«Gabolats kalea (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 11:06, 24 iraila 2022 data duena

Kokapena

Historiaren gorabeherek eraginda, Gabolats kalea bi zatitan antolatuta dago.

Zati zaharrenak garai bateko Elgoibarko bideari jarraitzen dio: Plaza Zaharretik aurrera, Deba ibaiaren eskuma aldetik, aldapa hasten den tokiraino (gutxi gora behera). Hortik aurrera Ezozibidea hasten da. Zati honek 245 bat metro ditu, eta 4-6 metroko zabaleroa.

Bigarren zatia herriko barne saihesbidearen zati bati dagokio (garai bateko trenbidea): Ezozibideko errotondan hasi eta Estaziño kalea hasten den arte. Gabolats Goikoa edo Gabolás alto ere esaten zaio. Zati honek 300 metro ditu; errepidea da, eta Gabolatseko etxeei dagokion tarteak 90 metro besterik ez ditu. Albo batean Loralde eta bestean Arraikua dauzka.

Mapa kargatzen...

Argazkiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Gabolatseko zubia
Gabolatseko aldapa
Gabolatseko aldapa
Gabolatseko aldapa ibaitik
Gabolatseko zubia
(Kontrargi 2018)
Gabolatseko aldapa
(Kontrargi 2018)
Gabolatseko aldapa ibaitik
(Kontrargi 2018)
Gabolatseko zubi zaharra
(J.C. Astiazarán 2021)

Historia

Izena haitzaren erreka (gaubea = haitza, latsa = erreka) esan nahi du; erderazko agirietan el arroyo de la roca ere inoiz agertzen da. Aipatutako latsa edo erreka Altun erreka da (Iriarte erreka ere). Berez, Gabolats izeneko etxea (20. zenbakia duena) Altun errekaren ondoan dago.

Gabolats kalea kostako bide ondoan sortu zen. Bide hau Deba Goienetik zetorren eta ibaia zeharkatzen zuen herrira sartzeko, Zubi Nagusiaren inguruan zegoen ibia erabiliz. Kalebarrenetik pasa eta, orduko harresiak atzean utzi eta gero, Plaza Zaharrera irtetzen zen. Handik aurrera, Deba ibaiaren eskumaldetik Ezozia eta San Rokeraino igotzen zuen, handik Elgoibarreraino pasatzeko, Maltzaga inguruko labarrak sahiestuz.

Bidea kontrolatzeko asmoz, ertaroan Arregia dorretxea eraiki zuten bide ondoan, puntu altu eta estu batean. Geroago, Arregia Goikoa sortuko zuten mendi aldean.

1343. urtean, Alfonso XI erregeak Placencia de Soraluce sortzeko agindua eman zuenean, Gabolatseko ingurua harresietatik kanpo geratu zen.

Hurrengo mendeetan etxeak agertu ziren bidea eta ibaiaren artean, beti herrikoak baino txikiagoak eta xumeagoak. Mendi aldean, berriz, ortuak ziren nagusi.

1513. urtean, herria handitzeko asmoz, Udalak orube eskeipena egin zuen herriko bi esparrutan, horietako bat Gabolatsen.

Gabolatseko erditik Altun erreka pasatzen da. Garai batean zubi batek, Gabolatseko zubi zaharrak, erreka zeharkatzen zuen. Puntu honetatik Deba ibaira jeitsita harpasoak ziren, Baltegietara pasatzeko. Gero, XX. mende hasieran Gabolatseko zubi berria egin zutenean, harpaso hauek erabiltzeari laga zioten, eta XX. mende bukaeran desagertu ziren, ibaia "garbitu" zutenean.

XX mendearen hasieran Gayarre zinema zabaldu zuten mendi aldean.

Azkenik, XX. bigarren erdian, Soraluzeko biztanlea honenbeste hasi zenez, kaleko bi aldeetan etxeak egin zituzten; horretarako, besteak beste, Gayarre zinema eta labaderoa bota egin zituzten. Gainera, mendi aldean, orduko trenbide ondoan beste etxe ilara ere eraiki zuten, Gabolats Goikoa edo Gabolás alto izenarekin ezagutua.

Sasoi bateko Gayarre zinema

Etxe eta atariak. Zenbaki bakoitiak

Alde honetako etxeak nahikoa berriak dira, gerra ostekoak. Aurretik ortuak zeuden, eta gehienek ez daukate izenik:

