Soraluze mapetan (eu)

1400 urtearen inguruan Johannes Guttenberg-ek inprenta asmatu zuen. Liburuak bakarrik ez, aurki mapak eta atlasak inprimatzen hasi ziren, interes handia zegoelako eta saltzeko errezagoak zirelako, hizkuntzen menpe ez zeuden eta.

Ordutik hona Soraluze hainbat mapetan agertu izan da, mapa txikietan eta handietan, modu arruntan zein nabarmenean... beti gure herriak unean zuen garrantziaren arabera.

Hasierako urteak

Gvipuscoae Regionis typvs (Abraham Ortelius 1584)

XVI mendean Gipuzkoa behin baino gehiagotan agertu zen, hasieran Gerard de Jode-n (edo Jodocus Hondius) mapetan, eta Ortelius-en ‘’Theatrum Orbis Terrarum’’-en gero. Azken liburu honek jasotzen duenez, Gipuzkoa oso menditsua zen, eta bertan burnia egoteagatik, burnigintza eta armagintza zabalduta zeuden.

XVI mendean Soraluze herri txikia zen oraindik, nahiz eta orduan hasi armagintzan nabarmentzen. Horregatik aipatutako Gipuzkoako mapetan agertzen da, baina gainontzeko herrien pare beti, nabarmendu barik.

Hurrengo mende erdian Kantauri inguruko (Santanderretik Landeetaraino) mapetan ere hasi zen agertzen, aurreko mapetan moduan, nabarmendu barik.

Urtea	Izenburua	Egilea	Hiria
1578	Nova et Exactissima Descriptio Nobilis Provinciae Guipuscouae	Gerard de Jode	Amberes
1584	Gvipuscoae regionis typvs	Abraham Ortelius	Amberes
1595	Gvipvscoa	Lambert Andreae
1606	Legionis, Biscaiae et Guipiscoae Typus	Jodocus Hondius	Amsterdam
1607	Varduloru five Guipuscoae regionis typus	Gerard Mercator	Amsterdam
1616	Descriptio Biscaiae et Guipuscoae in Hispania	Petrus Bertius	Amsterdam
1618	Description de Biscaye et Guipiscoa en Espagne	Petrus Bertius	Paris
1619	Biscaia et Legio	Jodocus Hondius	Amsterdam
1628	Biscaia, Guipiscoa, Navarra & Asturias de Santillana	Henricus Hondius	Amsterdam
1631	Typus Hispaniae	Hendrik Hondius	Den Haag

Gero eta ospe gehiago

Biscaia et Gvipvscoa Cantabriae veteris pars (Johannes Janssoius 1634)

Armagintza zela eta, XVII mendeak aurrera egin ahala Soraluzek gero eta ospe handiago zuen, eta 1634 urteko mapa batean modu nabarmenean agertzen da, Gipuzkoako herri nagusia moduan.

Hurrengo urteetan Espainiako zein Europako mapetan agertzen zen, baina nabarmendu barik.

Urtea	Izenburua	Egilea	Hiria
1634	Biscaia et Gvipvscoa Cantabriae veteris pars	Willem Janzsoon Blaeu	Amsterdam
1638	Nova et accurata Tabula Hispaniae	Nicolaus Visscher	Amsterdam
1656	Regnorum Hispaniae et Portugalliae Tabella Geographica	Matthäus Seutter	Ausburgo
1658	Carte Generale d'Espagne et de tous les Royaumes	Nicolas Sanson	Paris
1665	Regnorum Hispaniae Nova Descriptio	Willem Janzsoon Blaeu	Amsterdam
1669	Totius Europae Nova Et Exacta Tabula	Willem Janzsoon Blaeu	Erroma
1692	Parte occidentale dell'Europa	Vincenzo Coronelli	Venezia

Urrezko garaia

Europe divided into its Empires and Kingdoms (J.B. Bourguignon de Anville 1795)

XVIII mendean kartografia herri guztietara zabaldu zen: Alemania, Italia, Ingalaterra… Dena dela, eta Luis XIVk bultzatuta, Frantziak aurrea hartu zuen kartografia munduan.

