Azalpen orokorrak
Beste toki askoren moduan, Soraluzen ere ura ustiatzeko hainbat errota eraiki zituzten. Lurra lantzerakoan orografiak asko laguntzen ez badu ere (ikus Soroetako mugak Soraluzen), herriko aldapek berebiziko indarra ematen diote urari, beren ustiaketa lagunduz.
Errota izena latinezko rota berbatik dator; hau da, errobera. Soraluzeko kasuan urak eragindako erroberak ziren, ur-errotak. Aintzinean beste bi izen ere erabili izan dira Soraluzen: bolua edo boluna (Agirre boluna, esateko) eta igera (iparraldeko ehieraren parekoa).
Aspaldiko bi izenez gain, errotek beste izenak hartu dituzte ustiatzeko muduaren arabera: ogi errotak (errotarriak mugiaraztzen laboreak apurtzeko), olak, burniolak, barrenak, sutegiak (mailuak gora eta behera erabiltzen), batanak (mailuak lihoa esturzeko erabiliz), zentralak (turbinak mugitzen indarra sortzeko)...
Soraluzeko errota askok erabilera bat baino gehiago izan dituzte, batetik bestera pasatzen premiak bultzatuta. Gainera, izen aldaketak direla eta, ezin daiteke baztertu sarrera honetan jasotako errota batzuk bi aldiz agertzea, baina izena aldatuta.
Ogi errota zaharrak
Igareta eta Igueraçaarraga, gutxienez
Olak
Alboko herriekin konparatuz, Soraluzek badu alde honetatik berezitasuna. Esandako moduan, nekazaritzandako aukera larregi ematen ez zuenez, bertakoek industriari ekin zioten. Eta industriak ezer behar badu, indarra da.
XV. mende bukaeran hasi eta XVI. mendean burdingintza eta, batez ere, armagintzaren loraldia jazo zen Soraluzen. Hasiera batean bigarren urratseko burdinolak eta sutegiak sortuz[1].
Hauek mugitzeko
zeuden errotak egokitu zituzten, batzuetan bi erabilera uztartuz. Baina aurki errota berriak sortu behar izan zituzten
Beraz, sortutako errotak nekazaritzarako baino industriarako sortu zituzten gehien bat, armak forjatzeko; arma zuriak lehen eta suzko armak gero (ikus Armak eta lanabesak).
Batez ere bi ingurutan agertu ziren olak, Sagar-errekan ( Igarate, Alzubiaga, barrena zaarra, Sagarraga, Olabarrena) eta Olean ( Agirre boluna, Arkaitz, Bolu/ Egotza, Olea bera eta Txitxirriketa). Herriko erdigunean, berriz, Igareta zegoen, eta oso gertu Etxaburueta errota.
Gainera, Sagar-erreka bailaran Olakorta, Bolinegi eta Gastandola izeneko errekak badira, eta Ibarrola baserria ere. Izenengatik olak edota errotak izandakoak aurretik.
Kontutan hartu behar da Igareta eta Ibaizabal errotak lan bikoitza egiten zuten: arkabuzak eta mosketeak zulatzeaz gain (barrenak), laboreak apurtzeko ere erabiltzen zituzten (ogi-errotak).