1. zenbakia. Arregia, Arregia Goikoa, Txokolonekoa. Plaza Zaharrean dago, garai bateko Erregetxearen ondoan. Azken izena jabeengandik datorkio. Etxe unifamiliarra zen, gero hanbat etxebizitzetan hala nola banatua. 1960. hamarkadan bota zuten berria egiteko.
3. zenbakia. XX mende hasieran Mendikute familiak eginda (1. zenbakiko etxearen jabeak). Txokolonekoa eta Mendikutenekoa esaten zaio.
5. zenbakia. Garai batean Gayarre zinema zegoen bertan. 1970. hamarkadan berau bota eta etxe hauek egin zituzten. Azpian arkupe modukoa daukate, garaje eta bulegoekin. Gaineko 5 solairuetan etxebizitzak daude, 3 atarietan banatuta.
9. eta 11. zenbakia. Bost solairuko etxeak, azpian bulegoak dituztenak. 1950. hamarkadan Idigoras kontratistak eraikiak, proiektua aurkeztu zenean aurrekaldean espaloia eta zuhaitzak agertzen ziren.
13. zenbakia. Aurrekoen antzekoa, aterpea dauka azpian eta iturria. Etxe honen eta hurrengoaren artean Altun erreka pasatzen da, Loraldetik datorrena.
15. zenbakia. 6 solairuko etxea. Sasoi batean hemen zegoen Gabolatseko labaderoa, 2 x 6 metrotako aska eta lau harri handi alboan arropa garbitzeko. Platanero nandia zuen alboan.
17. zenbakia. 5 solairuko etxea. Ez dago kale parean, altuago baizik. 15. zenbakiaren parean ditu eskilarak, eta bi etxe hauen artetik Gabolats Goikoraino igo daiteke.
19. zenbakia. 5 solairuko etxea, 1.960 hamarkadan egina. Aurrekoaren moduan, kalea baino dezente altuago dago, eta eskilara propioak ditu bertara igotzeko (eta Gabolats Goikoraino ere). beheko solairuan zapata-konpontzailea egon zen urteetan.

Hurrengo etxe eta zenbakiak Gabolats Goikoari dagozkio. Hasiera batean, sarrera Gabolats aldetik zuten, eta goian aipatutako eskilaretatik iristen zen bertara (hortik Gabolás alto izena). Trenbidea kendu eta errepidea atondu zutenean sarrera bertatik egin zieten etxe gehienei. Zenbakiak kontrako norabidea hartzen dute; hau da, Maltzagatik hasi eta Udaletxeruntz.

21. zenbakia. 4 solairuko etxeak, oraindik sarrera Gabolats aldetik dutenak. Besteen artean nabarmentzen dira diseinu aldetik.
23., 25., eta 27. zenbakiak. Etxe hauei sarrera berria egin zieten trebidetik.
29. zenbakia. Etxe honek ere lehengo sarrera gordetzen du, Gabolats aldekoa. Igogailua izan duen Soraluzeko aurreneko etxeetakoa da, beti 1.960 hamarkadan.

Garai bateko ortuen izen batzuk ere gordetzen dira: Sagasti etxea eta Lasaldesagasti, kalearen alde honetakoak.

Zenbaki bikoitiak Deba ibaia aldetik

Etxe eta atariak. Zenbaki bikoitiak

Alde honetako etxeak, berriz, askoz zaharragoak dira: gorago jaso den moduan, kalea eta ibaiaren artean egin ziren. Bakarren bat bota eta berria egin dute. Oso nabarmen agertzen da etxeen izenetan, alde honetan gehienek izena dute eta:

2. zenbakia. Arregia dorretxea eta Romeronekoa. Arregia familiaren dorretxe gotikoa, XVI mendean Martin Ibañez de Irure birmoldatu zuen, bertara ezkondu zenean.
4. eta 6. zenbakiak. Arkiaukua, Arrecia, Eizgoakoa eta Usetxe. 2.000 urteko hamarkadan bota eta berria egin zuten. Etxe zaharrek ibairako bidea zeuken, harkaitzean landuta. Gainera, XX mende hasieran sokazko zubia^[1] zegoen Baltegietako 12ko etxeraino; irlan oraindik agertzen omen da erdiko zutoinaren porlanezko oinarria.
8. zenbakia. Gerra ostean Idigoras kontratistak eraikitako etxea. Lau solairu ditu, garajea behe solairuan eta sotoa, inoiz lantegia izan dena. Etxeak badu bitxikeria: beheko solairuan toki gehiago izateko, Idigorasek alboko etxekoak konbentzitu zituen beraien atari eta eskilara lehen solairuraino erabiltzeko.
10. zenbakia. Beheko solairuan Osasuna taberna egon zen urteetan. Aspaldi itxi zuten, eta gaur egun etxebizitza bihurtuta dago.
12. zenbakia. Erlaegikoa, Urzelainekoa eta Gantxeginekoa. Beheko solairuan Lilura estetika zentroa eta supermerkatu bat dago (gaur egun Amparo eta aurretik Kakuanekoa); sotoan Lagun Maitea elkartea dago.
16. zenbakia. Aldainekoa, Bentakoa eta Axalenekoa. Etxe hau ere aspaldikoa da. Garai batean, puntu honetan kalea beheragoa zegoen. Kalea berdindu zutenean, ataria oso baxu geratu zen, eta ateburuko harria jan egin behar zuten. Cruz gozotegia bertan egon zen.
18. zenbakia. Karabiñerokoa eta Potuanekoa. Ezkerraldean Jose Benitok haltzari denda zabaldu zuen (gero hainbat aldiz lekualdatuta, tokia faltan), eta arropa denda gero. Eskuman, berriz, harategia.
Arpasoetako jatsiera. Bi etxe hauen artean Altun erreka pasatzen da ibairaino. Albotik arpasoetarako jetsiera zegoen, zubirik ez zenean Baltegietara joateko, edo zubiraino ez joatearren.
20. zenbakia. Gabolats eta Mantxonekoa. Beheko solairuan Electricidad Urondo-koek egoitza izan zuten, Aretxabaletara joan baino lehen. Gaur egun garajea da.
22. zenbakia. Azkaratekoa.
24. zenbakia. Areizaga eta Barrenengoa.
26. zenbakia.
28. zenbakia. Banderakoa. Komertzio asko egon dira hemen: Benito altzaridenda, drogeria, enoteka...
Gabolatseko zubia. Gabolats eta Baltegieta biltzen duen zubia, XX mende hasierakoa.
30. zenbakia. Trabakua. Beheko solairuan Justoren ardandegia egon zen. Alboan ileapaindegia dago.
32. zenbakia. Tirokoa. Hiru solairuko etxea, zubitxoa dauka bertara sartzeko.
34. zenbakia. Gerra osteko etxea, porlanezkoa. Hiru solairutan eta beheko solairuan etxebizitzak ditu, eta sotoan lantegia. Bitxikeri moduan, atariko ateak egurrezkoak dira, euskal estiloan landuta.
36. zenbakia. Kapatazenekoa. Uste askotan herriko muga markatzen zuen, hortik hasten zen Ezozibidea eta. Lehen pisuak kanpotik dauka sarrera, bere eskilara eta guzti^[2].