Mende hau armagintzaren (eta Soraluzeren) urrezko garaia izan zen. Europako mapetan agertzeaz gain, Espainiako mapetan nabarmentzen zen, eta zer esanik ez Kantauri inguruko mapetan. Are gehiago, Portugaleko Mafra monastegian mapamundia gordetzen da, Soraluze agertzen dela.

Aro honetakoa da Florencio Joseph Lamot ospetsuak egindako Soraluzeko mapa eta grabatua.

Urtea	Izenburua	Egilea	Hiria
169.	Les Royaumes d'Aragon et de Navarre	Hubert Jaillot	Paris
1696	La Biscaia Divisa Nelle Sue 4 Parti Principali	Giacomo Cantelli da Vignola	Erroma
1700	La Biscaye Divisée en ses 4 Parties Principales	Jean Baptiste Nolin	Paris
1701	La province de Guipuscoa	Nicolas de Fer	Paris
1700-5	Les Asturies et la Biscaye	Nicolas de Fer	Paris
1704	Regnorum Castellae Veteris	Nicolaes Visscher	Amsterdam
1707	Beschryving van Biscaayen	Pieter van der AA	Leyden
1720	Regnorum Hispaniae et Portugalliae Tabula generalis	Johann Baptiste Homann	Nuremberg
1721	Nova et accurate divisa in regna et regiones præcipuas Europæ descriptio	F. de Witt	Amsterdam
1721	Spain and Portugall into their Kingdoms and Principalities	John Senex	London
1730	A New and Exact Map of Spain & Portugal	Herman Moll	London
1735	El Reyno de Espana Dividido en dos Grandes Estados	Jean Baptiste Crepy	Paris
1740	Wall Map of Spain & Portugal	Luggert van Anse	Amsterdam
17..	(Mafrako mapamundia)
1747	Partie septentrionale Des Etats de Castille	Robert de Vaugondy (aita)	Paris
1752	Partie septentrionale de la couronne de Castille	Robert de Vaugondy (semea)	Paris
1756	Mapa Topographica de la circunferencia de los lvgares de Plasencia y los Rea.s Almacen.s de la Fábrica	Florencio Joseph Lamot	Madril
17..	Hispania ex Archetypo Roderici Mendez Sylvae	T.C. Lotter	Ausburgo
1789	Die Landshaften Guipuzcoa, Alava und Vizcaya	Franz Johann Joseph von Reilly	Viena
1795	Europe divided into its Empires, Kingdoms, States and Republics	J.B. Bourguignon d'Anville	Londres

Gainbehera

Carte Geographique de Navarre, Alava, Guipuzcoa et Biscaye (José de Rebolledo 1845)

XIX mendean Soraluzeren garrantzia asko erori zen: gerrek herria eta fabrikak hondatu zuten (Frantziaren Konbentzioaren gerra, Espainiako independentzia gerra, karlistadak), arma fabrikak Asturiasera bidali izanak, armak egiteko teknologia berriak.

Mapetan ederki ondo islatzen da atzerapen hau: Europako zein Espainiako mapetan ez da gehiago agertzen, Kantauri mapeetatik ere desagertzen da... Euskal Herriko zein Gipuzkoako mapetan bakarrik agertzen da, eta ez modu nabarmenean gainera.

Urtea	Izenburua	Egilea	Hiria
1818	Mapa de la provincia de Guipuzcoa	José López	Madril
1845	Carte Geographique de Navarre, Alava, Guipuzcoa et Biscaye	José de Rebolledo	Madril
1846	Provincias de Álava, Guipúzcoa y Vizcaya	R. Alabern eta E. Mabon	Bartzelona
1925	Sevillako Espainiaren plaza	Enrique Orce	Sevilla
1944	Carta ilustrada de Guipuzcoa	Gregorio Hombrados	Tolosa

Erreferentziak

Los vascos en la cartografía histórica. Javier Aspuru Oribe. Deia 2015/01/17