainean eraikita dago; Goikokaletatik oso ondo ikusten da. Inoiz Etxaburueta errekak gainezka egin izan duenean, euri handitako sasoian edo, ufalak etxea alderik alde zeharkatu izan du.

    11. zenbakia

    Etxearen izena Labekoa da.

    196x urtean Saioa kafetegia zabaldu zuten. 19xx urtean itxi zuten, eta gerora Banco Hispano Americano-k bulegoa zabaldu zuen: bezero askorik ez zuen herrian, baina SAPArekin lanean hasi zenez, bete beharreko baldintza bat herrian bulegoa zabaltzearena izan zen. SAPAk beste banku batekin hasi zenean, bulegoa bertan behera itxi zuten.

    13. zenbakia

    Hau da azken zenbaki bakoitia. Bertan harategia egon zen, Kalebarren aldera, eta horregatik bere izena: Carnicería; barrurago hiltegia zegoen, Plaza Zaharretik sartzen zela. Kalebarren aldeko paretan, urteetan, Gayarre zinemaren kartelerak egoten ziren.

    19xx urtean bota zuten, eta hainbat urteetan orubea hutsik egon zen. Bakarrik herriko karameleruak egoten ziren bertan.

    Gerora anbulatorioa eraiki zuten bertan.


    Etxeak eta atariak. Zenbaki bikoitiak

    Lurraren egitura dela eta, etxe guzti hauek sotoa daukate, eta erreka aldera terrazak (garai bateko ortuak). Hasiera batean solairu batekoak edo bikoak ziren, baina gerora hazi ziren: gehienak hiru, lau edo bost solairukoak dira, 14. eta 16. zenbakiak ezik. Erreka aldetik gehienak galeria dute: hasieran egurrezko balkoia, komuna albo batean zutela, gero balkoia zabaldu eta itxi, eta azkenik etxe barrura ekarri.

    Kalearen beste aldeko etxeekin alderatuz, zenbatik bikoitia dutenak askoz estuagoak dira. Eraikitzeko orduan ere osagai arruntak erabili zituzten: egurra eta adreiluak; harria, izatekotan, sotoetan eta behe solairuan bakarrik. Jauregi etxea kenduta (gaur eguneko Abadetxea), etxe eskasagoak dira.


    2. zenbakia

    Gaur egun Abadetxea da. Karitas bulegoa ere bertan dago.

    Ez da nahastu behar Abadetxe zaharrarekin, Kalebarreneko 6. zenbakidunarekin. Bestela ere, Jauregi etxea eta Enparan izenekin ezagutu izan dute.

    Gerra ostean Idigoras arropadenda egon zen beheko solairuan. Hura ixterakoan kapera egiteko aprobetxatu zuten, eguneroko mezak bertan emateko, erosoago eta txikiago delako.

    4. zenbakia

    Loiola etxea edota Belasko. XX mende hasieran Cooperativa de Consumo Placencia sortu zutenean, etxea erosi eta bertan zabaldu zuten.

    1960.ko hamarkadan eraikina bota eta berria altzatu zuten, hiru solairukoa hau, salerosketako aproposago. Aurreko etxetik armarria gorde eta berriro jarri zuten.

    6. zenbakia

    Etxe honek hiru izen izan ditu: Unamuno etxea, Santikoa eta Abadetxea (nahiz eta gaur egun Abadetxea Kalebarreneko 2 zenbakian egon).

    Caja Laboral Popular zenak (Laboral Kutxa gaur egun) hemen zabaldu zuen 4. bulegoa. Soraluce kooperatiba sortu berria zegoen, eta bulegotik babesa ematen zioten.

    Geroago Otaharri liburutegia zabaldu zuten. Izenak Soraluze herriaren ezaugarri bat aipatzen du, bertan dagoen harri bolkanikoa (otaharri, hain zuen).

    Urte batzuk itxita egon eta gero, KLB 6 denda arropa zabaldu zuten.

    8. zenbakia

    Beriztain izenekoa. Hemen herriko lehen joko aretoa ('sala de juegos') zabaldu zuten: disko-jogailua, petakoak, fubolinak, bilarrak...

    10. zenbakia

    Arangurenekoa. Urte askotan Igartua burdindegiaren erakuslehio moduan erabili zuten. Gaur egun Otola okindegia dago bertan.

    12. zenbakia

    Burdinazkoa eta Santuanekoa moduan ezagutua.

    Urte askotan Igartua burdindegia egon zen. Gaur egun Criado fruitategia dago bertan.

    14. zenbakia

    Etxe hau hiru izenekin agertzen da: Poteskoa, Urtizkoa00 eta Ortizkoa.

    Peñalba liburutegia zabaldu zuten 1967 urte inguruan. Urte batzuk itxita egon eta gero, gaur egun Ibaiondo burdindegia dago.

    16. zenbakia

    Ramiro Larrañagak bitxidenda zabaldu zuen, eta jubilatzerakoan Bitxorik hartu zuen. Gaur egun itxita dago, eta María Luisa Blasco margolariak bere lanak erakuslehioan erakusten ditu.

    18. zenbakia

    Kontxita Labaienen ileapaindegia egon zen, baina aspaldi itxi zuen.

    20. zenbakia

    Hemen ere beste ileapaindegia egon zen, Agirrezabal, baina hau gizonena zen. Aspaldi itxita dago.

    22. zenbakia

    Aspaldidanik Txoko taberna. Sasoi batean, quina partidak ere jokatzen ziren (debekatuta zeuden, baina...). Agustin jubilatzerakoan, Lukik hartu zuen eta martxan dirau.

    24. zenbakia

    Barberokoa edo la casita de papel.

    Nahiz eta Plaza Zaharrean egon, etxea Kalebarreni dagokio. Etxe azpian Zabala aroztegia egon zen.


    Kalebarren tiene cosas

    Kalebarrenek bere abestia ere badu: Kalebarren tiene cosas izenekoa.

    San Sebastián tiene cosas abestiaren bertsioa da, sasoi bateko negozioak aitatzen dira: Choco eta Mendata tabernak, Jose Luis harakina eta Juan Manuel ile-apaintzailea.


    Erreferentziak

    1. ↑ Halaxe esaten zaio izen bereko baserri ingurutik datorrelako, ez garai bateko Zabaleta botika azpitik pasatzen delako.
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Kalebarren_(eu)&oldid=29214"(e)tik jasota