Erreferentziak

↑ Himalaian eta Andeetan erabiltzen diren modukoa.
↑ Kaleari paso zabalagoa emateko, 2019 urtean lehen solairuko sarrera hau lekuz aldatu zuten, baina beti kanpotik.

[1] Himalaian eta Andeetan erabiltzen diren modukoa.

[2] Kaleari paso zabalagoa emateko, 2019 urtean lehen solairuko sarrera hau lekuz aldatu zuten, baina beti kanpotik.

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-{{Osatu barik}}
 ==Kokapena==
 Historiaren gorabeherek eraginda, Gabolats kalea bi zatitan antolatuta dago.
@@ 6. lerroa: / 4. lerroa: @@
 Zati zaharrenak garai bateko Elgoibarko bideari jarraitzen dio: [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharretik]] aurrera, Deba ibaiaren eskuma aldetik, aldapa hasten den tokiraino (gutxi gora behera). Hortik aurrera [[Ezozibidea (eu)| Ezozibidea]] hasten da. Zati honek 245 bat metro ditu, eta 4-6 metroko zabaleroa.
-Bigarren zatia herriko barne sahisbidearen zati bati dagokio (garai bateko trenbidea): [[Ezozibidea (eu)|Ezozibideko]] errotondan hasi eta [[Estaziño kalea (eu)|Estaziño kalea]] hasten den arte. ''Gabolats Goikoa'' edo ''Gabolás alto'' ere esaten zaio. Zati honek 300 metro ditu; errepidea da, eta Gabolatseko etxeei dagokion tarteak 90 metro besterik ez ditu. Albo batean [[Loralde auzunea (eu)|Loralde]] eta bestean [[Arraikua kalea (eu)|Arraikua]] dauzka.
+Bigarren zatia herriko barne saihesbidearen zati bati dagokio (garai bateko trenbidea): [[Ezozibidea (eu)|Ezozibideko]] errotondan hasi eta [[Estaziño kalea (eu)|Estaziño kalea]] hasten den arte. ''Gabolats Goikoa'' edo ''Gabolás alto'' ere esaten zaio. Zati honek 300 metro ditu; errepidea da, eta Gabolatseko etxeei dagokion tarteak 90 metro besterik ez ditu. Albo batean [[Loralde auzunea (eu)|Loralde]] eta bestean [[Arraikua kalea (eu)|Arraikua]] dauzka.
 {{#display_map:
@@ 20. lerroa: / 18. lerroa: @@
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
-    Soraluzeko_ikuspegia_(Joseph_Lamot_1756).jpg | Soraluze <br> (Florencio Lamot 1756)
+_Gabolats_zubia._Lehen.jpg       | Gabolatseko zubia
-    Santa_Ana_kalea._Arkua_01.jpg                | Santa Anako arkua
+   Gabolats_kalea._Aldapa_(1962).jpg  | Gabolatseko aldapa
-    Santa_Ana_kalea._Arkua_02.jpg                | Santa Anako arkua
+_Gabolatseko_aldapa._Lehen.jpg   | Gabolatseko aldapa
-    Santa_Ana_kalea._Prentsa_kioskoa.jpg         | Prentsa kioskoa
+_Gabolats_ibaitik._Lehen.jpg     | Gabolatseko aldapa ibaitik
+_Gabolats_zubia._Orain_(Kontrargi_2018).jpg      | Gabolatseko zubia <br> (Kontrargi 2018)
+_Gabolatseko_aldapa._Orain_(Kontrargi_(2018).jpg | Gabolatseko aldapa <br> (Kontrargi 2018)
+_Gabolats_ibaitik._Orain_(Kontrargi_(2018).jpg   | Gabolatseko aldapa ibaitik <br> (Kontrargi 2018)
+    Gabolatseko_zubi_zaharra._Gaur_egungo_egoera_(Juan_Carlos_Astiazarán_2021).jpg | Gabolatseko zubi zaharra <br> (J.C. Astiazarán 2021)
 </gallery>
 ==Historia==
-Santa Ana herriko kale zaharrenetakoa da, ''Placencia de Soraluce'' modu ofizialean sortu baino lehenagokoa. Izatez, 1343. urtean Alonso Jauna Erregeak Soraluze eta Herlaibiako biztanleak biltzeko agindu zuen, eta herriari harresiak emateko. Santa Ana (Kalegoen orduan) harresi barruan geratu zen.
+Izena ''haitzaren erreka'' (gaubea = haitza, latsa = erreka) esan nahi du; erderazko agirietan ''el arroyo de la roca'' ere inoiz agertzen da. Aipatutako latsa edo erreka [[Altun erreka (eu)|Altun erreka]] da (Iriarte erreka ere). Berez, Gabolats izeneko etxea (20. zenbakia duena) Altun errekaren ondoan dago.
-Hasieran Kalegoen [[Argate baserria (eu)|Argate]] baserritik datorren errekaraino heltzen bazen ere, ostera Santa Ana komentua egin zuten, eta inguruari Santa Ana auzoa esaten zitzaion. Denborarekin, XIX menderaino Santa Ana izenak kale osoa hartu zuen, Kalegoen aipamenak bakarrik eskrituretan agertzen zirela (eskriturak ''kopiatu/ itsatsi'' direnez...)
