Gabolats kalea (eu)

Adi! Artikulu hau oraindik osatu barik dago.

Osatzeko informazioa edo materiala baldin badaukazu, animatu eta aurrera!

Kokapena

Historiaren gorabeherek eraginda, Gabolats kalea bi zatitan antolatuta dago.

Zati zaharrenak garai bateko Elgoibarko bideari jarraitzen dio: Plaza Zaharretik aurrera, Deba ibaiaren eskuma aldetik, aldapa hasten den tokiraino (gutxi gora behera). Hortik aurrera Ezozibidea hasten da. Zati honek 245 bat metro ditu, eta 4-6 metroko zabaleroa.

Bigarren zatia herriko barne sahisbidearen zati bati dagokio (garai bateko trenbidea): Ezozibideko errotondan hasi eta Estaziño kalea hasten den arte. Gabolats Goikoa edo Gabolás alto ere esaten zaio. Zati honek 300 metro ditu; errepidea da, eta Gabolatseko etxeei dagokion tarteak 90 metro besterik ez ditu. Albo batean Loralde eta bestean Arraikua dauzka.

Mapa kargatzen...

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"auto","height":"600px","centre":{"text":"","title":"","link":"","lat":43.176245,"lon":-2.413629,"icon":""},"title":"","label":"","icon":"","lines":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats kalea\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats kalea\n","link":"","strokeColor":"yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"10","pos":[{"lat":43.175214,"lon":-2.413412},{"lat":43.176045,"lon":-2.413565},{"lat":43.176282,"lon":-2.413656},{"lat":43.176503,"lon":-2.413814},{"lat":43.17725,"lon":-2.414437}]},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGabolats kalea\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E(Gabolats Goikoa)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Gabolats kalea\n","link":"","strokeColor":"yellow","strokeOpacity":"1","strokeWeight":"10","pos":[{"lat":43.177731,"lon":-2.415295},{"lat":43.177743,"lon":-2.415096},{"lat":43.1776,"lon":-2.414689},{"lat":43.176745,"lon":-2.41338},{"lat":43.176626,"lon":-2.413254},{"lat":43.175945,"lon":-2.412779}]}],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":17,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[]}

Argazkiak

(handitzeko, sakatu gainean)

• 

  Soraluze
  (Florencio Lamot 1756)

• 

  Santa Anako arkua

• 

  Santa Anako arkua

• 

  Prentsa kioskoa

Historia

1.343 urtean, Alfonso XI erregeak Placencia de Soraluce sortzeko agindua eman zuenean, Gabolats-eko ingurua esparrutik kanpo geratu zen.

Hurrengo mendeetan, herria handitu ahala, Gabolats kalea kostako bide ondoan sortu zen. Bide hau Deba Goienetik zetorren ets ibaia zeharkatzen zuen herrira sartzeko, Zubi Nagusiaren inguruan zegoen ibia erabiliz. Kalebarrenetik pasa eta, orduko harresiak atzean utzi eta gero, Plaza Zaharrera irtetzen zen. Handik aurrera, Deba ibaiaren eskumaldetik Ezozia eta San Rokeraino igotzen zuen, handik Elgoibarreraino pasatzeko, Maltzaga inguruko labarrak sahiestuz.

Ertaroan Arregia dorretxea eraiki zuten Gabolatsen sarreran, ibai aldean, eta Arregia Goikoa mendi aldean. Hurrengo mendeetan etxeak agertu ziren bidea eta ibaiaren artean, beti herrikoak baino txikiagoak eta xumeagoak. Mendi aldean, berriz, ortuak ziren nagusi.

Gabolatsen erdialdetik harparsoak ziren, Baltegietara pasatzeko. Gero, XX mende hasieran Gabolatseko zubia egin zutenean, harpaso hauek erabiltzeari laga zioten, eta XX mende bukaeran desagertu ziren.

XX mendearen hasieran Gaiarre zinema zabaldu zuten mendi aldean.

Azkenik, XX bigarren erdian, Soraluzeko biztanlea honenbeste hasi zenez, kaleko bi aldeetan etxeak egin zituzten.

Etxe eta atariak. Zenbaki bakoitiak

Aurreko zatia aspaldiko Kalegoeni dagokio. Kalegoeneko etxe gehienek, Udaletxea kenduta, ezaugarri berberak dituzte: zabalera berekoak, Santa Ana kaletik Galipotera heltzen dira, eta lehengo pisuak Galipeterako irteera dauka. Gainera, lehengo solairua kalearen gainera etortzen zen, txapela moduan: alboko hormak aurera egiten zuten, eta bere artean arku moduko batzuen bidez lehengo pisua eraikitzen da. nahiz eta Kalebarrenen oraindik gorde, eraikuntza modu hau aspaldi galdu zen Kalegoenen, baina toki askotan alboko hormak aurreratuta daude: itxura denez, etxeak berregiterakoan ez ziren ausartu lehengo moduan egiten.

Jatorrizko etxe gehienek bi solairu zituzten, eta hormak harrizkoak. Hortik gorakoak geroago jaso ziren, egurrez eta adreiluz. Etxe batzuk harria bistan daukatenez, errez nabarmendu daiteke.