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarreburu_baserria_(eu)\" title=\"Agarreburu baserria (eu)\"\u003E Agarreburu\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Agarreburu\n","link":"","lat":43.169944,"lon":-2.404555,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Arkaitz_baserria_(eu)\" title=\"Arkaitz baserria (eu)\"\u003E Arkaitz\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Arkaitz\n","link":"","lat":43.169131,"lon":-2.406169,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Barrena_baserria_(eu)\" title=\"Barrena baserria (eu)\"\u003E Barrena zaarra\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Barrena zaarra\n","link":"","lat":43.174978,"lon":-2.421945,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Bolu_errota_(eu)\" title=\"Bolu errota (eu)\"\u003E Bolu/ Egotza\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Bolu/ Egotza\n","link":"","lat":43.161751,"lon":-2.399542,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotabarri_baserria_(eu)\" title=\"Errotabarri baserria (eu)\"\u003E Alzubiaga\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Alzubiaga\n","link":"","lat":43.176556,"lon":-2.420567,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igarate_etxea_(eu)\" title=\"Igarate etxea (eu)\"\u003E Igarate\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igarate\n","link":"","lat":43.17797,"lon":-2.420517,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igareta_errota_(eu)\" class=\"mw-redirect\" title=\"Igareta errota (eu)\"\u003E Igareta\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igareta\n","link":"","lat":43.176083,"lon":-2.414286,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Mutxaneko_etxe_zarra_(eu)\" title=\"Mutxaneko etxe zarra (eu)\"\u003E Sagarraga\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Sagarraga\n","link":"","lat":43.171784,"lon":-2.42614,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olabarrena_(eu)\" title=\"Olabarrena (eu)\"\u003E Ybaizabal\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Ybaizabal\n","link":"","lat":43.177672,"lon":-2.418547,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olea_baserria_(eu)\" title=\"Olea baserria (eu)\"\u003E Olea\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Olea\n","link":"","lat":43.172019,"lon":-2.408774,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Txitxirriketa_ola_(eu)\" title=\"Txitxirriketa ola (eu)\"\u003E Txitxirriketa\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Txitxirriketa\n","link":"","lat":43.169582,"lon":-2.405172,"icon":""}]}
Ogi errotak
Armagintzaren beherakadarekin batera hainbat ola errota bihurtu zituzten, bere lana nekazaritzara bideratuz: Errotabarri, Olea eta Bolu/ Egotza esate baterako.
Honetaz gain, baserri inguruetan beste errotak ere sortu ziren: Armendia, Errotazar, Atziolatza Barri, Igarate, Iraolabeita, Malmero. Segururena, Beko errota ere halaxe egingo zuten. XX. mendean ere Ozuma eta Iturbe Zar errotak sortu zituzten.
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarreburu_baserria_(eu)\" title=\"Agarreburu baserria (eu)\"\u003E Agarreburu\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Agarreburu\n","link":"","lat":43.169944,"lon":-2.404555,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Armendia_errota_(eu)\" title=\"Armendia errota (eu)\"\u003E Armendiako errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Armendiako errota\n","link":"","lat":43.182799,"lon":-2.418974,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Atziolatza_Barri_baserria_(eu)\" title=\"Atziolatza Barri baserria (eu)\"\u003E Atziolatza Barri\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Atziolatza Barri\n","link":"","lat":43.176778,"lon":-2.392333,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Barrena_baserria_(eu)\" title=\"Barrena baserria (eu)\"\u003E Barrena\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Barrena\n","link":"","lat":43.174978,"lon":-2.421945,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Agarrebeko_errota_(eu)\" title=\"Agarrebeko errota (eu)\"\u003E Agarrebeko errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Agarrebeko errota\n","link":"","lat":43.169647,"lon":-2.404807,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Bolu_errota_(eu)\" title=\"Bolu errota (eu)\"\u003E Bolu mugarria\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Bolu mugarria\n","link":"","lat":43.161751,"lon":-2.399542,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotabarri_baserria_(eu)\" title=\"Errotabarri baserria (eu)\"\u003E Errotabarri\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Errotabarri\n","link":"","lat":43.176556,"lon":-2.420567,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotazar_baserria_(eu)\" title=\"Errotazar baserria (eu)\"\u003E Errotazar\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Errotazar\n","link":"","lat":43.175065,"lon":-2.407668,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Igarate_baserria_(eu)\" class=\"mw-redirect\" title=\"Igarate baserria (eu)\"\u003E Igarate\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igarate\n","link":"","lat":43.17797,"lon":-2.420517,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Iraolabeitia_baserria_(eu)\" title=\"Iraolabeitia baserria (eu)\"\u003E Iraolabeitia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Iraolabeitia\n","link":"","lat":43.18212,"lon":-2.429683,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Malmero_zentrala_(eu)\" title=\"Malmero zentrala (eu)\"\u003E Igareta/ Malmero\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Igareta/ Malmero\n","link":"","lat":43.176083,"lon":-2.414286,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Iturbe_Zar_errota_(eu)\" title=\"Iturbe Zar errota (eu)\"\u003E Iturbe Zar errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\n\u003Cpre\u003E 43.172019, -2.408774\n\u003C/pre\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olea_baserria_(eu)\" title=\"Olea baserria (eu)\"\u003E Olea\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Iturbe Zar errota\n\n 43.172019, -2.408774\n","link":"","lat":43.19465,"lon":-2.427766,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Ozuma_errota_(eu)\" title=\"Ozuma errota (eu)\"\u003E Ozuma errota\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Ozuma errota\n","link":"","lat":43.173911,"lon":-2.391031,"icon":""}]}
Zentralak
Ur ustiaketen bigarren loraldia elektrizitateak ekarri zuen. Gaur eguneko sare elektrikoak hedatu gabe zirenez, hainbat tokitan elektretxeak sortu ziren. Batzuk publikoak, herri osoari indarra ematen zienak; eta beste batzuk lantegiek sortutakoak, autokontsumorako. Garai honetan hainbat errota izandakoak indarra sortzeari egin zion: Errotazar, Malmero...