+Gabolats kalea kostako bide ondoan sortu zen. Bide hau Deba Goienetik zetorren eta ibaia zeharkatzen zuen herrira sartzeko, [[Zubi Nagusia (eu)|Zubi Nagusiaren]] inguruan zegoen ibia erabiliz. [[Kalebarren (eu)|Kalebarrenetik]] pasa eta, orduko harresiak atzean utzi eta gero, [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharrera]] irtetzen zen. Handik aurrera, Deba ibaiaren eskumaldetik [[Ezoziako santutegia (eu)|Ezozia]] eta [[San Roke ermita (eu)|San Rokeraino]] igotzen zuen, handik Elgoibarreraino pasatzeko, Maltzaga inguruko labarrak sahiestuz.
-Garai hauetan Santa Ana kalea mojen komentuko arkuraino heltzen zen (komentu barrutik ortuetara kale gainetik joaten zena). Oraindik gordetzen da zezena bertatik pasatzen zen oroimena (''[[Zezena dator arkupetik (eu) | Zezena dator arkupetik]]...'').
+Bidea kontrolatzeko asmoz, ertaroan [[Arregia jauregia (eu)|Arregia dorretxea]] eraiki zuten bide ondoan, puntu altu eta estu batean. Geroago, [[Arregia Goikoa (eu)|Arregia Goikoa]] sortuko zuten mendi aldean.
-Azkenik, Oleako bidean tailerrak eta etxeak egiten hasi zirenean, kaleak Olearaino zubiraino hartu zuen.
+. urtean, Alfonso XI erregeak ''Placencia de Soraluce'' [[Historia. Hiribilduaren sorrera (eu)|sortzeko agindua]] eman zuenean, Gabolatseko ingurua harresietatik kanpo geratu zen.
+Hurrengo mendeetan etxeak agertu ziren bidea eta ibaiaren artean, beti herrikoak baino txikiagoak eta xumeagoak. Mendi aldean, berriz, ortuak ziren nagusi.
-[[Fitxategi: Santa_Ana_kalea._Errekaldetik_(Mikel_Valero_2018).jpg | thumb | 800px | center | Santa Ana kaleko etxeak erreka aldetik (Mikel Valero 2018)]]
+. urtean, herria handitzeko asmoz, Udalak [[1513.eko orube esleipena (eu) |orube eskeipena]] egin zuen herriko bi esparrutan, horietako bat [[1513.eko orube esleipena. Gabolats (eu) | Gabolatsen]].
-==Etxe eta atariak. Zenbaki bakoitiak==
+Gabolatseko erditik Altun erreka pasatzen da. Garai batean zubi batek, [[Gabolatseko zubi zaharra (eu)|Gabolatseko zubi zaharrak]], erreka zeharkatzen zuen. Puntu honetatik Deba ibaira jeitsita harpasoak ziren, [[Baltegieta kalea (eu)|Baltegietara]] pasatzeko. Gero, XX. mende hasieran [[Gabolatseko zubia (eu)|Gabolatseko zubi berria]] egin zutenean, harpaso hauek erabiltzeari laga zioten, eta XX. mende bukaeran desagertu ziren, ibaia "garbitu" zutenean.
-Aurreko zatia aspaldiko [[Kalegoen (eu)|Kalegoeni]] dagokio. Kalegoeneko etxe gehienek, Udaletxea kenduta, ezaugarri berberak dituzte: zabalera berekoak, Santa Ana kaletik Galipotera heltzen dira, eta lehengo pisuak Galipeterako irteera dauka. Gainera, lehengo solairua kalearen gainera etortzen zen, txapela moduan: alboko hormak aurera egiten zuten, eta bere artean arku moduko batzuen bidez lehengo pisua eraikitzen da. nahiz eta Kalebarrenen oraindik gorde, eraikuntza modu hau aspaldi galdu zen Kalegoenen, baina toki askotan alboko hormak aurreratuta daude: itxura denez, etxeak berregiterakoan ez ziren ausartu lehengo moduan egiten.
-Jatorrizko etxe gehienek bi solairu zituzten, eta hormak harrizkoak. Hortik gorakoak geroago jaso ziren, egurrez eta adreiluz. Etxe batzuk harria bistan daukatenez, errez nabarmendu daiteke.
+XX mendearen hasieran [[Gayarre zinema (eu)|Gayarre zinema]] zabaldu zuten mendi aldean.
-Kalegoeneko etxeak eta atariak honako hauek dira:
+Azkenik, XX. bigarren erdian, Soraluzeko biztanlea honenbeste hasi zenez, kaleko bi aldeetan etxeak egin zituzten; horretarako, besteak beste, Gayarre zinema eta labaderoa bota egin zituzten. Gainera, mendi aldean, orduko trenbide ondoan beste etxe ilara ere eraiki zuten, ''Gabolats Goikoa'' edo ''Gabolás alto'' izenarekin ezagutua.