Kalegoeneko etxeak eta atariak honako hauek dira:

• 1. zenbakia. Hemen Udaletxea dago. Goitik behera harri landuzko etxea, 1.722 urtean bukatua, kaleko onena duda barik.
• 3. zenbakia. Bi izenekin ezagutua: Beiztegi-egotza eta Lazkanokoa. Etxe honen beheko plantan sasoi batean Arzabalaga janari denda egon zen. Gaur egun, Udaleko zein epaitegiko bulegoek erabiltzen dute.
• 5. zenbakia. Etxe honi Frantxotenekoa esaten zitzaion. Garai batean herriko lehen estankoa hemen zegoen, Maria Cochero-rena. Gaur egun Partidu Sozialistaren egoitza dago (Herriko Etxea/ Casa del Pueblo), aurrekaldean taberna dutela.
• 7. zenbakia. Etxe honek bi izen zituen, Taukiñekoa eta Txarandelgoa. Aspaldian denda bat egon zen, baina urteetan hutsik. gerora ileapaindegia zabaltzeko prestatu zuten, baina ezin. Urte askotan Gogortuz fisioterapia zentroa egon da, 2.016 urtean Baltegietara aldatu zuten arte. Gaur egun hutsik dago.
• 9. zenbakia. Uste asko eta askotan Osuma denda biltegia egon zen, baserrirako horniduratan aritzen zirenak. Gaur egun Negabi ileapaindegia dago bertan.
• 11. zenbakia. Gaur egun hutsik, urte askotan Salon janari denda egon da bertan.
• 13. zenbakia. Dagokion tokiaren arabera, Kantoikoa esaten zitzaion; baita ere Eskolakoa eta Aiusonekoa. Kontulan aholkularitza bertan dago azken urteetan. Aurretik Ayuso ahizpak denda izan zuten, eta hortik izena.

Behin Kalegoen zatia bukatuta, Santa Ana kalea zabaltzen da, alde bakoitienetik hain zuzen. Puntu honetan dago Labegaineko pasabidea, Galipotekin eta Frontoirako igogailuarekin lotzen duena.

Errekalde zubiraino dauden etxe eta atariak hauek dira:

• 15 zenbakia. Etxebizitzak, azpian Ufala tabernaren vendinga egon zen. Etxe hau egiteko bi etxe bota ziren:
  • Santa Ana 15. Bertan Santa Anako okindegia zegoen, eta etxeari Labekoa esaten zitzaion; labearen gainean Labegain elkartea zen, pasabideari izena eman ziona. Etxea botatzerakoan elkartea ere bota zuten. Etxe zaharrak balkoi ederrak zituen alboko lorategira, txaleteko lorategia; baina lege barruan ez zirenez, etxe berria egin zutenean desagertu ziren.
  • Frontoia 2. Etxe honetara Frontoitik sartzen zen. Etxe berria egiterakoan sarrera bakarra egin zioten, Santa Ana kaletik.
• 17 zenbakia. Txaleta. Madinatarrek egin zuten, eta gero Larrañagak (Aispua) erosi zuten. Gaur egun Unamunotarrena da. Santa Ana kalean garajea eta sarrera dauka, eta bigarren sarrera Frontoitik. Iparraldera lorategi txikia dauka, eta hegoaldera beste bat ederragoa, frontoiaren azpian, Larrañagatarrek mojei erositako lurretan egindakoa. Honen parean, Santa Ana kalean bertan, udal baskula egon zen.
• Giza Eskubideen plaza eta bertarako eskilarak. Hauen parean Santa Ana arku famatua egon zen, komentua ortuekin lotzen zuena. Ostera, prentsa kioskoa ere jarri zuten, baina aspaldi kendu zuten.
• 21, 23 eta 25 zenbakiak. Etxebizitza hauek komentuko ortuetan eraiki ziren, mojek alde egin eta gero. Hortatik izena: Konbentokoa.

Hortik aurrera, eta Oleako zubia arte, etxe bakarra dago:

• 27 zenbakia. XX mende bukaeran egindako etxea, Tere Guenetxeak zeramika eta eskultura estudio moduan erabilita.

Santa Ana kaleko terrazak (Mikel Valero 2018)

Etxe eta atariak. Zenbaki bikoitiak

Santa Ana 2 dagokion etxea Labaderogainean dago.

Alde honetan ere, aurreneko etxeak garai bateko Kalegoeni dagozkio. Lurraren egitura dela eta, etxe guzti hauek sotoa daukate, eta erreka aldera terrazak (garai bateko ortuak). Hasiera batean solairu batekoak edo bikoak ziren, baina gerora hazi ziren: gehienak hiru, lau edo bost solairukoak dira, 14. eta 16. zenbakiak ezik. Erreka aldetik gehienak galeria dute: hasieran egurrezko balkoia, komuna albo batean zutela, gero balkoia zabaldu eta itxi, eta azkenik etxe barrura ekarri.