Mapa kargatzen...
{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"1000px","height":"800px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Alberdi_zentrala_(eu)\" title=\"Alberdi zentrala (eu)\"\u003E Alberdi\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Alberdi\n","link":"","lat":43.171724,"lon":-2.409958,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Erleiko_zentrala_(eu)\" title=\"Erleiko zentrala (eu)\"\u003E Erlei\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Erlei\n","link":"","lat":43.171255,"lon":-2.412768,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Errotazar_baserria_(eu)\" title=\"Errotazar baserria (eu)\"\u003E Errotazar\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Errotazar\n","link":"","lat":43.175065,"lon":-2.407668,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Iraolabeitia_baserria_(eu)\" title=\"Iraolabeitia baserria (eu)\"\u003E Iraolabeitia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Iraolabeitia\n","link":"","lat":43.18212,"lon":-2.429683,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Irurak-Bat_zentrala_(eu)\" title=\"Irurak-Bat zentrala (eu)\"\u003E Irurak-Bat zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Irurak-Bat zentrala\n","link":"","lat":43.17747,"lon":-2.420288,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Malmero_zentrala_(eu)\" title=\"Malmero zentrala (eu)\"\u003E Malmero\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Malmero\n","link":"","lat":43.176083,"lon":-2.414286,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Maltzagako_zentrala_(eu)\" title=\"Maltzagako zentrala (eu)\"\u003E Maltzagako zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Maltzagako zentrala\n","link":"","lat":43.192079,"lon":-2.43496,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Olabarrena_(eu)\" title=\"Olabarrena (eu)\"\u003E Olabarrena\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Olabarrena\n","link":"","lat":43.177672,"lon":-2.418547,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Orbea_zentrala_(eu)\" title=\"Orbea zentrala (eu)\"\u003E Orbea zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Orbea zentrala\n","link":"","lat":43.185468,"lon":-2.430211,"icon":""},{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Sologoeneko_zentrala_(eu)\" title=\"Sologoeneko zentrala (eu)\"\u003E Sologoeneko zentrala\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":" Sologoeneko zentrala\n","link":"","lat":43.16694,"lon":-2.405726,"icon":""}]}
1960-70 inguruan, Iberduerok (orduko Iberdrolak) zentralak erosi eta itxi zituen, bezeroak bereganatzeko eta konkurrentzia desagertarazteko. Eta lortu ere: banaka banaka herriko zentralak itxi zituzten, eta hondatzen hasi ziren. Erori ala bota, gaur egun ez da bakar bat geratzen.
Salbuespen bakarra Sologoeneko zentrala da, Elektrika. EVEren laguntzaz Udalak erosi eta martxan jarri zuen, gaur egun oraindik polito dabil eta martxan.
Ur ustiaketen zerrenda
Erreferentziak
- ↑ Burdinola nagusiek burdin mea totxo handitan bihurtzen zuten, bigarren mailako burdinolek (ferrería sotil) totxo hauek mehetu eta luzatu egiten zuten, eta sutegiek, berriz, azken produktuak landu.
.png)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)