-* '''1. zenbakia'''. Hemen [[Udaletxea (eu)|Udaletxea]] dago. Goitik behera harri landuzko etxea, 1.722 urtean bukatua, kaleko onena duda barik.
-* '''3. zenbakia'''. Bi izenekin ezagutua: ''Beiztegi-egotza'' eta ''Lazkanokoa''. Etxe honen beheko plantan sasoi batean ''Arzabalaga'' janari denda egon zen. Gaur egun, Udaleko zein epaitegiko bulegoek erabiltzen dute.
-* '''5. zenbakia'''. Etxe honi ''Frantxotenekoa'' esaten zitzaion. Garai batean herriko lehen estankoa hemen zegoen, ''Maria Cochero''-rena. Gaur egun Partidu Sozialistaren egoitza dago (''Herriko Etxea/ Casa del Pueblo''), aurrekaldean taberna dutela.
-* '''7. zenbakia'''. Etxe honek bi izen zituen, ''Taukiñekoa'' eta ''Txarandelgoa''. Aspaldian denda bat egon zen, baina urteetan hutsik. gerora ileapaindegia zabaltzeko prestatu zuten, baina ezin. Urte askotan ''Gogortuz'' fisioterapia zentroa egon da, 2.016 urtean Baltegietara aldatu zuten arte. Gaur egun hutsik dago.
-* '''9. zenbakia'''. Uste asko eta askotan ''Osuma'' denda biltegia egon zen, baserrirako horniduratan aritzen zirenak. Gaur egun ''Negabi'' ileapaindegia dago bertan.
-* '''11. zenbakia'''. Gaur egun hutsik, urte askotan ''Salon'' janari denda egon da bertan.
-* '''13. zenbakia'''. Dagokion tokiaren arabera, ''Kantoikoa'' esaten zitzaion; baita ere ''Eskolakoa'' eta ''Aiusonekoa''. ''Kontulan'' aholkularitza bertan dago azken urteetan. Aurretik Ayuso ahizpak denda izan zuten, eta hortik izena.
-Behin Kalegoen zatia bukatuta, Santa Ana kalea zabaltzen da, alde bakoitienetik hain zuzen. Puntu honetan dago ''Labegaineko pasabidea'', [[Galipot|Galipotekin]] eta [[Frontoia (eu)|Frontoirako]] igogailuarekin lotzen duena.
-Errekalde zubiraino dauden etxe eta atariak hauek dira:
+[[Fitxategi: Gabolats_kalea._Gayarre_zinema.jpg | thumb | right | 400px | Sasoi bateko ''Gayarre'' zinema]]
-* '''15 zenbakia'''. Etxebizitzak, azpian Ufala tabernaren ''vending''a egon zen. Etxe hau egiteko bi etxe bota ziren:
+==Etxe eta atariak. Zenbaki bakoitiak==
-** ''Santa Ana 15''. Bertan Santa Anako okindegia zegoen, eta etxeari ''Labekoa'' esaten zitzaion; labearen gainean ''Labegain'' elkartea zen, pasabideari izena eman ziona. Etxea botatzerakoan elkartea ere bota zuten. Etxe zaharrak balkoi ederrak zituen alboko lorategira, txaleteko lorategia; baina lege barruan ez zirenez, etxe berria egin zutenean desagertu ziren.
+Alde honetako etxeak nahikoa berriak dira, gerra ostekoak. Aurretik ortuak zeuden, eta gehienek ez daukate izenik:
-** ''Frontoia 2''. Etxe honetara Frontoitik sartzen zen. Etxe berria egiterakoan sarrera bakarra egin zioten, Santa Ana kaletik.
+* '''1. zenbakia'''. ''Arregia'', [[Arregia Goikoa (eu)|''Arregia Goikoa'']], ''Txokolonekoa''. [[Plaza Zaharra (eu)|Plaza Zaharrean]] dago, garai bateko [[Erregetxea (eu)|Erregetxearen]] ondoan. Azken izena jabeengandik datorkio. Etxe unifamiliarra zen, gero hanbat etxebizitzetan hala nola banatua. 1960. hamarkadan bota zuten berria egiteko.
-* '''17 zenbakia'''. Txaleta. Madinatarrek egin zuten, eta gero Larrañagak (''Aispua'') erosi zuten. Gaur egun Unamunotarrena da. Santa Ana kalean garajea eta sarrera dauka, eta bigarren sarrera Frontoitik. Iparraldera lorategi txikia dauka, eta hegoaldera beste bat ederragoa, frontoiaren azpian, Larrañagatarrek mojei erositako lurretan egindakoa. Honen parean, Santa Ana kalean bertan, udal baskula egon zen.
+* '''3. zenbakia'''. XX mende hasieran Mendikute familiak eginda (1. zenbakiko etxearen jabeak). ''Txokolonekoa'' eta ''Mendikutenekoa'' esaten zaio.
-* [[Giza Eskubideen plaza (eu)|'''Giza Eskubideen plaza''']] eta bertarako eskilarak. Hauen parean [[Santa Ana arkua (eu)|Santa Ana arku]] famatua egon zen, komentua ortuekin lotzen zuena. Ostera, prentsa kioskoa ere jarri zuten, baina aspaldi kendu zuten.