Kalearen beste aldeko etxeekin alderatuz, zenbatik bikoitia dutenak askoz estuagoak dira. Eraikitzeko orduan ere osagai arruntak erabili zituzten: egurra eta adreiluak; harria, izatekotan, sotoetan eta behe solairuan bakarrik. Ormaetxea jauregiaren etxaurrea kenduta, etxe eskasagoak dira.

Kalegoeneko etxeak eta atariak honako hauek dira:

• 4. zenbakia. Etxe honek izen asko izan ditu: Intxaustikoa, Pintorekoa, Lakuestanekoa eta Pasiegokoa. Labaderogain aldera ere ematen du, eta bertan dauka sarrera. Sarreratik ezkerraldea Alejo Artolazabalen harategia egon zen. Gaur egun marimar harategia dago. Eskuman, aldiz, Marcial Txurrukaren (Muneta) drogeria, eta gero Bergarako Bolintxok okindegia zabaldu zuen.
• 6. zenbakia. Trebiñonekoa. Hemen Kulunka goxotegia dago. Aurretik Trebiño kirolak denda egon zen.
• 8. zenbakia. Gaur egun utzik dago. Garai batean Marciano Barrutiak harategia zuen, eta gero taberna zabaldu zuen leku bertan. Franco hil zenean, EAJk batzokia euki bertan zuen, plaza Zaharreko Batzokia berreskuratu artean. Azken urteetan Akelarre izeneko taberna egon zen bertan.
• 10. zenbakia. Amañakoa. Kinielak eta loteria denda. Aurretik Pastoriza zapataria egon zen.
• 12. zenbakia. Ormaetxea jauregia, Ybañezkoa, Bañezkoa, Argaratenekoa, Ezekielanekoa edota Amañakoa. Gaur egun bazarra dago. Kaleko beste aldera pasa baino lehen, Casa del Pueblo hemen egon zen.

Behin Kalegoen zatia bukatuta, eta Errekaldeko zubia arteko etxeak honako hauek dira:

• 14 zenbakia. Hemen Aranguneko taillerra egon zen. Etxe hau eta hurrengoa (16 zenbakia) bota zituzten Arangureneko etxeak egiteko. Gaur egun Postetxea hemen dago, eta alboan Tanger janari denda, aurretik Merce zapatadenda izandakoa.
• 16 zenbakia. Etxe honek, Armendietxea izenekoa, ikur beltza zuen beheko solairuaren lehio baten gainean, 1833eko ufalak norainokoak izen ziren erakusteko. 14 zenbakiarekin batera bota zuten, eta gaur Ufala Irish Pub bertan dago. 1833eko ufalen ikur berria ere badago.
• 18 zenbakia. Hiru izenez ezagutua: Kalegoena, Zarangoa eta Txitakoa. Bertan Laboral Kutxa (aurretik jolas aretoa egon zen) eta Edurtza taberna daude.
• 20 zenbakia. Etxe honek ere hiru izen ditu: Irusagarreta, Usatorre eta Meltxorrenekoa. Garai batean Meltxor Arizagak jatetxea izan zuen, oso famatua. Hura ixterakoan, Darwin ileapaindegia (gero harutzago joan zena) eta egun Ana zapatadenda zabaldu ziren.
• 22. zenbakia. Garai batean Santa Ana komentua. 1978 urtean bota eta etxebizitzak egin zituzten, hiru atarirekin: 22A, 22B eta 22C. Hinbat komertzio daude: Txuritxu gozotegia, Josu bitxidenda, Arkupe arropadenda, Txip eta Txop goxokiak, Mariaje arropadenda, Lakuesta optika (gaur egun itxita), eta burnidenda (itxita hau ere).
• 24 zenbakia. Azkaratenekoa etxe tailerra; hau da, tailerra azpian eta etxebizitzak goiko solairuetan.
• 26 zenbakia. Hau ere etxe tailerra, Barrenetxea familiarena. Gaur egun Benito haltzariak bertan dago.

Errekalde zubitik Olea zubiraino, berriz, gehienak tailerrak izandakoak dira:

• 28 zenbakia. Lete lantegia (zatia). Gaur egun Udal Biltegia.
• 30 zenbakia. Lete etxe lantegia. Gaur egun garaje moduan prestatuta dago.
• 32 zenbakia.
• 34 zenbakia. Garai batean inguru honetan egon zen Olalde baserria (Olasarte ere), 1940. urtean bota zutena. Hirugarren izena ere badu etxeak: Kaskantenekoa. Atzean, erreka aldera, tailerra dauka.
• 36 zenbakia.
• 38 zenbakia. Tailerra.
• 40 zenbakia. Beste etxe lantegi, kasu honetan Viuda de Azcárate S.A. Goiko aldean bi etxebizitza ditu.

Etorkizuna

2016 urtean Hiri Antolamenduko Plan Orokorra (Plan General de Ordenación Urbana) onartu zen.

Bertan planifikatutakoa gauzatzen bada, Santa Ana kalearen azken zatia goitik behera aldatuko da: Errekaldeko zubitik Oleako zubiraino dauden etxe eta tailerrak bota, etxe berriak egin erreka eta trenbide artean, Santa Ana kale berria erreka aldetik ekarri, Errekaldeko zubia bota eta berria eraiki pixkat gorago.