+* '''5. zenbakia'''. Garai batean [[Gayarre zinema (eu)|''Gayarre'']] zinema zegoen bertan. 1970. hamarkadan berau bota eta etxe hauek egin zituzten. Azpian arkupe modukoa daukate, garaje eta bulegoekin. Gaineko 5 solairuetan etxebizitzak daude, 3 atarietan banatuta.
-* '''21, 23 eta 25 zenbakiak'''. Etxebizitza hauek komentuko ortuetan eraiki ziren, mojek alde egin eta gero. Hortatik izena: ''Konbentokoa''.
+* '''9. eta 11. zenbakia'''. Bost solairuko etxeak, azpian bulegoak dituztenak. 1950. hamarkadan Idigoras kontratistak eraikiak, proiektua aurkeztu zenean aurrekaldean espaloia eta zuhaitzak agertzen ziren.
+* '''13. zenbakia'''. Aurrekoen antzekoa, aterpea dauka azpian eta iturria. Etxe honen eta hurrengoaren artean Altun erreka pasatzen da, [[Loralde auzunea (eu)|Loraldetik]] datorrena.
+* '''15. zenbakia'''. 6 solairuko etxea. Sasoi batean hemen zegoen ''Gabolatseko labaderoa'', 2 x 6 metrotako aska eta lau harri handi alboan arropa garbitzeko. Platanero nandia zuen alboan.
+* '''17. zenbakia'''. 5 solairuko etxea. Ez dago kale parean, altuago baizik. 15. zenbakiaren parean ditu eskilarak, eta bi etxe hauen artetik ''Gabolats Goiko''raino igo daiteke.
+* '''19. zenbakia'''. 5 solairuko etxea, 1.960 hamarkadan egina. Aurrekoaren moduan, kalea baino dezente altuago dago, eta eskilara propioak ditu bertara igotzeko (eta ''Gabolats Goiko''raino ere). beheko solairuan zapata-konpontzailea egon zen urteetan.
-Hortik aurrera, eta Oleako zubia arte, etxe bakarra dago:
+Hurrengo etxe eta zenbakiak ''Gabolats Goiko''ari dagozkio. Hasiera batean, sarrera Gabolats aldetik zuten, eta goian aipatutako eskilaretatik iristen zen bertara (hortik ''Gabolás alto'' izena). Trenbidea kendu eta errepidea atondu zutenean sarrera bertatik egin zieten etxe gehienei. Zenbakiak kontrako norabidea hartzen dute; hau da, Maltzagatik hasi eta Udaletxeruntz.
-* '''27 zenbakia'''. XX mende bukaeran egindako etxea, Tere Guenetxeak zeramika eta eskultura estudio moduan erabilita.
+* '''21. zenbakia'''. 4 solairuko etxeak, oraindik sarrera Gabolats aldetik dutenak. Besteen artean nabarmentzen dira diseinu aldetik.
+* '''23., 25., eta 27. zenbakiak'''. Etxe hauei sarrera berria egin zieten trebidetik.
+* '''29. zenbakia'''. Etxe honek ere lehengo sarrera gordetzen du, Gabolats aldekoa. Igogailua izan duen Soraluzeko aurreneko etxeetakoa da, beti 1.960 hamarkadan.
+Garai bateko ortuen izen batzuk ere gordetzen dira: ''Sagasti etxea'' eta ''Lasaldesagasti'', kalearen alde honetakoak.
-[[Fitxategi: Santa_Ana_kalea._Terrazak_(Mikel_Valero_2018).jpg | thumb | 800px | center | Santa Ana kaleko terrazak (Mikel Valero 2018)]]
+[[Fitxategi: Deba_ibaia._Gabolats_kaleko_etxeak.jpg | thumb | right | 400px | Zenbaki bikoitiak Deba ibaia aldetik]]
 ==Etxe eta atariak. Zenbaki bikoitiak==
-Santa Ana 2 dagokion etxea [[Labaderogain (eu)|Labaderogainean]] dago.
+Alde honetako etxeak, berriz, askoz zaharragoak dira: gorago jaso den moduan, kalea eta ibaiaren artean egin ziren. Bakarren bat bota eta berria egin dute. Oso nabarmen agertzen da etxeen izenetan, alde honetan gehienek izena dute eta:
+* '''2. zenbakia'''. [[Arregia jauregia (eu)|''Arregia dorretxea'']] eta ''Romeronekoa''. Arregia familiaren dorretxe gotikoa, XVI mendean Martin Ibañez de Irure birmoldatu zuen, bertara ezkondu zenean.
-Alde honetan ere, aurreneko etxeak garai bateko [[Kalegoen (eu)|Kalegoeni]] dagozkio. Lurraren egitura dela eta, etxe guzti hauek sotoa daukate, eta erreka aldera terrazak (garai bateko ortuak). Hasiera batean solairu batekoak edo bikoak ziren, baina gerora hazi ziren: gehienak hiru, lau edo bost solairukoak dira, 14. eta 16. zenbakiak ezik. Erreka aldetik gehienak galeria dute: hasieran egurrezko balkoia, komuna albo batean zutela, gero balkoia zabaldu eta itxi, eta azkenik etxe barrura ekarri.
+* '''4. eta 6. zenbakiak'''. ''Arkiaukua'', ''Arrecia'', ''Eizgoakoa'' eta ''Usetxe''. 2.000 urteko hamarkadan bota eta berria egin zuten. Etxe zaharrek ibairako bidea zeuken, harkaitzean landuta. Gainera, XX mende hasieran [[Sokazko zubia (eu)|''sokazko zubia'']]<ref>Himalaian eta Andeetan erabiltzen diren modukoa.</ref> zegoen [[Baltegieta kalea (eu)|Baltegietako]] 12ko etxeraino; irlan oraindik agertzen omen da erdiko zutoinaren porlanezko oinarria.
+* '''8. zenbakia'''. Gerra ostean Idigoras kontratistak eraikitako etxea. Lau solairu ditu, garajea behe solairuan eta sotoa, inoiz lantegia izan dena. Etxeak badu bitxikeria: beheko solairuan toki gehiago izateko, Idigorasek alboko etxekoak konbentzitu zituen beraien atari eta eskilara lehen solairuraino erabiltzeko.
-Kalearen beste aldeko etxeekin alderatuz, zenbatik bikoitia dutenak askoz estuagoak dira. Eraikitzeko orduan ere osagai arruntak erabili zituzten: egurra eta adreiluak; harria, izatekotan, sotoetan eta behe solairuan bakarrik. [[Ormaetxea jauregia (eu)|Ormaetxea jauregia]]ren etxaurrea kenduta, etxe eskasagoak dira.
+* '''10. zenbakia'''. Beheko solairuan Osasuna taberna egon zen urteetan. Aspaldi itxi zuten, eta gaur egun etxebizitza bihurtuta dago.
+* '''12. zenbakia'''. ''Erlaegikoa'', ''Urzelainekoa'' eta ''Gantxeginekoa''. Beheko solairuan Lilura estetika zentroa eta supermerkatu bat dago (gaur egun Amparo eta aurretik Kakuanekoa); sotoan [[Lagun Maitea (eu)|Lagun Maitea]] elkartea dago.
-Kalegoeneko etxeak eta atariak honako hauek dira:
+* '''16. zenbakia'''. ''Aldainekoa'', ''Bentakoa'' eta ''Axalenekoa''. Etxe hau ere aspaldikoa da. Garai batean, puntu honetan kalea beheragoa zegoen. Kalea berdindu zutenean, ataria oso baxu geratu zen, eta ateburuko harria jan egin behar zuten. Cruz gozotegia bertan egon zen.
-* '''4. zenbakia'''. Etxe honek izen asko izan ditu: ''Intxaustikoa'', ''Pintorekoa'', ''Lakuestanekoa'' eta ''Pasiegokoa''. [[Labaderogain (eu)|Labaderogain]] aldera ere ematen du, eta bertan dauka sarrera. Sarreratik ezkerraldea Alejo Artolazabalen harategia egon zen. Gaur egun marimar harategia dago. Eskuman, aldiz, Marcial Txurrukaren (''Muneta'') drogeria, eta gero Bergarako Bolintxok okindegia zabaldu zuen.
+* '''18. zenbakia'''. ''Karabiñerokoa'' eta ''Potuanekoa''. Ezkerraldean Jose Benitok haltzari denda zabaldu zuen (gero hainbat aldiz lekualdatuta, tokia faltan), eta arropa denda gero. Eskuman, berriz, harategia.
-* '''6. zenbakia'''. ''Trebiñonekoa''. Hemen ''Kulunka'' goxotegia dago. Aurretik ''Trebiño kirolak'' denda egon zen.
+* '''Arpasoetako jatsiera'''. Bi etxe hauen artean Altun erreka pasatzen da ibairaino. Albotik arpasoetarako jetsiera zegoen, zubirik ez zenean Baltegietara joateko, edo zubiraino ez joatearren.
-* '''8. zenbakia'''. Gaur egun utzik dago. Garai batean Marciano Barrutiak harategia zuen, eta gero taberna zabaldu zuen leku bertan. Franco hil zenean, EAJk batzokia euki bertan zuen, plaza Zaharreko [[Batzokia (eu)|Batzokia]] berreskuratu artean. Azken urteetan ''Akelarre'' izeneko taberna egon zen bertan.
+* '''20. zenbakia'''. ''Gabolats'' eta ''Mantxonekoa''. Beheko solairuan Electricidad Urondo-koek egoitza izan zuten, Aretxabaletara joan baino lehen. Gaur egun garajea da.
-* '''10. zenbakia'''. ''Amañakoa''. Kinielak eta loteria denda. Aurretik ''Pastoriza'' zapataria egon zen.
+* '''22. zenbakia'''. ''Azkaratekoa''.
-* '''12. zenbakia'''. [[Ormaetxea jauregia (eu)|''Ormaetxea  jauregia'']], ''Ybañezkoa'', ''Bañezkoa'', ''Argaratenekoa'', ''Ezekielanekoa'' edota ''Amañakoa''. Gaur egun bazarra dago. Kaleko beste aldera pasa baino lehen, ''Casa del Pueblo'' hemen egon zen.
+* '''24. zenbakia'''. ''Areizaga'' eta ''Barrenengoa''.
+* '''26. zenbakia'''.
-Behin [[Kalegoen (eu)|Kalegoen]] zatia bukatuta, eta [[Errekaldeko zubia (eu)|Errekaldeko zubia]] arteko etxeak honako hauek dira:
+* '''28. zenbakia'''. ''Banderakoa''. Komertzio asko egon dira hemen: Benito altzaridenda, drogeria, enoteka...
-* '''14 zenbakia'''. Hemen Aranguneko taillerra egon zen. Etxe hau eta hurrengoa (16 zenbakia) bota zituzten Arangureneko etxeak egiteko. Gaur egun ''Postetxea'' hemen dago, eta alboan ''Tanger'' janari denda, aurretik ''Merce'' zapatadenda izandakoa.
+* [[Gabolatseko zubia (eu)|'''Gabolatseko zubia''']]. Gabolats eta Baltegieta biltzen duen zubia, XX mende hasierakoa.
-* '''16 zenbakia'''. Etxe honek, ''Armendietxea'' izenekoa, ikur beltza zuen beheko solairuaren lehio baten gainean, 1833eko ufalak norainokoak izen ziren erakusteko<ref>Txantxetako istorio batek dioenez, lehioa zabaltzerakoan ikurra leiho gainera eraman omen zuten...</ref>. 14 zenbakiarekin batera bota zuten, eta gaur ''Ufala Irish Pub'' bertan dago. 1833eko ufalen ikur berria ere badago.
+* '''30. zenbakia'''. ''Trabakua''. Beheko solairuan Justoren ardandegia egon zen. Alboan ileapaindegia dago.
-* '''18 zenbakia'''. Hiru izenez ezagutua: Kalegoena, Zarangoa eta Txitakoa. Bertan ''Laboral Kutxa'' (aurretik jolas aretoa egon zen) eta ''Edurtza'' taberna daude.
+* '''32. zenbakia'''. ''Tirokoa''. Hiru solairuko etxea, zubitxoa dauka bertara sartzeko.
-* '''20 zenbakia'''. Etxe honek ere hiru izen ditu: Irusagarreta, Usatorre eta Meltxorrenekoa. Garai batean Meltxor Arizagak jatetxea izan zuen, oso famatua. Hura ixterakoan, ''Darwin'' ileapaindegia (gero harutzago joan zena) eta egun ''Ana'' zapatadenda zabaldu ziren.
+* '''34. zenbakia'''. Gerra osteko etxea, porlanezkoa. Hiru solairutan eta beheko solairuan etxebizitzak ditu, eta sotoan lantegia. Bitxikeri moduan, atariko ateak egurrezkoak dira, euskal estiloan landuta.
-* '''22. zenbakia'''. Garai batean [[Santa Ana komentua (eu)|''Santa Ana komentua'']]. 1978 urtean bota eta etxebizitzak egin zituzten, hiru atarirekin: 22A, 22B eta 22C. Hinbat komertzio daude: ''Txuritxu'' gozotegia, ''Josu'' bitxidenda, ''Arkupe'' arropadenda, ''Txip eta Txop'' goxokiak, ''Mariaje'' arropadenda, ''Lakuesta'' optika (gaur egun itxita), eta burnidenda (itxita hau ere).
+* '''36. zenbakia'''. ''Kapatazenekoa''. Uste askotan herriko muga markatzen zuen, hortik hasten zen Ezozibidea eta. Lehen pisuak kanpotik dauka sarrera, bere eskilara eta guzti<ref>Kaleari paso zabalagoa emateko, 2019 urtean lehen solairuko sarrera hau lekuz aldatu zuten, baina beti kanpotik.</ref>.
-* '''24 zenbakia'''. ''Azkaratenekoa'' etxe tailerra; hau da, tailerra azpian eta etxebizitzak goiko solairuetan.
-* '''26 zenbakia'''. Hau ere etxe tailerra, Barrenetxea familiarena. Gaur egun ''Benito haltzariak'' bertan dago.
-Errekalde zubitik Olea zubiraino, berriz, gehienak tailerrak izandakoak dira:
-* '''28 zenbakia'''. Lete lantegia (zatia). Gaur egun Udal Biltegia.
-* '''30 zenbakia'''. [[Lete lantegia (eu)|Lete etxe lantegia]]. Gaur egun garaje moduan prestatuta dago.
-* '''32 zenbakia'''.
-* '''34 zenbakia'''. Garai batean inguru honetan egon zen ''Olalde'' baserria (''Olasarte'' ere), 1940. urtean bota zutena. Hirugarren izena ere badu etxeak: ''Kaskantenekoa''. Atzean, erreka aldera, tailerra dauka.
-* '''36 zenbakia'''.
-* '''38 zenbakia'''. Tailerra.
-* '''40 zenbakia'''. Beste etxe lantegi, kasu honetan Viuda de Azcárate S.A. Goiko aldean bi etxebizitza ditu.
-==Etorkizuna==
-urtean Hiri Antolamenduko Plan Orokorra (''Plan General de Ordenación Urbana'') onartu zen.
-Bertan planifikatutakoa gauzatzen bada, Santa Ana kalearen azken zatia goitik behera aldatuko da: Errekaldeko zubitik Oleako zubiraino dauden etxe eta tailerrak bota, etxe berriak egin erreka eta trenbide artean, Santa Ana kale berria erreka aldetik ekarri, Errekaldeko zubia bota eta berria eraiki pixkat gorago.